BABAEN ti balligi ni Sen. Barack Hussein Obama II iti eleksion idi Nobiembre 4, naikkan ti Estados Unidos iti Nangisit wenno African-American a presidente, kaunaan iti pakasaritaan ti pagilian. Ken malaksid a napintas a ramen daytoy iti namaris a pakasaritaanda, wenno kasla naimas a taraon a nanamen dagiti padana a Negro, makuna a naimbag unay ti napilida a mangsukat ken ni Presidente George W. Bush.
Nakagun-od ni Obama (Democrat) iti 349 electoral votes kontra iti 172 ni Sen. John McCain (Republican), tapno agtakem a maika-44 a presidente iti Estados Unidos.
Kas makita iti layus a butosna, ti nabuslon a pinansial a suporta a naawatna (umabot iti $600 milion, kaaduanna ti nagtaud iti fund-raising iti Internet), ken ti nabara a panangawat dagiti lider dagiti adu a pagilian iti balligina, makuna a ni Obama ti kasapulan dagiti Amerikano a mangrisut kadagiti adu a parikutda, kas iti krisis ti ekonomiada a nangramaram pay iti adu nga ekonomia iti lubong, ti dua a narikut a gubat a sinerrekda iti sabali a pagilian (Iraq ken Afghanistan), ti mapagbutbutngan a panagarmas iti nuklear dagiti kabusorda a pagilian, ken ti kumarkaron a parikut iti global warming.
Makuna a ti panangabak ni Obama ken ti sibubukel a Democratic Party tapno matengngelda manen ti mayoria iti Kongreso, ti mangiparangarang nga awanen ti panagayat ti adu nga Amerikano iti panangipataray ti maysa a Republican a lider iti gobiernoda. Iti panagturay ni Bush, napunas ti $500 a bilion a budget surplus a natawidna iti sinublatna nga administrasion, nagdoble ti utang ti gobiernoda nga umaboten iti $10 trillion, ngimmina iti bayad ti healthcare ken enerhia a kasapulanda, immadu iti naawan ti trabaho, nanabsuok ti balor dagiti magatang a balay, ken arigna nakarasanen ti retirement ken investment account ti gobierno.
Ti panangibutos ngarud ti agarup 60 milion nga Amerikano ken ni Obama, kasla tinamingda metten ti masakbayanda, wenno ti dakkel a namnama a mawaknitanen ti sipnget a nangabungot kadakuada manipud iti trahedia ti 9/11 ket irugidan ti mangsindi ti bukodda a pagsilawan.
PANAGBALBALIW
Ti arapaap ngarud dagiti Amerikano a panagbalbaliw iti agdama a kasasaadda ti kasla nagango a pagtungo a nangaron ti rikna ti adu nga Amerikano, kaaduanna dagiti agtutubo iti amin a 50 nga estado wenno dagiti naggapu kadagiti nadumaduma a puli a pakairamanen dagiti Aprikano, Latino ken Asiano, a nagboluntario nga agkampania iti napasnek, malaksid pay ti pannakaaramat ti teknolohia a kas iti Internet, tapno agballigi ti 47-anyos ken karismatiko a Democrat.
Dakkel ti pangnamnamaan ti kaaduanna nga Amerikano kadagiti kari ni Obama mainaig iti ekonomia, nga adayo a nalawlawag ken nakapappapati ngem dagiti ikarkari ni McCain a sipud pay idi damo ket lumablabbasiten ti rupa ti 72-anios a senador a mangsarsarapa iti isyu mainaig iti panagpada ti garitda ken ni Bush. Napasnek ti panangikari ni Obama nga ibabana ti masingir a buis kadagiti ordinario nga umili, mapalawa ken mapabileg ti pannakaipaay ti healthcare kadakuada, maileppas iti nadaras ken naurnos a wagas ti giera iti Iraq ken Afghanistan wenno ti pamutbuteng ni Osama Bin Laden kadakuada, makitunos iti gobierno ti Iran ken North Korea tapno mapengdan ti pannakaaramat ti armas a nuklear, ken tamingenna a sipupudno ti parikut iti global warming.
