ANIA, NAGKOPIA NI SOTTO?

NABARA nga isyu ita ti ipabpabasolda a plagiarismo kontra ken ni Senate Majority Leader Vicente Sotto. Kinopia ngamin ti senador ti sumagmamano a paset ti sinurat ti maysa nga Amerikano a blogger nga inaramatna iti panagbitla daytoy kontra iti gakat ti reproductive health wenno iti RH bill.

Makuna a plagiarismo ti panagaramat ti maysa a tao kadagiti kapanunotan wenno balikas ti sabali ket iparangna metten a kukua wenno orihinalna dagitoy.

Di nairanrana a naisingit laeng iti patangan iti RH Bill ti isyu iti plagiarismo, ngem kas kabara metten daytoy ti kontrobersial a gakat a nakaro unay ti panangkontra ti Simbaan, ta saan laeng a sinsinan a kaso ti panagkopia iti sinurat ti sabali a tao ti patangan ditoy. Maysa ngamin a klase ti panagtakaw ti plagiarismo, wenno “intellectual theft,” segun iti Modern Language Association iti Estados Unidos, ta panagaramat ken panangtagikua daytoy iti maysa a banag nga awan ti ammo wenno pammalubos ti akinkukua.

Inako ni Hector Villacorta, ti chief of staff ni Sotto, a kinopiada ti paset ti artikulo ni Sarah Pope iti blog daytoy a rimmuar iti thehealthyeconomist.com tapno aramaten ti senador iti panagbitlana iti Senado. Ngem kunana ketdi nga inadaw met laeng kano ni Pope ti impormasion iti libro ni Dr. Natasha Campbell-McBride, maysa nga Amerikano a neurologist, mainaig iti oral contraceptives. Ta idi damo kano, pinadas dagiti staff ni Sotto a biroken ti kopia ti libro ngem idi masalawda ti blog ni Pope a mangdakdakamat iti impormasion manipud iti libro ni Campbell-McBride, impagarupda a naggapu met laeng daytoy iti mismo nga autor.

Segun iti maysa a Filipino blogger nga immuna a nangibulgar ti isyu iti plagiarismo, awan ti pagdumaan, ultimo dagiti punctuation marks, ti sumagmamano a paset ti bitla ni Sotto ken ti blog ni Pope. Gapu ta inako pay ni Villacorta a dina nabasa ti libro ni Campbell-McBride, awan ngarud ti pagibasaranna a saan nga orihinal ni Pope ti sinuratna iti bukodna a blog. Awan ngarud duaduana nga impakat ti opisina ni Sotto ti makunkuna nga aramid ti sadut a “copy-paste job,” wenno ti panangbagkat lattan ti maysa a paset ti sinurat tapno iselsel iti sabali a sinurat.

“Agdarumkayo Latta!”

Ngem iti laksid iti daytoy, kinarit ketdi Villacorta dagiti kritiko nga idarumda ti senador no kayatda. Awan la ketdi kano ti maganabda ta saan kano nagkopia ti senador. Ken no pudno man nga inaramidna daytoy, saan met kano a krimen iti kaso a plagiarismo, ta awan ti ania man a linteg iti Filipinas a mangibaga a kasta.

Agpayso a saan a krimen ti palagiarismo ta saan a nadakamat daytoy iti Kodigo Penal, ngem adda met ti Akta Republika 8293 (wenno ti Intellectual Property Code) a mangipapaay iti pannusa kadagiti mapaneknekan a nagbasol iti copyright infringment, ti kaso a kaasping met laeng ti plagiarismo.

Asino man a maduktalan a nagkopia iti ania man a sinurat a protektado babaen ti copyright law, mamulta daytoy ken mabalin a mabalud pay. Iti maysa a kaso ti Korte Suprema, nagbalin pay ti plagiarismo a nagibasaran iti panangkiddawda a maikkat ti maysa a mahistrado iti posisionna gapu iti panagkopiana nga awan pammalubos ti sinurat ti maysa a ganggannaet nga autor nga inramanna iti maysa a pangngeddeng daytoy idi 2010.

Ngem saan a napatapuak ni Associate Justice Mariano del Castillo ta kinedengan ti mayoria dagiti padana a mahistrado ti Korte Suprema a nupay nalawag a nakopia dagiti kapanunotan nga inaramat ni Del Castillo iti sinuratna a pangngeddeng mainaig ti kaso dagiti comfort women, iti sinurat ti ganggannaet nga autor, saan kano met naigagara daytoy. Binabalawda laeng ti panagliway ti maysa a kameng ti staff daytoy wenno ti di panangiselsel dagiti rumbeng a footnotes kadagiti naaramat nga impormasion iti final draft ti desision ti mahistrado.

