KOMUSTA, KABSAT NGA OFW?

IDI Agosto, indauluan ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo ti inagurasion ti Global Gateway Logistics City (GGLC) iti Clark, Pampanga a pinunduan ti pagilian a Kuwait. Panggep ti proyekto a mapadur-as ti negosio ken operasion iti airport ken ti mapagbalin a sentro iti serbisio ken logistics iti rehion. Maysa laeng daytoy kadagiti adun a proyekto, kas iti ospital ken kalsada iti Mindanao a pinunduan ti Kuwait. Segun iti Presidente, paset daytoy ti panangbigbig ti gobierno ti Kuwait iti agtultuloy a panangipapaay ti Filipinas kadagiti kasapulan a mangmangged ti nasao a pagilian.

Malaksid iti ikarkari ti GGLC a 70,000 a trabaho kadagiti kailiantayo ditoy, inwaragawag pay ti Presidente nga agkasapulan pay ti Kuwait ti agarup maysa a milion a Filipino nga agtrabaho sadiay.

Ngem dua nga aldaw sakbay ti pasken, naipumpon iti Makati ti bangkay ti maysa nga OFW (overseas Filipino worker) a “nagpakamatay” iti United Arab Emirates (UAE) idi Agosto 10. Timmapuak kano daytoy iti natayag a pasdek gapu iti nalaus a parikut wenno pannakabannog iti trabahona. Ngem segun kadagiti kabagian ni Evelyn Milo, adda kano marka ti panangbekkel iti tengngedna, iwa iti barukong ken gurongna, ken adda pay pagilasinan a narames daytoy.

Segun iti Migrante, militante a gunglo a mangilablaban kadagiti karbengan dagiti OFW, a ni Milo ti kaudian laeng kadagiti adun a kaso iti “panagpakamatay” dagiti OFW iti UAE. Ngem kas ken ni Milo, kaaduan kadagitoy ti mapagduduaan ti naisayangkat nga imbestigasion iti kasoda ta adda marka ti panagabuso kadagiti bangkayda a nayawid iti Filipinas. Babbabalawen ngarud ti Migrante ti kunada a panangliway dagiti opisial iti embahada ti Filipinas iti UAE ta naglaka lattan ti panangibagada a nagpakamatay ti kaaduanna a kaso uray pay awan ti naisayangkat a sipupudno nga imbestigasion. Kasla mapnek kano laengen unay dagiti opisial iti report nga idandanon kadakuada ti gobierno ti UAE.

TI AGPATAGABO PARA ITI GOBIERNO

Mamulagatantayo ngarud ditoy ti dua a ladawan mainaig iti langenlangen ti gobierno ken dagiti OFW. Adda ditoy ti gobiernotayo nga agganganar iti dakkel gapu iti maitultulong dagiti OFW iti ekonomiatayo. No awan ti dollar remittance dagiti OFW iti pagiliantayo iti tinawen, mabalin a naisadsaden ti agtungtunglab la ngaruden nga ekonomiatayo. Ken kas makita iti agdama a pannakaipagna ti ekonomiatayo, nagbalinen a kasla produkto nga iluluastayo iti sabali a pagilian dagiti OFW; iti kasta adda met magun-odtayo a konsesion wenno katukadna a parabur manipud kadagiti pagilian a pangipatulodantayo kadakuada. Wen, ta no adda babak dagiti pagilian nga agang-angkat kadagiti OFW, awan met maar-aramidan ti gobierno a mangirupir iti kalintegantayo.

Kinapudnona nabayagen ti kastoy a kasasaad dagiti OFW: ti agpatagabo iti sabali a puli tapno maisakad, no di man mailung-awda laeng iti rigat dagiti pamiliada a nabati iti Filipinas, idinto a siraragsak met ti gobierno kadagiti sumsumrek a doliar iti pagilian.

