Monday, October 8, 2012

KAANO A MAIBUS DAGITI KOTONG COPS?


SAAN a maaluadan ti negatibo a panagkitkita ti media kadagiti polis. Ta malaksid met a saan a maliklikan ti panangireport ti media iti kriminalidad, adu met latta dagiti krimen wenno ania man a linoloko nga aramid a dagiti met laeng polis iti akin-aramid.

Ket gapu ta saan a normal ti kastoy a situasion (dagiti polis ti agipatungpal iti linteg saan ket koma a dagitoy ti manglabsing iti linteg), nalaka a mailako ti kastoy a damag iti publiko.

Masansan ngaminen a damag dagiti simple laeng a panagkikil wenno panagkotong dagiti polis iti kalsada kadagiti awanan iti gaway wenno mangpampanuynoy met kadakuada a motorista. Daytoy ngarud ti kasla nagbalinen a normal a situasion iti inaldaw. Awan ti drayber wenno pasahero a saan a makaimatang iti kasta nga aramid, nangruna iti Kamanilaan.

No adda ngarud dagiti dadakkel a damag iti kriminalidad a pakairamanan dagiti polis, a nupay saanen a pagsiddaawan ti publiko, mangipaayen daytoy iti dakkel a pannakadismayada. Ta iti laksid dagiti adun nga addang tapno maisardeng ti kastoy nga aramid, ta nagadu dita a palagip dagiti lidertayo, agtultuloy latta nga agaramid iti dakes dagiti unipormado nga opisial.

Maysa a nagalas nga aramid ti damag a panagkotong ni SPO4 Jose Dela Peña iti Quezon City Police District iti maysa a lalaki iti P20,000 a kas pasuksok tapno saan a makasuan daytoy kalpasan a matiliw ti nasao a polis a mangipakpakat kano iti ‘phone sex” (saan met a krimen ti kastoy) kabayatan ti panangiparadana iti luganna iti igid ti kalsada. Ti la butbuteng ti lalaki a napan a dagus iti maysa nga ATM a kinuyog ti polis. Ngem sakbay a maka-withdraw, natawaganna ti amana iti selpon ket inyawatna ken ni Dela Peña tapno makipatang iti daytoy. Dayta, naapput ti polis ta ama gayam ti lalaki ti kabarbaro a direktor ti National Capital Region Police Office (NCRPO) a ni Chief Supt. Leonardo Espina.

Ket naduktalan kalpasan ti pangimbestigar ti NCRPO nga adda pay gayam pito a kaso a nakairamanan ni Dela Peña sipud pay idi nababa pay laeng ti ranggona iti PNP. Kaaduanna kadagitoy ti kaso ti panagkikil iti kalsada, ken sabali pay a kaso ti panangbutbuteng ken panangdangran wenno panangbastos kadagiti sibilian. Ngem iti laksid dagiti agsusukot a kasona, sitatalinaed latta daytoy iti trabahona, ken naital-o pay iti agdama a nangato a posisionna.

“Command Responsibility”

Gapu iti panangkotongna iti anak ti hepe ti NCRPO, nakasuan ni Dela Peña iti kaso nga administratibo. Ngem itay nabiit, naikkaten daytoy iti serbisio ken naibabawi pay dagiti rumbeng koma a benepisiona iti trabaho, gapu iti immun-una a kaso ti panagkotong.

Gapu iti inaramid ni Dela Peña, nabilinen dagiti hepe kadagiti presinto iti Metro Manila nga agsiputda a nalaing tapno matiliw dagiti kakaduada iti uniporme nga agar-aramid iti kinadakes. Naiget ngarud a maipakaten kadakuada ti command responsibility, a kayatna a sawen, no adda kameng ti puersada nga aglabsing, adda met mayannatup a pannusa para kadagiti hepe, kas koma iti pannakaikkatda met kadagiti posisionda.

Nabatad ti pammilin ni PNP Chief Nicanor Bartolome a maileppas a dagus ti ania man a mayuli a kaso nga administratibo iti asino man a nakasuan a polis iti uneg ti 30 nga aldaw tapno awanen ti ania pay a tamingenda a kaso ket iturongda laengen ti puersada a mangbantay ti komunidad.