Copyright Infringement versus Plagiarismo

Nupay agpada a mainaig iti panagkopia maysa a sinurat (ken dadduma pay a klase ti orihinal a partuat ti maysa a tao) nga awan ti pammalubos ti akimpartuat ti plagiarismo ken copyright infringement, adda met dakkel a paggidiatanda. Agpaut ti 50 a tawen manipud iti ipapatay ti maysa a mannurat ti copyright (karbengan a mabayadan ken mabigbig a kas akimpartuat) ti sinuratna, wenno tawen nga adda karbengan daytoy a mangsalaknib ti orihinal a partuatna ken agdawat iti danios peruisio iti maysa a kaso a sibil iti asino man a mangsalungasing iti daytoy. Ti plagiarismo, iti sabali a bangir, awan ti makunkuna a panawen.

Kas pagarigan, inaramat ni Sotto ti maysa a sinurat ni William Shakespeare. Saanen a sakupen daytoy ti copyright law, ngarud awan ti makuna nga infringement, ta napaut unayen a tawen manipud natay ti autor. Ngem no aramatenna ti ania man a sinurat ni Shakespeare, wenno paset daytoy, a dina dinakamat a ti nalatak a dramaturgo iti akinsurat, daytoy ti makunkuna a plagiarismo. Ti ababa pannao, agbalin laeng a copyright infringement ti kaso a plagiarismo no awan ti pammalubos ti maseknan a paggapuan ti sinurat a protektado iti copyright law. Rumbeng nga ammo daytoy da Sotto ken ti chief of staff-na a maysa pay met ngarud nga abogado.

Ngem aglalaok ketdi dagiti “palusot” ni Sotto. Adda dita ti panangibagana a nairanta kano dagiti blog a kas iti sinurat ni Pope a maibinglay iti publiko, wenno paset ti public domain. Saan ngarud a masakupan ti gobiernotayo dagiti pagalagadan ti copyright, ken kangrunaanna, naikawwes ken ni Sotto ti parliamentary immunity a kas senador a mangilisi kenkuana iti ania man a pammabalaw.

Di met akuen ni Sotto a kukuana dagiti inaramatna iti speech-na ta saan met kano a sientista wenno doktor daytoy, isu a kinasapulanna ngarud iti agsukisok kadagiti impormasion kas koma iti Google. Ken dina inaramat ti nagan ni Pope ta apay kano koma nga ibagana a nagtaud ti impormasion iti maysa laeng a blogger. Ti laeng ngarud nagan ti doktor ti dinakamat ti senador iti privilege speech daytoy.

Komediante  

Ania pay, immingaren dagiti netizen a Filipino, nangnangruna dagiti blogger, gapu iti kasla panangibaba ti senador iti estadoda a kas mannurat wenno paset met iti nasaknap a lubong ti mass media. Adu met dagiti blogger nga eksperto kadagiti paggapuanda a trabaho; kinapudnona adda met dagiti blogger iti Senado a kas ken ni Senador Pia Cayetano.

Rinibu ngarud dagiti nangiposte iti Facebook, Twitter, ken forum site kadagiti news website ti ania man a panangidadanes, no di man panangkatkatawada laeng, iti senador a kunada nga awan iti ammona maipapan iti copyright law ken panagaramat kadagiti online sources. Maysa pay met kano daytoy a senador. Sabagay, kunada pay, maysa laeng a komediante ni Sotto ket kas kadagiti papelna iti telebision, awan ti panangipasnekna kadagiti serioso a banag, uray pakadadaelanen ti reputasionna a kas nangato nga opisial ti gobierno.

Kayarigan man ti plagiarismo ti maysa a naluto a masida. Uray naidasar daytoy iti lamisaan, ngem saan met a para kenka, makuna a panagtakaw metten no kimmutsaraka nga awan ti pammalubos ti nagidasar. Agpayso a saan a krimen ti mangkutsara iti masida, wenno di pakabaludan ti mangraman no mabisinka, ngem saan kadi a nakababain daytoy?

