ITI amin a banag, napateg ti panagbalbaliw no la ketdi para iti pagimbagan ti sapasap. Daytoy ti rason no apay a kasla napait a taraon a misuotantayo ti maidiaya a panagbalbaliw, wenno kaamaktayo a kasla A H1N1 virus, no awan ti pamalpalatpatantayo iti ibunga dayta a panagbalbaliw. No maminsan ngamin, nasaysayaat laengen nga idalikepkeptayo iti agkedked, sa anusan ti adda ngem ti umaddang a di makita ti baddekan.
Apay? Mabalin a gapu iti karabaw ti pananganagtayo kadagiti paspasamak iti aglikmuttayo, wenno gapu ta awan ti panagtalektayo kadagiti mangididiaya iti dayta a panagbalbaliw.
Apay? Mabalin a gapu iti karabaw ti pananganagtayo kadagiti paspasamak iti aglikmuttayo, wenno gapu ta awan ti panagtalektayo kadagiti mangididiaya iti dayta a panagbalbaliw.
Kitaentayo laengen ti panggep dagiti agtuturay, manipud iti Presidente agingga kadagiti pasurotna, wenno dagiti ukenna iti Kamara, kunatayo man laengen. Ar-aramidenda ti amin tapno mabaliwan ti Konstitusiontayo. No apay ketdi ket ammoda met a saan a nalatak daytoy nga addangda, saan a gagangay, ken uray balibaliktadenda ti ibagbagada, nalawag a panangyatiddog ti panagtakemda ti kangrunaan a panggepda, kas makita iti panangikamkamakamda a maileppas ti enmienda ti linteg sakbay ti eleksion babaen ti panangidardarasda a nangbukel iti bagbagida a kas Constituent Assembly nga awanen panangiramanda ti Senado a nabatad a kontra iti kayatda a mapasamak.
Kadagitoy a panawen, adda met dagiti lehitimo a rason tapno masukatan dagiti dadduma a probision ti Konstitusion ta saanen a mayannatup iti agdama a panawen wenno saan a nalawag ti interpretasionda. Mabalin met a masukatan a sibubukel ti Konstitusion para iti baro ken naisabsabali a sistema ti gobierno. Ngem rumbeng nga aglasat daytoy iti nasiken a panagadal ken siwawayawaya a panagiinnadal dagiti maseknan. Ngem gapu kadagiti addang a mapagduaduaan, kasla epidemia a rumbeng a liklikan ti charter change, wenno pannakasukat ti Konstitusion, iti ania man a wagas.
Kadatayo a makabusor unayen ti nakaro a kurapsion iti gobierno, makuna a parabur koma dagitoy maididiaya a panagbalbaliw. Ngem no dagiti kas iti grupo dagiti rebelde a Magdalo nga idauluan ni Senador Antonio Trillanes, wenno asino man nga agpangpanggep a mangagaw iti turay babaen ti armas ti gapuna, bay-amon dayta a panagbalbaliw uray kasano kaganasna a denggen. Wen, ta saan a rebolusion ti armas wenno People Power iti kalsada ti kasapulan. Mapatakiastayo ti lider iti kasta a wagas, wen, ngem no isunto met laeng ti sistema ken kababalin ti liderato a sumukat, bay-amon. Nabugawtayon dagiti ganggannaet a nangituray kadatayo iti napaut, napadasantayon ti nagpaidalan iti nabileg a pagilian, ti nagtulnog iti ima a landok ti diktadoria ken ti sididir-i nga agbiag kalpasan ti rebolusion iti kalsada. Ngem agingga ita, agsagsagabatayotayo pay laeng.
Adda met dagiti sipupudno a mangididiaya kadagitoy a panagbalbaliw, kas koma iti kaaduanna a kameng ti civil society, ngem naipaigidda wenno maipapaigiddanto latta. Ket maanag ditoy ti kinapudno nga ad-adu kadatayo ti narabaw ti panagawatna kadagiti mapaspasamak iti aglawlawna, ngem dagiti makaitured a mangipaay iti kasapulan a panagtalek.
Iti daytoy a lawas, rambakantayo ti maika-111 nga anibersario ti pannakaiproklama ti Republika iti Kawit, Cavite babaen ken ni Heneral Emilio Aguinaldo.