Ket saan laeng met a ti anak ni Espina ti nagbalin a biktima dagiti kotong cops. Ta uray pay gayam ti anak daydi Jesse Robredo, ti pimmusay a DILG chief itay napan a bulan, ket nakapadas met iti kastoy nga aramid dagiti polis. Isu a kalpasan ti insidente, imbilin a dagus ni Robredo ti pannakimbestigar ti kaso ken nangipakat daytoy kadagiti addang, kas iti panangbukelna iti Inter-Agency Anti-Kotong Task Force (IAA-TF), tapno matiliw dagiti rinuker a polis ken traffic enforcers kadagiti kalsada.

Ngem iti laksid daytoy, adu latta dagiti saan nga agnakem. Itay laeng napan a lawas, rimmuar ti damag iti pananigreklamo ti maysa a negosiante a balikbayan manipud Canada iti station commander ti Manila Police District Station 4 a ni Rolando Balasabas ken sangapulo pay a polis, gapu iti kaso a panangkotong. Napilitan kano ti negosiante a babai nga inted ti dawdawatenda a P1 milion tapno saan kano a makasuan daytoy iti murder gapu iti pannakapapatay ti anak ti maysa kadagiti nakasuan a polis idinto nga awan met kano ti pannakiramanna iti daytoy. Ken no bilang ta adda, di rumbeng nga agdawat dagiti polis iti gatad a kas pasuksok.

“Mamang Pulis at Aleng Pulis”

Adu pay a damag ti panangkikil, ket mairaman pay dita ti damag kadagiti polis, nangruna dagiti provincial commander ken regional commander nga agaw-awat kano iti payola iti jueteng a kas imbulgar ni Senador Panfilo Lacson itay nabiit, dagiti protektor dagiti sindikato ken dadduma pay a kriminal, ken agpapaay a goons dagiti politiko, ken dagiti mangar-aramat kadagiti tsapa ken armasda tapno mangbutbuteng ken agari-arida kadagiti lugarda.

Awan ngarud ti pakababalawan ti publiko no agbalin man a negatibo ti panagkitada kadagiti polis, uray adda met, wenno ad-adu pay kadakuada ti agserserbi a sipupudno kadagiti pagrebbenganda. Uray pay met no kasano ti panagregget ti liderato ti PNP tapno madalusan ti puersada kadagiti rinuker tapno laeng sumayaat metten ti ladawanda, di latta met agsardeng dagiti scalawags nga agipakat iti dakes.  

Iti panagpaay ni Lacson a kas hepe iti PNP babaen idi ti administrasion ni Presidente Erap Estrada, adda met dagiti addang nga impakatna tapno madalusan ti nagan ti PNP. Inrugina ti panangipakat iti disiplina, kas koma iti panangmantener iti pisikal a kababalin dagiti polis, kas koma iti panangikabassit dagiti polis iti buy-ongda tapno nalag-anda latta a tumaray a mangkamat kadagiti kriminal. Naiget pay ti kampaniana tapno makemmeg ken madusa dagiti rinuker a polis. Adda dita ti panangposasna kadagiti matiliwan sa iparadana dagitoy iti naisangrat a press conference iti kasta mapabainan dagitoy ken agbalin a ballaag tapno agamak dagiti dadduma pay a polis nga agaramid pay iti dakes.

Ngem segun kadagiti kritiko ni Lacson, inaramatna laeng kano dagitoy tapno sumayaat ti ladawanna iti publiko ta gayam addan panggep daytoy a sumrek iti politika. Nagballigi ni Lacson iti politika, ngem apaman a makapanaw iti PNP, kaskasdi latta nga agpipiesta dagiti rinuker a polis.

Idi panawen met ni Gen. Avelino Razon, Jr. nga iggaman ti liderato ti PNP, kangrunaan a panggepna ti pannakaital-o met ti positibo a ladawan dagiti polis babaen ti programana a “Mamang Pulis at Aleng Pulis: Serbisyong Tama at Malinis.” Ngem kas met laeng ken ni Lacson, paset met laeng gayam daytoy ti panagpapogina iti publiko ta adda met panggep daytoy a sumrek iti politika (timmaray ken naabak a kas alkalde ti Manila). Awan met laeng ti nagturongan ti programana kalpasan ti nasayaat met a rubuatna.