Kasta met ti plagiarismo. Saan nga isyu a legal daytoy, no di ket ad-adda nga isyu iti ethics, wenno prinsipio a mainaig iti umisu a panaggaraw wenno aramid nga agbatay iti moralidad.

Kadagiti pagadalan, saan a makuna a kriminal ti estudiante nga agkopia (cut and paste) kadagiti sabali a sinurat tapno iramanda kadagiti reportda. Ngem nabatad ketdi nga unethical wenno naalas daytoy, ket rumbeng ngarud a maikkan iti leksion dagitoy tapno agnakemda. Saan ngarud a mapalubosan dagiti matiliwan iti plagiarismo a makisalip pay kadagiti pasalip iti panagsurat, nga agaplikar kadagiti writing grants, a maital-o iti posisionda, a maipablaak dagiti suratenda pay, ken saan a maipaayan ti diploma no thesis ken dissertation ti karaman ditoy. Ket no saan a mapalubosan daytoy iti pagadalan, kasta met a naalas no maipalubos ti plagiarismo a maysa ngarud a klase ti panagtakaw, iti agpang ti pagwarnakan, negosio ken nangnangruna iti serbisio publiko.

Kaso ni Manny Pangilinan

Nangnangruna a maisuro kadagiti ubbing a raemenda ti aramid ti sabali a tao. Ket gapu ta kadagitoy a panawen, di maaluadanen dagiti ubbing ti agaramat iti ania man nga impormasion a kasapulanda a maadawda iti Google ken dadduma pay a search engine, mapalpalagipan latta met dagitoy nga ilanadda ti source wenno orihinal a nagtaudan dagitoy nga impormasion. No dida aramiden dayta ket agparparang nga orihinalda ti naaramat nga impormasion, maysa daytan a nalawag a kaso ti plagiarismo.

Malaksid no dida naigagara ket nalibtawanda nga iraman ti nagtaudan dagiti kinopiada nga impormasion kadagiti reportda, mabalin a maawatantayo ida. Ngem dayta no agpakawanda la ketdi a sipapasnek iti inaramidda.

Kas iti kaso ni Manny V. Pangilinan, maysa kadagiti kababaknangan a negosiante iti pagilian iti agdama ken akinkua iti adu a korporasion. Natiliwan met daytoy a nagkopia kadagiti sinurat da J.K. Rowling, Oprah Winfrey ken Barack Obama tapno aramatenna iti panagbitlana iti sanguanan dagiti nagturpos iti Ateneo de Manila University idi 2010, nga awan pulos ti panangibagana a naggapu daytoy kadagiti maseknan nga orihinal ng autor. Ngem nupay nababalaw dagiti nagsurat iti bitla ni Pangilinan, a naggapu pay met ngarud dagitoy iti Ateneo, inakona latta ti responsibilidad ket nagdawat iti pammakawan iti publiko. Ken tapno malay-ayan ti isyu gapu ta napalalo met idin ti panangbabalawda kenkuana iti Internet, naglusulos laengen daytoy a kas chairman ti Ateneo Board of Trustees.

Napabasol met iti kaso a plagiarismo ni Krip Yuson, maysa a nalatak a mannurat ken kameng pay daytoy iti Hall of Fame ti Palanca Awards. Gapu daytoy iti panangaramatna iti kolumna iti sumagmamano a paset ti sports column ti padana a kolumnista iti maysa a news website. Ngem inrasonna a dina naigagara a nairamanna ti orihinal a surat ti padana a kolumnista; kayatna a sawen, nailaok kadagiti sinuratna dagiti dadduma nga ed-editenna para iti website, ket iti pannakaulawna impagarupna a kukuana metten dagitoy. Pagsayaatanna, nagkiddaw a dagus iti pammakawan ni Yuson, isu a nalay-ayan met laengen ti isyu ket nagtalinaed ti panagraem dagiti agbasbasa kenkuana  wenno kadagiti sinuratna.

Agpakawan, Kunam?

Saanen nga isyu no adda nalabsing da Pangilinan ken Yuson a paglintegan wenno rason daytoy tapno pakadusaanda. Ti napateg kadakuada, ammoda ti nagkamalianda ket rumbeng laeng nga agdawatda iti pammakawan ti publiko. Adayo laeng unay daytoy iti impakita nga ugali da Sotto ken Villacorta. Naglawag la ngaruden a nagbasolda, isuda pay ti nakarit. Gapu kadi ta senador ni Sotto, wenno pudno la unay nga awan ti ammona no di ti agpakatawa laeng iti “Eat Bulaga”?