Ken kangrunaanna, gapu iti panangibutos dagiti Amerikan iti maysa a nangisit a Presidente, kalsa napaglunitda metten ti sugat wenno napait a lagip nga imbati ti nakaam-ames a pannakaadipen dagiti Negro iti ima dagiti Puraw, ti imbunga daytoy a nadara a giera sibil, ken ti pasaray pannakaikuskuspil dagiti nangisit a puli uray kadagitoy a panawen. Ken napasamak ti naisangsangayan a pannakaital-o ti maysa a Negro uppat a dekada sipud pay inyebkas ni Martin Luther King, nalatak a civil rights activist, ti arapaapna a maipada koma ti karbengan dagiti Negro a kas kenkuana iti karbengan dagiti Puraw.
SINO KADI NI OBAMA?
Sakbay a nagteng ni Obama ti kangatuan a puesto iti pagilian, maam-ammo laeng daytoy a kas bagito wenno first-termer a kameng ti Senado ti Estados Unidos, dati nga state legislator iti Chicago, Illinois, karismatiko a community organizer, abogado dagiti marigrigat, propesor iti constitutional law, ken autor ti nalatak a libro.
Nayanak ni Obama idiay Honolulu, Hawaii idi Agosto 4, 1961. Puro nga Aprikano ni tatangna, ni Barack Sr., ta nayanak ken dimmakkel daytoy iti maysa a purok iti Nyanza, Kenya. Puraw met nga Amerikano a taga-Wichita, Kansas ti inana, ni Ann Dunham, nga adda darana nga Irish ken Scottish.
Nagnaed dagiti dadakkel ti ina ni Obama iti Hawaii kalpasan iti Maikadua a Gubat. Iti University of Hawaii ti nagsarakan dagiti dadakkel ni Obama, ta estudiante ditoy ti inana, idinto a maysa a foreign student ti amana. Dua laeng ti tawen ni Obama idi agsina dagiti dadakkelna. Nagsubli ti amana idiay Kenya (21 anios ni Obama idi matay iti aksidente ti lugan ti amana idiay Kenya). Nabati ni Obama iti sidong iti inana iti Hawaii. Ngem idi nakikasar ti inana iti maysa nga Indones, simmurot ni Obama iti Jakarta a nagnaedan ti maikadua a pamiliana ket nagadal ditoy iti elementaria agingga idi agtawen iti sangapulo. Kalpasanna, innala daytoy ti lolana iti Hawaii ket pinagbasana ditoy agingga iti haiskul. Immuna a nagkolehio ni Obama iti Los Angeles, California sa immakar daytoy iti Columbia University iti New York a nangileppasanna iti political science a kurso. Kalpasanna nagadal daytoy iti kinaabogasia iti Harvard. Idi makagraduar, nagbalin daytoy a community organizer iti maysa nga organisasion ti simbaan a tumultulong kadagiti marigrigat a kaamaan iti Chicago. Iti maysa a bupete iti siudad, naam-ammona ni Michelle Robinson a maysa met nga abogado. Inkasarna daytoy idi 1992, ket naadaanda iti dua a babbai nga anak—da Malia Ann (1998) ken Natasha (2001).
Nagkandidato ken nangabak nga state senator ni Obama iti Illinois, ken nagserbi ditoy iti walo a tawen. Idi 2000, pinadasna ti agkandidato a Kongresman iti Kamara ti Estados Unidos, ngem naatiw daytoy iti primary iti Democratic Party. Ngem idi 2004, nagkandidato para iti US Senate ket naigasatanna babaen ti layus a butos.
Iti panagtakemna a kas senador ti pagilian, napasnek ni Obama a timmulong tapno mapanday dagiti linteg a mangisardeng ti panagsuitik iti eleksion, panakataming ti climate change wenno panagbaliw ti klima, naiget a panangtengngel iti terorismo, ken ti pannakasaluad ti pagimbagan dagiti beterano iti gubat.