Maipalagip nga iti met laeng liderato ni Razon a nangyalnag ti PNP iti maysa a memorandum of understanding tapno maibilin ti inkapilitan a panangikonsulta dagiti prodiuser iti pelikula ken telebision iti PNP iti ania man nga ipabuyada a mangiparang iti saan a nasayaat wenno dakes a karakter ti maysa a polis. Kayatna a sawen, bantayanda ti pannakaiparang ti karakter ti polis tapno saan a makaapekto iti kayat ti PNP nga iparang a pudpudno a karakter dagiti kameng ti puersada. Kasaruno ditoy, nagdawat pay ti PNP iti maysa a napasnek a panagpapatang ti ahensia ken dagiti kameng ti Film Academy of the Philippines ken ti Directors’ and Actors’ Guilds of the Philippines tapno maipatungpalda ti kayatda.

Dida Isuro Dagiti Direktor ken Mannurat iti Pelikula

Ngem awan ti nagturongan daydi a plano ti PNP ta umuna, imposible a kabaelan ti PNP a kontrolen ti kayat dagiti adda iti industria ti pelikula. Ti agkiddaw, wen, ngem ti agmandar, sabalin a saritaan dayta. Ta maysa nga arte ti panagaramid iti pelikula ket nangnangruna ngarud a maaramat daytoy a kas pagsarmingan iti biag. 

Segun kadagiti ekperto iti pelikula, ti ania man a karakter nga ipabuyada kadagiti pelikula, agbatay daytoy iti nasukisokda a kinapudno iti gimong, wenno no ania ti agtaltalinaed nga idelohio wenno realidad ditoy. Saan a naimbento ti kaadda dagitoy a karakter dagiti polis, kas koma no negatibo daytoy. No adda man “polis patola” iti pelikula, gapu ta adda met polis patola iti pudpudno a biag. Ken maysa, agbatay ti karakterisasion ti polis iti taray ti estoria saan ket a gapu iti propesion daytoy. No rinuker a polis ti karakter a kas kidkiddawen ti estoria, rumbeng a maipakita a kasta a saan ket a kas nalimpio a polis.

Maysa ngarud a napudno nga addang, nga agpaut uray masukansukat ti liderato ti PNP, ti kasapulan ti gobierno tapno madalusan ti ahensia kadagiti rinuker a kamengna.

Wen met, kayat ti PNP a dalusan ti ahensia, ngem isuda met ti mangkankanunong kadagiti tattao a mangmilmilat met iti naganda. Aggagayyemda latta met, wenno mabalin a taoda met laeng dagiti karaman kadagiti kaso, isu a ti masansan a mapaspasamak, yakarda iti destino ti maseknan a polis tapno “magpalamig muna” a kas kunada iti Tagalog. Ket inton awanen ti kaso iti imatang ti media wenno ti publiko, isublidanto met laeng daytoy a maseknan a polis iti puestona.

No napasnek koma nga agpayso ti napalabas nga administrasion a mangdalus iti PNP, saan koma a nakapagpapas pay ni Dela Peña nga agaramid iti linoloko. Ta idi damona pay laeng kasona, naikkat koman daytoy iti puestona.

Adda met Laeng iti PNP ti Solusion

Awan met ti natured nga agipulong no maminsan, ta malaksid a kaamakda dagiti naarmasan a polis, maawatanda ketdi nga awan met laeng ti pagtungtungpalan ti kaso.

Adda laeng met iti Malakanyang ken iti PNP ti solusion ti parikut. Nasayaaten a pangrugian, manen, ti naiget a bilin ti Presidente nga agsingsingpet dagiti polis, ti panangingato ti Kongreso iti pannusa dagiti rinuker a polis no kasapulan.

Iti biang dagiti umili, nasayaat met a pangrugian ti pannakaisuro kadakuada a dida agamak nga agipulong (rumbeng a maammuanda nga adda met dagiti remedioda babaen ti linteg), ken ti dida panangyawat iti pasuksok no matiliwanda iti ania man a panaglabsingda iti paglintegan ti trapiko, pudno man a nagbasolda wenno saan. Makatulong daytoy laeng a wagas iti saan a pannakapampanuynoy dagiti buaya iti kalsada.

(Basaen ti kompleto a bersion daytoy iti Bannawag, Oktubre 1, 2012.)