Gapu iti kinatangken ni Sotto, di ngarud mapengdan ti panagadu latta dagiti netizen a mangat-atakar kenkuana iti Internet.    

Kasla napilitan laeng ngarud ni Sotto nga impaikkat iti rekord ti Senado ti ania man a paset ti panagbitlana a nadakamat ti nagan ni Campbell-McBride. Ngem naladawen ti amin, kalpasan ti panangtallikudna iti ania man a gundaway nga agpakawan koma iti nagkibaltanganna.

No agaramat ti maysa nga estudiante iti sinurat ti sabali ket ibagana a kukua wenno orihinalda dayta, inuulbod latta daytoy ket di rumbeng ngarud a magraduan, uray pay no kasano ti kapintas dayta nga obrana. Gapu ngarud met ta saan nga orihinal ni Sotto dagiti inramana iti argumentona a mangkontra iti RH Bill, ngem ipakitana a kasta, inuulbod met ngarud daytoy ket di rumbeng a talken, wenno graduan, ti publiko.

Ti panagkopia ni Sotto iti sinurat ti sabali a tao ti mangipakita nga aramidenna amin tapno ballikogen ti kinapudno iti isyu iti RH bill. Nagsangit pay ngarud daytoy iti panagbitlana iti Senado gapu ta babalawenna dagiti kontraseptibo nga inaramat ti asawana a ni Helen Gamboa iti pannakatay ti anakna a lalaki apaman a maipasngay daytoy idi 1975. Ngem kinontra a dagus daytoy dagiti doktor ken eksperto ta awan kano ti maidatagna a nasiken nga ebidensia a mangibaga nga adda koneksion ti kontraseptibo iti pannakatay ti maladaga, ta natay kano metten ti ibagbagana a doktor a nangbalakad kenkuana.

Nalawag laeng a mangal-ala ni Sotto iti simpatia ti publiko tapno umayonda iti kayatna: ti pannakalapped ti RH bill nga agbalin a linteg. Kas komediante, wenno artista, ammona ti bileg ti telebision a mangilawlawag ti ania man nga aktingna iti publiko. 

Cyberbullying

Ket ita ta kasla naipiten iti isyu ti plagiarismo, mangal-ala ngarud manen iti simpatia iti panangibagana a biktima daytoy iti cyberbullying. Pagaaduanda kano metten daytoy a linugoban gapu laeng kano iti pagtaktakderanna a prinsipio a mainaig iti RH bill. Isu pay laeng kano ti kaunaan a senador a biktima ti kastoy a panangperdi ti maysa tao babaen ti Internet. Ngem nalipatan sa ti senador a saan amin a nangbabalaw kenkuana iti Internet ti pabor iti RH bill. Ta saanen nga isyu daytoy iti population control ken family planning no di ket iti kababalin ti maysa nga opisial ti gobierno nga imbutostayo.

Nanglukat manen ngarud daytoy ti sabali nga isyu, kas iti panggep ti Senado a mangaramid iti linteg tapno mailawlawag iti pagalagadan iti panagsurat ken panagaramat kadagiti blog, mangipaay iti proteksion kadagiti blogger, ken maamuan no ania ti masakup ti copyright kadagiti sinuratda. Ket gapu ta suportado ni Sotto ti nasao a gakat, ibagbaga ngarud dagiti dadduma a maysa nga “anti-blogging bill” daytoy.

Ngem no adda koma napatpateg a tamingen ti Senado, isu daytoy ti gakat a mangingato koma iti pagrukodan wenno kualipikasion dagiti asino man a mabutosan nga agserbi kadagiti umili.

*Diakon inaganan ti nangalaak kadagiti ladawan kas panangsurotko laeng metten ti kunkuna ti mararaem a senador a saan a plagiarismo iti kastoy nga aramid.

(Basaen ti kompleto a bersion daytoy iti Bannawag, Setiembre 17, 2012.)

ADDANTO NGATA PAY KAS KENKUANA?

APAMAN a naduktalan a saanen a nakalasat ni Secretary Jesse Robredo ti Department of Interior and Local Government (DILG) idi maala dagiti bumabatok ti bagina tallo nga aldaw kalpasan a natinnag ti eroplano a naglugananna iti baybay ti Masbate, adda dagiti agkuna iti kastoy: “Apay a no asino pay ti nalimpio, isu ti umuna a pumanaw?” Wenno: “Dagiti koma agtatakaw wenno rinuker nga opisial ti gobierno, a nakaad-aduda pay met, ti umuna a matay.”