PIMMUDNO NGA ARAPAAP
Idi 2007, indeklara ni Obama ti panggepna nga agkandidato a presidente ti America. Iti primary iti Democratic Party, inatiwna ni Sen. Hillary Clinton, a dati a First Lady, tapno agbalin nga standard bearer ti partido. Ngem uray sakbay a nagbalin a pormal a kandidato, adun ti maaw-awat ni Obama a suporta kadagiti kailianna, iti uneg ken ruar ti pagilian, wenno naiget unayen ti panangiduronda kenkuana tapno maital-o ti naganna iti pakasaritaan iti America kas kaunaan a Negro a presidente.
Ngem adda met dagiti panangibabada iti kinataona. Umuna, kunada, awan pay padasna daytoy iti pananrienda iti gobierno, nangruna iti benneg ti seguridad ken ekonomia, gapu iti kinabagitona pay laeng a senador. Ken gapu iti kaawan ti padasna, amangan kano no ad-adda a mairarem ti ekonomiada ket lalo laeng nga agrigat dagiti Amerikano. Gapu ta kontra iti pananggubat ti America iti Iraq, kunada pay nga amangan no lukayanna ti depensa ti pagilian, ket ad-addan a serken ida dagiti terorista a pasurot ni Bin Laden. Malaksid pay nga adda latta panangsairda iti naggapuanna a puli, ken ibagbagada pay a produkto laeng daytoy ti panagpabpabanglo ti media iti naganna.
Ngem saan nga inkankano ni Obama dagitoy. Nagtalinaed a naulimek kadagiti adu nga isyu nga imbatoda kenkuana idinto nga impasnekna nga inlawlawag dagiti platapormana. Ken ti napateg ditoy, dina tinutupan dagiti isyu mainaig iti puli, ta kenkuana, padapada amin nga Amerikano, puraw man ken nangisit, lakay ken ubing, lalaki, babai man wenno homosekswal, baknang man wenno marigrigat. Impilitna ketdi a ginuyod ti kalabanna iti isyu iti ekonomia a kayat a liklikan ti Republican Party kadagiti debate. Daytoy ngarud ti rason no apay a nagtalinaed a nangatngato ti nagun-od a grado ni Obama ngem ni McCain kadagiti surbey idi panawen ti kampania.
Impaayan ngarud ni Obama dagiti Amerikano iti baro a kapanunotan, baro a liderato, ken baro a politika nga agsadag iti ordinario a kapanunotan ken karirikna ti tunggal Amerikano saan ket a ti ideolohia a paggargarawan dagiti agtuturay, wenno baro a politika a naipasurot iti turongen ti arapaap ti nabaknang ken nabileg a pagilian a taeng ti demokrasia ken dagiti sikakapia nga umili nga aggapu iti nadumaduma a puli.
ANIA’T NAMNAMAENTAYO KEN NI OBAMA?
Kas iti dati, agsadag ti pannakirelasiontayo iti Estados Unidos dagiti kangrunaan nga interes ti pagilian kas iti pannakataming dagiti duduoganen a Filipino a beterano iti Maikadua a Gubat, pannakapabileg ti negosio, ken ad-adu pay a trabaho para kadagiti Filipino. Ngem adu ti mangnamnama nga ad-adda a sumayaat ti langenlangentayo iti Amerika babaen ti administrasion ni Obama.
Ken kaaduanna man ita a Filipino ti agsalsaludsod no addanto met kas ken ni Barack Obama a mangikarinto met iti sipupudno a panagbalibaliw iti gobierno ken iti gimong ti pagilian. Ngem kunada met, rummuar ti maysa nga Obama babaen ti kiddawe ti situasion wenno iti umisu a panawen. Kinapudnona, nabayagen nga ur-urayentayo dayta a gundaway, wenno ti mangibutos iti maysa a mapagtalkan a lider a mangalaw kadatayo iti rigat wenno mangiturong kadatayo iti pudpudno a panagbalbaliw.
Ala, saantayo koma maawanan iti namnama, ta no kabaelan met dagiti Negro iti naguray ken nagibtur iti mano a tawen tapno magun-od dagiti arapaapda, apay ketdin a saan a maaramid met dayta ni Filipino a nakalak-am met iti pannakaikuskuspil ken pannakaadipen iti napaut a panawen? Ditay ammo ngem gapu iti naudi nga eleksion iti America, ad-addanton a ti sibubukel a masakbayantayo a kas pagilian ti panunotentayo iti panagbutostayo iti sumaruno a presidente, saan ket nga agbataytayo lattan iti bukodtayo nga interes wenno dumngegtayo lattan kadagiti politiko a mangibunbunong iti apagbiit a grasia.