No mailista ti bilang dagiti OFW a biktima ti panagabuso, kas kadagiti narames, naibalud gapu iti panangsalaknibda iti dayaw ken karadkadda, timpuak kadagiti nangangato a pasek, ken dagiti di nasuelduan wenno napakan iti naan-anay ken naparparigat kadagiti pagobraanda, ken dagiti nagtinnag iti sindikato kas iti human trafficking ken prostitusion, magaburan ti listaan ti gobierno iti ibagbagada a nagapgapuananda kadagiti kailiantayo.

Iti panaglabas dagiti tawen, maulit-ulit laeng dagiti estoria ti adu a kaso ti panagabuso, idinto nga agtultuloy ti panagadu dagiti kailiantayo a rummuar iti pagilian, awan met pagbalbaliwan ti kasasaad ti ekonomiatayo.

KASAPULAN TI TULONG DAGITI POLITIKO

Nangpakaro pay iti kasasaad dagiti OFW dagiti iresponsable nga ahensia a nangrekrut kadakuada ken dagiti opisial ti gobierno a manggungundaway ti kaawan ti ammo ti kaaduanna a mayat a mangged iti ballasiw-taaw, babaen ti panagkukumplotda a mangbaliw iti kontrata iti trabaho, ti panagrekrut kadagiti propesional tapno agbalin laeng a katulongan, ken dadduma pay nga aramid a manglabsing iti linteg. Dakkel pay a parikut ti agraraira a “padrino system” kadagiti konsulada ken embahadatayo iti sabali a pagilian, kas makita iti panangurnosda laeng ti kaso kadagiti kakabagian wenno gagayyemda wenno dagiti naikalbit kadagiti am-ammoda nga opisial.

No maminsan, kasla makita laeng ti naiget a panaggaraw ti gobierno no addan iti wangawangan ti pagbitayan dagiti nakabasol a kailiantayo iti sabali a pagilian, wenno adda yawidda a bangkay dagiti biktima iti panagabuso (a kaaduanna nga ibagada a nagpakamatay). Ken imbes a ti gobierno laeng ti mangasikaso iti kasasaad dagiti nakakaasi a kailiantayo, agiinnuna dagiti politiko a mangyasideg iti bagbagida tapno matulongan dagitoy iti kasta maitandudo met dagiti gapuananda, aglalo kadagitoy a panawen nga umas-asidegen ti eleksion. Awan met ketdi ti dakesna no sipupudno dagitoy a personalidad a tumulong ngem ipakitana laeng ditoy ti kinakapuy ti gobierno a rumbeng mangtaming ti kasasaad dagiti OFW.

Masaludsod ngarud ita no naan-anay ti pannakataming dagiti OFW. Wenno mayataday kadi ti naindaklan a kontribusion dagiti masasao a Bago a Bannuar iti masagsagrapda a suporta manipud iti gobierno?

Gapu iti agsasaruno a kaso ti panagpakamatay dagiti OFW, insingasing ni Bise Presidente Noli de Castro, agtaktakem pay a presidential adviser on OFWs, ti panangbukel ti gobierno iti maysa a libre a programa para iti stress management sakbay a maipatulod dagiti domestic helper ken caregiver ti panggedanda a pagilian. Kayatna a mairaman daytoy iti agdama nga isaysayangkat ti Philippine Overseas Employment Administration (POEA) a Pre-Departure Orientation Seminar (PDOS). Umanamong ngarud ti Bise Presidente iti panggep ti Department of Foreign Affairs a psychological test kadagiti OFW sakbay a rummuarda iti pagilian. Panggep ngamin daytoy nga addang nga ammuen nga umuna no kasano ti kabileg ti rikna ken panunot dagiti OFW a mangawat kadagiti pannakabannog, pannakaturtorda iti trabaho, ken panaglidayna gapu iti nakaro nga iliw. Kadagiti di makapasa iti eksamen, saanen a mapalubosan a rummuar.

PSYCHOLOGICAL TEST MET KADAGITI OPISIAL?