Ipakitana laeng ngarud ditoy a nalimpio a lider ni Sek. Roberdo, a makunkuna pay a kararaeman kadagiti kameng ti gabinete ni President Benigno “Noynoy” Aquino III. Idinto nga idi damo, nagpeggad a maikkat iti puestona gapu iti pannakibiang dagiti adu a politiko.

Ti DILG ti maysa kadagiti kabibilegan nga opisina ti gobierno ta tengngel daytoy iti sibubukel a puersa dagiti polis ken amin a lokal nga opisial ti pagilian. Ngem saan a dayta a bileg ti malaglagip ita ken ni Robredo, no di ket ti kinapasnekna nga agtrabaho, ti kinadalus ti panangipagnana iti turay, ken dagiti galad daytoy a mannakigayyem ken bisionario wenno amona ti nasayaat a pangituronganna iti iggemna nga opisina.

Dagitoy man ti ladawan ti serbisio publiko nga idi pay laeng 1986 a birbirokentayo.

Saan ngarud a maaluadan dagiti dadduma nga idilig ti biagna iti serbisio publiko iti bukod met a panagserbi ti pagilian ni Presidente Ramon Magsaysay, ti nangipanagananda iti premio a naawat ni Robredo idi 2000, ti Ramon Magsaysay Award for Government Service. Agpada da Robredo ken Magsaysay nga ay-ayaten unay dagiti pagserbianda nga umili, ngem agpada laeng met nga ababa dagiti biagda. Naggapu met iti Cebu idi matnag ti eroplano a nagluganan ni Magsaysay idi 1957.

Pudno la unay nga addaan iti napudno a dedikasion ni Robredo iti opisinana; imbilangna ti trabahona a kas maysa a napateg a mision iti biagna. Kunada a daytoy ti kagagagetan kadagiti kameng ti gabinete, a banag a pinaneknekanna babaen ti reggetna a timmabuno iti taripnong dagiti pannakabagi ti linteg a naangay iti Cebu uray iti Sabado nga aldaw koma ti bakasionna. Ngem gapu ta bakasion met laeng, napanunotna a kalpasan ti pasken, dumagas daytoy iti pagtaenganda iti Naga tapno bisitaen ti anakna a babai. Ngem saanen a nakadanon ti sekretario ta idi makabatog ti naglugananna a Piper Seneca iti baybay ti Masbate, nagpaliaren ti makina agingga a simmadsad ken limned daytoy iti 180 a kadapan ti kaadalemna a danum. Nakalasat a dagus ti aide-de-camp ni Robredo a ni Senior Insp. Jun Abrazado, ngem daksanggasat a saan a naalaw pay ti biag ti sekretario ken ti dua a piloto ti eroplano.

Nangiruar a dagus ti Malakanyang ti maysa a proklamasion para iti pannakaideklara ti “Narional Days of Mourning” ken ti pannakaipaay ti maysa a state funeral para ken ni Robredo. Daytoy ti kangangatuan a pammadayaw ti maysa a natay nga opisial nga ipapaay ti gobierno. 

Ngem asino kadi ni Secretary Robredo ta kasta unay ti panagay-ayat ti publiko kenkuana?

Tubo iti siudad ti Naga iti Camarines Sur ni Robredo. Nayanak idi Mayo 27, 1958, ken maikatlo ti lima nga anak da, Jose Chan Robredo Sr, maysa a Tsino, ken dati a Marcelina Manalastas. Nagturpos daytoy iti kina-enhiniero iti De La Salle University iti Manila.

Nangrugi ti 25 a tawen a panagserbi ni Robredo ti gobierno idi nabutosan daytoy nga alkalde ti siudad ti Naga idi 1988 iti edadna a 29 laeng. Isu ti kaubingan nga ama ti ili iti dayta a panawen. Iniggamanna ti posision iti tallo a termino, ket iti uneg ti siam a tawen, napagbalinna ti dati a kasla aglaladut a third-class a siudad iti Kabikolan a kas maysa kadagiti kadudur-asan a local government unit ti pagilian, ken nangnangruna a nagserbi iti siudad a kas modelo iti kinadalus a panangipataray ti gobierno kadagiti amin a local government units iti pagilian.