Nakagun-od ni Obama (Democrat) iti 349 electoral votes kontra iti 172 ni Sen. John McCain (Republican), tapno agtakem a maika-44 a presidente iti Estados Unidos.
Kas makita iti layus a butosna, ti nabuslon a pinansial a suporta a naawatna (umabot iti $600 milion, kaaduanna ti nagtaud iti fund-raising iti Internet), ken ti nabara a panangawat dagiti lider dagiti adu a pagilian iti balligina, makuna a ni Obama ti kasapulan dagiti Amerikano a mangrisut kadagiti adu a parikutda, kas iti krisis ti ekonomiada a nangramaram pay iti adu nga ekonomia iti lubong, ti dua a narikut a gubat a sinerrekda iti sabali a pagilian (Iraq ken Afghanistan), ti mapagbutbutngan a panagarmas iti nuklear dagiti kabusorda a pagilian, ken ti kumarkaron a parikut iti global warming.
Makuna a ti panangabak ni Obama ken ti sibubukel a Democratic Party tapno matengngelda manen ti mayoria iti Kongreso, ti mangiparangarang nga awanen ti panagayat ti adu nga Amerikano iti panangipataray ti maysa a Republican a lider iti gobiernoda. Iti panagturay ni Bush, napunas ti $500 a bilion a budget surplus a natawidna iti sinublatna nga administrasion, nagdoble ti utang ti gobiernoda nga umaboten iti $10 trillion, ngimmina iti bayad ti healthcare ken enerhia a kasapulanda, immadu iti naawan ti trabaho, nanabsuok ti balor dagiti magatang a balay, ken arigna nakarasanen ti retirement ken investment account ti gobierno.
Ti panangibutos ngarud ti agarup 60 milion nga Amerikano ken ni Obama, kasla tinamingda metten ti masakbayanda, wenno ti dakkel a namnama a mawaknitanen ti sipnget a nangabungot kadakuada manipud iti trahedia ti 9/11 ket irugidan ti mangsindi ti bukodda a pagsilawan.
PANAGBALBALIW
Ti arapaap ngarud dagiti Amerikano a panagbalbaliw iti agdama a kasasaadda ti kasla nagango a pagtungo a nangaron ti rikna ti adu nga Amerikano, kaaduanna dagiti agtutubo iti amin a 50 nga estado wenno dagiti naggapu kadagiti nadumaduma a puli a pakairamanen dagiti Aprikano, Latino ken Asiano, a nagboluntario nga agkampania iti napasnek, malaksid pay ti pannakaaramat ti teknolohia a kas iti Internet, tapno agballigi ti 47-anyos ken karismatiko a Democrat.
Dakkel ti pangnamnamaan ti kaaduanna nga Amerikano kadagiti kari ni Obama mainaig iti ekonomia, nga adayo a nalawlawag ken nakapappapati ngem dagiti ikarkari ni McCain a sipud pay idi damo ket lumablabbasiten ti rupa ti 72-anios a senador a mangsarsarapa iti isyu mainaig iti panagpada ti garitda ken ni Bush. Napasnek ti panangikari ni Obama nga ibabana ti masingir a buis kadagiti ordinario nga umili, mapalawa ken mapabileg ti pannakaipaay ti healthcare kadakuada, maileppas iti nadaras ken naurnos a wagas ti giera iti Iraq ken Afghanistan wenno ti pamutbuteng ni Osama Bin Laden kadakuada, makitunos iti gobierno ti Iran ken North Korea tapno mapengdan ti pannakaaramat ti armas a nuklear, ken tamingenna a sipupudno ti parikut iti global warming.