Ngem kinontra a dagus daytoy ti Migrante, ta malaksid a maisayangkat laeng ti napilida a grupo dagiti OFW, nayon laeng daytoy iti bayadan wenno mangpapaut iti proseso iti panagaplikar dagiti mayat nga mangged iti ballasiw-taaw. Ken maysa, saan kano a mangipatalged ti pannakaipasa dagiti OFW iti psychological test a saanen a mapukaw ti limbong ti panunotda no addadan kadagiti abusado nga employerda ken awanen ti pangnamnamaanda a tulong manipud kadagiti opisial iti embahada.

Ken maysa, saan a talken ti Migrante dagiti opisial iti DFA a mapusganto a mangisayangkat iti nasao a psychological test. Ta kas iti napaliiwda, uray pay ti maipakpakat a PDOS ket tirtirisen laeng ti sumagmamano nga opisial wenno sindikato iti uneg ti ahensia babaen ti panangpekeda kadagiti kontrata iti trabaho ken panagbayad kano ti sumagmamano a rekruter kadagiti opisial tapno saanen nga aglasat iti PDOS dagiti aplikante. Malaksid pay nga uray nakapagsemiar dagitoy, agbalindanto met laeng nga ignorante kadagiti paglintegan, kultura ken tradison kadagiti destinasionda gapu iti kaawan met ti naan-anay a pannarabay dagiti opisial a madanonda kadagitoy a pagilian.

Saan laeng ngarud a sinsinan a reporma ti rumbeng nga isayangkat ti gobierno no kayatna met laeng nga ipakita ti kinapudnona iti pagsayaatan dagiti OFW. Umuna ditoy ti panangdalusna iti kurapsion iti ahensia a napusgan a mangtaming ti kasasaad dagiti OFW. Adu ti kaso dagiti nakakaasi nga OFW nga umas-asideg kadagiti opisial a Filipino ngem awan laeng ti nagtungpalan dagit kasoda gapu iti nakaro a panagliwayda no di man panangliput dagiti opisial iti pagrebbenganda kadagiti kailiantayo. Dagitoy ngarud koma nga opisial ti aglasat iti psychological test wenno agatendar iti maysa a seminar tapno maisuro ti rumbeng nga aramidenda no di man maikkatda laengen kadagiti puestoda.

NAPALO A PANAGDEPENDAR KADAGITI OFW

Saan laeng a ti Kuwait ti mangipapaay iti dakkel puonan kadagiti negosio, industria wenno impraestruktura a kasapulan ti pagiliantayo. Arigna amin a pagilian a pakasarakan Iti dakkel a bilang dagiti OFW ita, kas Iti Japon, South Korea, ken Canada, ket addaan met dagiti tulong pinansial, negosio ken pagpuonan nga ipapaayda iti pagiliantayo. Naikapet ngarud dagitoy a tulongda iti pannakaipalubos latta nga agtrabaho dagiti Filipino kadagitoy a pagilian. Kas resulta, guyugoyen latta met ti gobierno ti adu a Filipino a mangkemmeg Iti ania man a gundaway tapno makapagtrabaho iti sabali a pagilian. Daytoy met ti gapuna nga ikalkalikagumna a nalaing koma nga agsao iti Ingles dagiti estudiantetayo tapno nalaklaka a makaalada iti trabahoda iti ruar ti pagilian inton aggraduardan.

Ipakitana laeng ditoy a napalalon ti panagsadag ti gobierno iti doliar manipud kadagiti OFW, ket malipatannan nga urnosen dagiti kangrunaan pay a kasapulan tapno mapatibker ti ekonomiatayo, kas ti panangpatibker ti lokal a panagnegosio, seguridad, ken nasiken a programa tapno maibaba ti bilang dagiti nakurapay.

Ket no kaano a mapanunot ti gobierno dayta, panawen laengen ti makaibaga, a kas itay kunadan.

(Basaen ti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Setiembre 15, 2008.)