Saan ngarud a pagkasdaawanen ti panangipaayda kenkuana iti Ramon Magsaysay Award gapu iti naballigi a gapuananna iti panangipataray iti gobierno. Isu pay laeng ti kakaisuna a lokal nga opisial a naipaayan iti daytoy iti pakasaritaan ti award-giving body a katukad ti Nobel Peace Prize para kadagiti pagilian iti Asia. Maysa laeng daytoy a premio kadagiti 140 a naawaten ti sekretario, manipud iti regional agingga iti international nga agpang, a kas opisial ti gobierno. Karamanen ditoy ti naawatna a Dangal ng Bayan Award, ti kangangatuan a premio nga ipapaay ti gobierno kadagiti opisial ken empleado daytoy a nangipakita iti di magatadan a panagserbida iti publiko. Ken gapu iti naisangsangayan a liderato ni Robredo, binigbig pay ti Asiaweek magazine ti siudad ti Naga a Most Improved City iti sibubukel nga Asia idi 1998.

Idi malpas ti terminona idi 1998, awan ti pinalubosanna a mangsukat kenkuana a kabagian, uray ti asawana, a kas iti ar-aramiden ti kaaduanna a mayor wenno gobernador. Ken dina pinanggep ti agkandidato iti nangatngato a posision a nalaka koma met a magun-odna no kayatna, ngem kunana nga adda serbi ti pananglimitarda iti agingga ti tallo laeng a termino ti maysa nga alkalde ta no maminsan kano met, maibusan ti imahinasion ti maysa a lider. Kayatna a sawen, kasapulan met ti panaginana, wenno kas iti inaramidna, ti sumrek iti eskuela tapno agadal pay para iti kasapulanna a kurso.

Inusar ni Robredo ti panawen a kaawanna iti politika iti panagbasana. Naturposna ngarud ti Masters in Business Administration iti Unibersidad ti Filipinas, ken Masters in Public Administration iti John F. Kennedy School of Government ti Harvard University, ken nagbalin pay nga Edward Mason Fellow idi 2000.

Nagsubli ni Robredo a mayor iti Naga idi 2001 a nangituloyanna kadagiti programana iti siudad ket inleppasna ti naballigi manen a tallo a termino a nagpatingga idi 2010. Wenno sakbay nga inawatna ti kangatuan a posision iti DILG babaen ti administrasion ni PNoy. 

Iti panagturay ni Robredo iti siudad ti Naga, malaglagip la unay dagiti kakailianna iti panagtrabahona iti City Hall tapno adda tuladenda. Napasnek nga agtrabaho ti mayor iti kasapulan nga oras, i-punch-na ti bukodna a time card para iti attendance, agaruat met iti kas iti uniporme dagiti empeado ti City Hall tapno makikaysa kadakuada, ken awan ti badigard daytoy. No kasta kano a malpas ti maysa a kalamidad a kas iti bagyo iti lugarda, isu kano pay ti umuna a mapan agdalus kadagiti kalsada. Agrikus daytoy nga agbisekleta a mangdanon kadagiti residente tapno saludsodenna dagiti pakaseknanda. Pinasingkedanna ti agtultuloy a panagtinnulong dagiti NGO ken lokal nga asamblea ti masakupanna para iti kasapulanda a panagdur-as.

Dagitoy ngarud a galad ni Robredo ti intugtugotna iti DILG. Sakbay a pimmusay daytoy, adu dagiti impakatna a programana para iti reporma ti ahensia, kangrunaanna iti agpang ti public accountability ken transparency para kadagiti polis ken lokal a lider. Inyunay-unayna ti Full Disclosure Policy, wenno ti pannakakiddaw kadagiti lokal a gobierno nga ipakitada iti publiko babaen dagiti kasapulan a dokumento ti pudpudno a nakaaramatan dagiti pundoda. Inrugina payen a dinalusan ti opisinana babaen ti naiget a panagpalutpot ken panangidarumna kadagiti asino man a karaman iti adda anomaliana a kontrata iti ahensia.

Kanayon nga ibagbagana a saan a kasapulan a ti maysa a lider iti nalaing laeng. Ta saan met kano nga amin a nalaing (“mahusay”) ket nalimpio (“matino”), kasta met a saan amin a nalimpio ket nalaing. Rumbeng ketdi nga agpada a nalaing ken malimpio ti maysa a lider tapno talken ti publiko nga agiggem iti pundo nga agtaud kadagiti umili.