Ken kangrunaanna, gapu iti panangibutos dagiti Amerikan iti maysa a nangisit a Presidente, kalsa napaglunitda metten ti sugat wenno napait a lagip nga imbati ti nakaam-ames a pannakaadipen dagiti Negro iti ima dagiti Puraw, ti imbunga daytoy a nadara a giera sibil, ken ti pasaray pannakaikuskuspil dagiti nangisit a puli uray kadagitoy a panawen. Ken napasamak ti naisangsangayan a pannakaital-o ti maysa a Negro uppat a dekada sipud pay inyebkas ni Martin Luther King, nalatak a civil rights activist, ti arapaapna a maipada koma ti karbengan dagiti Negro a kas kenkuana iti karbengan dagiti Puraw.
SINO KADI NI OBAMA?
Sakbay a nagteng ni Obama ti kangatuan a puesto iti pagilian, maam-ammo laeng daytoy a kas bagito wenno first-termer a kameng ti Senado ti Estados Unidos, dati nga state legislator iti Chicago, Illinois, karismatiko a community organizer, abogado dagiti marigrigat, propesor iti constitutional law, ken autor ti nalatak a libro.
Nayanak ni Obama idiay Honolulu, Hawaii idi Agosto 4, 1961. Puro nga Aprikano ni tatangna, ni Barack Sr., ta nayanak ken dimmakkel daytoy iti maysa a purok iti Nyanza, Kenya. Puraw met nga Amerikano a taga-Wichita, Kansas ti inana, ni Ann Dunham, nga adda darana nga Irish ken Scottish.
Nagnaed dagiti dadakkel ti ina ni Obama iti Hawaii kalpasan iti Maikadua a Gubat. Iti University of Hawaii ti nagsarakan dagiti dadakkel ni Obama, ta estudiante ditoy ti inana, idinto a maysa a foreign student ti amana. Dua laeng ti tawen ni Obama idi agsina dagiti dadakkelna. Nagsubli ti amana idiay Kenya (21 anios ni Obama idi matay iti aksidente ti lugan ti amana idiay Kenya). Nabati ni Obama iti sidong iti inana iti Hawaii. Ngem idi nakikasar ti inana iti maysa nga Indones, simmurot ni Obama iti Jakarta a nagnaedan ti maikadua a pamiliana ket nagadal ditoy iti elementaria agingga idi agtawen iti sangapulo. Kalpasanna, innala daytoy ti lolana iti Hawaii ket pinagbasana ditoy agingga iti haiskul. Immuna a nagkolehio ni Obama iti Los Angeles, California sa immakar daytoy iti Columbia University iti New York a nangileppasanna iti political science a kurso. Kalpasanna nagadal daytoy iti kinaabogasia iti Harvard. Idi makagraduar, nagbalin daytoy a community organizer iti maysa nga organisasion ti simbaan a tumultulong kadagiti marigrigat a kaamaan iti Chicago. Iti maysa a bupete iti siudad, naam-ammona ni Michelle Robinson a maysa met nga abogado. Inkasarna daytoy idi 1992, ket naadaanda iti dua a babbai nga anak—da Malia Ann (1998) ken Natasha (2001).
Nagkandidato ken nangabak nga state senator ni Obama iti Illinois, ken nagserbi ditoy iti walo a tawen. Idi 2000, pinadasna ti agkandidato a Kongresman iti Kamara ti Estados Unidos, ngem naatiw daytoy iti primary iti Democratic Party. Ngem idi 2004, nagkandidato para iti US Senate ket naigasatanna babaen ti layus a butos.
Iti panagtakemna a kas senador ti pagilian, napasnek ni Obama a timmulong tapno mapanday dagiti linteg a mangisardeng ti panagsuitik iti eleksion, panakataming ti climate change wenno panagbaliw ti klima, naiget a panangtengngel iti terorismo, ken ti pannakasaluad ti pagimbagan dagiti beterano iti gubat.
PIMMUDNO NGA ARAPAAP
Idi 2007, indeklara ni Obama ti panggepna nga agkandidato a presidente ti America. Iti primary iti Democratic Party, inatiwna ni Sen. Hillary Clinton, a dati a First Lady, tapno agbalin nga standard bearer ti partido. Ngem uray sakbay a nagbalin a pormal a kandidato, adun ti maaw-awat ni Obama a suporta kadagiti kailianna, iti uneg ken ruar ti pagilian, wenno naiget unayen ti panangiduronda kenkuana tapno maital-o ti naganna iti pakasaritaan iti America kas kaunaan a Negro a presidente.