Ditoy nga irugitayo manen nga anagen ti nagkurangantayo, ken no ania a direksion ti naturongtayo. Kadagitoy nga aldaw, maulit-ulit manen a mapagpapatangan dagiti rason no apay a marigrigat latta ti Filipinas idinto a dagiti dati a napanglaw a pagilian kas ti Vietnam, ket dumurdur-as; no apay nga awan sarday ti panangibaontayo dagiti Filipino nga agpatagabo iti sabali a pagilian; no apay a kasla nagpuskol latta ti rupa dagiti agtuturay nga agtakaw iti pundo ti gobierno; ken no apay a kadagitoy a panawen, awan latta pagbaliwan ti pannakaipagna ti eleksion—mano-mano, ken no adda bidding para iti baro a proyekto, kaskasdi a namansaan iti anomalia kas dagiti dadduma pay a dadakkel a proyekto ti gobierno.
Ditoy a rummuar manen dagiti solusion, kaaduanna ti aggapu kadagiti politiko nga agngayangay iti sumaruno nga eleksion. Ditoy a rummuar ti ad-adu a saludsod ngem sungbat. Ditoy nga irugitayo manen ti agsennaay ti adda a kasasaadtayo. Ditoy a mariknatayo a napatpategen ni Andres Bonifacion ngem ni Jose Rizal.
Adda kadi pay namnama para iti republikatayo? Wen. Kas rumbeng. Agpannuraytayo iti nadalus nga eleksion. Agpannuraytayo nga umadu dagiti sipupudno a lider nga adda panagayatda iti pagilian. Ipaayantayo ti naan-anay a sirib dagiti agtutubo babaen ti panangyadal kadakuada iti pudpudno a kaipapanan ti nasionalismo.
Kas iti dati, agsadagtayo manen iti eleksion para iti naurnos a pangbalbaliw. Daytoy ngarud ti maudi a barahatayo, ngem kas iti ay-ayam ti baraha, kunada man a ditayo pulos makaab-abrot. Ta ti eleksion ti pagkamangan saan laeng dagiti makasapul iti panagbalbaliw no di pay ket dagiti manglapped daytoy babaen ti bukodda a puersa. Ania ngarud, rapukrapok latta. Bileg kontra bileg.
Napateg nga irugitayon ti aggaraw ken agtalek a sipupudno iti bukodtayo a kabaelan. Pilientayo a nasayaat dagiti ibutostayo. Manipud ita nga aldaw, ibilangtayo koma ti balota a kas sagrado a papel, a ti ania man nga isurattayo iti daytoy, isu ti mangiturong iti masakbayan ti republikatayo ken dagiti sumaruno a kaputotantayo.
Ngarud, iti daytoy a selebrasion ti pannakaipasngay ti republikatayo, irugitayon nga itag-ay ti pagilian iti bukodtayo a wagas. Napatpateg daytoy ngem ti ania man nga addang ti Kongreso wenno dagiti dadduma a grupo a mayat a mangbalbaliw iti nagan ti pagilian iti Maharlika, Bayani, Rizal, wenno Kapatiran, wenno dagiti gakat a baliwan ti banderatayo, wenno uray nayonanda laeng ti raya ti init daytoy, wenno ti mangbalbaliw ti Nailian a Kanta babaen ti liriko ti nalatak a mannaniw a Tagalog. Ta ti pudno a panagbalbaliw a kasapulan ti pagilian ket aggapu met laeng iti bukodtayo a bagi.
Kadagitoy a panawen, adda met dagiti lehitimo a rason tapno masukatan dagiti dadduma a probision ti Konstitusion ta saanen a mayannatup iti agdama a panawen wenno saan a nalawag ti interpretasionda. Mabalin met a masukatan a sibubukel ti Konstitusion para iti baro ken naisabsabali a sistema ti gobierno. Ngem rumbeng nga aglasat daytoy iti nasiken a panagadal ken siwawayawaya a panagiinnadal dagiti maseknan. Ngem gapu kadagiti addang a mapagduaduaan, kasla epidemia a rumbeng a liklikan ti charter change, wenno pannakasukat ti Konstitusion, iti ania man a wagas.
Kadatayo a makabusor unayen ti nakaro a kurapsion iti gobierno, makuna a parabur koma dagitoy maididiaya a panagbalbaliw. Ngem no dagiti kas iti grupo dagiti rebelde a Magdalo nga idauluan ni Senador Antonio Trillanes, wenno asino man nga agpangpanggep a mangagaw iti turay babaen ti armas ti gapuna, bay-amon dayta a panagbalbaliw uray kasano kaganasna a denggen. Wen, ta saan a rebolusion ti armas wenno People Power iti kalsada ti kasapulan. Mapatakiastayo ti lider iti kasta a wagas, wen, ngem no isunto met laeng ti sistema ken kababalin ti liderato a sumukat, bay-amon. Nabugawtayon dagiti ganggannaet a nangituray kadatayo iti napaut, napadasantayon ti nagpaidalan iti nabileg a pagilian, ti nagtulnog iti ima a landok ti diktadoria ken ti sididir-i nga agbiag kalpasan ti rebolusion iti kalsada. Ngem agingga ita, agsagsagabatayotayo pay laeng.