Ni ngarud Robredo ti makuna a “poster boy” ti kampania ni PNoy ken ti gabinetena para iti nalinteg a dalan (“tuwid na daan”), wenno ti kampania ti administrasion kontra iti korupsion ti gobierno.

Ngem iti laksid iti daytoy a pannakaam-ammoda ken ni Robredo, saan pay gayam a naipaayan iti kompirmasion ti appointment-na iti DILG babaen ti Commission on Appointments (CA), uray kalpasan ti duan a tawen a kaaddanan nga agserserbi iti napasnek iti administrasion ni PNoy. Ngem segun kadagiti kameng ti CA, maipaay koma kenkuana dayta a kompirmasion iti panagtataripnong manen dagiti kameng iti agtapos daytoy a bulan ngem naitantan laeng gapu iti ipupusay met ti padana a Bikolano a ni Rep. Salvador Escudero ti Sorsogon. Ngem kunada ketdi maysa a dakkel a rason ti politika. Kalaban ngamin ni Robredo iti politika ni Rep. Luis R. Villafuerte ti Camarines Sur. Ni Villafuerte ti nagkiddaw iti CA a dida ipaayan ti kompirmasion ni Robredo agingga a di marisut ti susikda iti politika, a pinatgan met ti komision. Nangidatag ngamin ni Villafuerte ti disqualification complaint iti Comelec kontra ken ni Robredo iti election idi 2007. Ngem ita ta natayen, dagus a nagbaliw ti tono ni Villafuerte ket no mabalin, kunana, ipaayda kano ken ni Robredo ti kompirmasion uray natayen daytoy, banag a kinatawaan laeng dagiti dadduma a kameng ti CA.

Naladaw laeng met ngamin a naidatag ti nagan ni Robredo para iti kompirmasion ti CA. Idi laeng Nobiembre a napanunot daytoy nga aramiden ti Malakanyang. Idi damo, ibagbagada nga acting laeng wenno temporario ti pannakaipatugaw ni Robredo iti DILG, ngem idi madlawda nga epektibo daytoy, nakumbinsir met laeng ti Malakanyang nga ipaay kenkuana ti posision. Ngem iti naudi damag, natibong ti nagan ni Senador Panfilo Lacson, a kaaliado ita ni PNoy, a mangsukat kenkuana apaman a malpas ti termino daytoy iti Senado.

Napintas koma a pagrubuatan ni Robredo ti DILG tapno magun-odna ti nangatngato pay a puesto, ta kadagiti agngayangay a politiko isu man laeng ti makuna nga adda karbenganna no kinadalus, kinagaget ken kinaregget nga agserbi ti pagsasaritaan. Ngem maysa ni Robredo kadagiti kameng ti gabinete nga awan ti ibagbagada pay a planoda iti daytoy umay nga eleksion. Posible ngarud a no saan la ketdi a pudno ti ibagbagada maipapan ken ni Lacson, situtudio latta ni Robredo nga agserbi iti Malakanyang agingga iti termino ni PNoy inton 2016. Awanen ti ammotayo pay ditoy ta pimmusay metten ti sekretario iti naubing pay nga edadna a 54.

Dagitoy ngarud ti rason no apay nga adu ti malidayan ken masayangan iti ipupusay ni Robredo. Ngem rason met daytoy tapno pagtaudan ti panangilunlunod latta dagiti kakailiantayo kadagiti rinuker nga opisial nga adayo iti galad ti sekretario.

Kunada ngarud a no kas koma ken ni Robredo amin a situtugaw iti gobierno, mabalin nga awanen ti ania a parikut ti gobierno a mangtun-oy ti nalinteg a dalan, ket amangan no daytoyen ti kasapulantayo a manggun-od metten iti arpaaptayo a panagbalbaliw ken progreso para iti pagilian.

Adu dagiti nasayaat nga ibagbagada maipapan iti ababa ngem narimat a biag ni Robredo. Narigat ngarud a masukatan daytoy iti DILG iti kas met laeng koma kenkuana. Napateg ngarud nga iti asino man a dutokan ni PNoy, ituloyna koma ti nasayaat a narugian ni Robredo iti ahensia, ken ti kalidad ti trabaho nga impakitana iti dua a tawen a kaaddana ditoy. Gapu laeng iti dayta, sibibiagto latta ti imbatina a napintas a lagip iti benneg ti serbisio publiko. 

(Basaen ti kompleto a bersion daytoy iti Bannawag, Setiembre 3, 2012.)