Ngem adda met dagiti panangibabada iti kinataona. Umuna, kunada, awan pay padasna daytoy iti pananrienda iti gobierno, nangruna iti benneg ti seguridad ken ekonomia, gapu iti kinabagitona pay laeng a senador. Ken gapu iti kaawan ti padasna, amangan kano no ad-adda a mairarem ti ekonomiada ket lalo laeng nga agrigat dagiti Amerikano. Gapu ta kontra iti pananggubat ti America iti Iraq, kunada pay nga amangan no lukayanna ti depensa ti pagilian, ket ad-addan a serken ida dagiti terorista a pasurot ni Bin Laden. Malaksid pay nga adda latta panangsairda iti naggapuanna a puli, ken ibagbagada pay a produkto laeng daytoy ti panagpabpabanglo ti media iti naganna.
Ngem saan nga inkankano ni Obama dagitoy. Nagtalinaed a naulimek kadagiti adu nga isyu nga imbatoda kenkuana idinto nga impasnekna nga inlawlawag dagiti platapormana. Ken ti napateg ditoy, dina tinutupan dagiti isyu mainaig iti puli, ta kenkuana, padapada amin nga Amerikano, puraw man ken nangisit, lakay ken ubing, lalaki, babai man wenno homosekswal, baknang man wenno marigrigat. Impilitna ketdi a ginuyod ti kalabanna iti isyu iti ekonomia a kayat a liklikan ti Republican Party kadagiti debate. Daytoy ngarud ti rason no apay a nagtalinaed a nangatngato ti nagun-od a grado ni Obama ngem ni McCain kadagiti surbey idi panawen ti kampania.
Impaayan ngarud ni Obama dagiti Amerikano iti baro a kapanunotan, baro a liderato, ken baro a politika nga agsadag iti ordinario a kapanunotan ken karirikna ti tunggal Amerikano saan ket a ti ideolohia a paggargarawan dagiti agtuturay, wenno baro a politika a naipasurot iti turongen ti arapaap ti nabaknang ken nabileg a pagilian a taeng ti demokrasia ken dagiti sikakapia nga umili nga aggapu iti nadumaduma a puli.
ANIA’T NAMNAMAENTAYO KEN NI OBAMA?
Kas iti dati, agsadag ti pannakirelasiontayo iti Estados Unidos dagiti kangrunaan nga interes ti pagilian kas iti pannakataming dagiti duduoganen a Filipino a beterano iti Maikadua a Gubat, pannakapabileg ti negosio, ken ad-adu pay a trabaho para kadagiti Filipino. Ngem adu ti mangnamnama nga ad-adda a sumayaat ti langenlangentayo iti Amerika babaen ti administrasion ni Obama.
Ken kaaduanna man ita a Filipino ti agsalsaludsod no addanto met kas ken ni Barack Obama a mangikarinto met iti sipupudno a panagbalibaliw iti gobierno ken iti gimong ti pagilian. Ngem kunada met, rummuar ti maysa nga Obama babaen ti kiddawe ti situasion wenno iti umisu a panawen. Kinapudnona, nabayagen nga ur-urayentayo dayta a gundaway, wenno ti mangibutos iti maysa a mapagtalkan a lider a mangalaw kadatayo iti rigat wenno mangiturong kadatayo iti pudpudno a panagbalbaliw.
Ala, saantayo koma maawanan iti namnama, ta no kabaelan met dagiti Negro iti naguray ken nagibtur iti mano a tawen tapno magun-od dagiti arapaapda, apay ketdin a saan a maaramid met dayta ni Filipino a nakalak-am met iti pannakaikuskuspil ken pannakaadipen iti napaut a panawen? Ditay ammo ngem gapu iti naudi nga eleksion iti America, ad-addanton a ti sibubukel a masakbayantayo a kas pagilian ti panunotentayo iti panagbutostayo iti sumaruno a presidente, saan ket nga agbataytayo lattan iti bukodtayo nga interes wenno dumngegtayo lattan kadagiti politiko a mangibunbunong iti apagbiit a grasia.
(Basaen iti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Nobiembre 17, 2008.)
No comments:
Post a Comment