Adda met dagiti sipupudno a mangididiaya kadagitoy a panagbalbaliw, kas koma iti kaaduanna a kameng ti civil society, ngem naipaigidda wenno maipapaigiddanto latta. Ket maanag ditoy ti kinapudno nga ad-adu kadatayo ti narabaw ti panagawatna kadagiti mapaspasamak iti aglawlawna, ngem dagiti makaitured a mangipaay iti kasapulan a panagtalek.
Iti daytoy a lawas, rambakantayo ti maika-111 nga anibersario ti pannakaiproklama ti Republika iti Kawit, Cavite babaen ken ni Heneral Emilio Aguinaldo.
Ditoy nga irugitayo manen nga anagen ti nagkurangantayo, ken no ania a direksion ti naturongtayo. Kadagitoy nga aldaw, maulit-ulit manen a mapagpapatangan dagiti rason no apay a marigrigat latta ti Filipinas idinto a dagiti dati a napanglaw a pagilian kas ti Vietnam, ket dumurdur-as; no apay nga awan sarday ti panangibaontayo dagiti Filipino nga agpatagabo iti sabali a pagilian; no apay a kasla nagpuskol latta ti rupa dagiti agtuturay nga agtakaw iti pundo ti gobierno; ken no apay a kadagitoy a panawen, awan latta pagbaliwan ti pannakaipagna ti eleksion—mano-mano, ken no adda bidding para iti baro a proyekto, kaskasdi a namansaan iti anomalia kas dagiti dadduma pay a dadakkel a proyekto ti gobierno.
Ditoy a rummuar manen dagiti solusion, kaaduanna ti aggapu kadagiti politiko nga agngayangay iti sumaruno nga eleksion. Ditoy a rummuar ti ad-adu a saludsod ngem sungbat. Ditoy nga irugitayo manen ti agsennaay ti adda a kasasaadtayo. Ditoy a mariknatayo a napatpategen ni Andres Bonifacion ngem ni Jose Rizal.
Adda kadi pay namnama para iti republikatayo? Wen. Kas rumbeng. Agpannuraytayo iti nadalus nga eleksion. Agpannuraytayo nga umadu dagiti sipupudno a lider nga adda panagayatda iti pagilian. Ipaayantayo ti naan-anay a sirib dagiti agtutubo babaen ti panangyadal kadakuada iti pudpudno a kaipapanan ti nasionalismo.
Kas iti dati, agsadagtayo manen iti eleksion para iti naurnos a pangbalbaliw. Daytoy ngarud ti maudi a barahatayo, ngem kas iti ay-ayam ti baraha, kunada man a ditayo pulos makaab-abrot. Ta ti eleksion ti pagkamangan saan laeng dagiti makasapul iti panagbalbaliw no di pay ket dagiti manglapped daytoy babaen ti bukodda a puersa. Ania ngarud, rapukrapok latta. Bileg kontra bileg.
Napateg nga irugitayon ti aggaraw ken agtalek a sipupudno iti bukodtayo a kabaelan. Pilientayo a nasayaat dagiti ibutostayo. Manipud ita nga aldaw, ibilangtayo koma ti balota a kas sagrado a papel, a ti ania man nga isurattayo iti daytoy, isu ti mangiturong iti masakbayan ti republikatayo ken dagiti sumaruno a kaputotantayo.
Ngarud, iti daytoy a selebrasion ti pannakaipasngay ti republikatayo, irugitayon nga itag-ay ti pagilian iti bukodtayo a wagas. Napatpateg daytoy ngem ti ania man nga addang ti Kongreso wenno dagiti dadduma a grupo a mayat a mangbalbaliw iti nagan ti pagilian iti Maharlika, Bayani, Rizal, wenno Kapatiran, wenno dagiti gakat a baliwan ti banderatayo, wenno uray nayonanda laeng ti raya ti init daytoy, wenno ti mangbalbaliw ti Nailian a Kanta babaen ti liriko ti nalatak a mannaniw a Tagalog. Ta ti pudno a panagbalbaliw a kasapulan ti pagilian ket aggapu met laeng iti bukodtayo a bagi.
(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Hunio 15, 2009.)
No comments:
Post a Comment