WEN, iti naminsan ken damo unay a napasamak iti paset ti biagko, immararawak iti tulong ti Philippine Charity Sweepstakes Office (PCSO), ahensia ti gobierno a mangibunbunong iti tulong pinansial kadagiti marigrigat. Ta kas met iti kaaduanna a Filipino ti estado ti pamiliak, saankami a nabaknang uray adda regular a trabahok.
Pudno nga adda met naganabko iti PCSO. Ngem napatpateg ti nagbalin a padasko, ken dagiti naduktalak a rumbeng met a maibinglayko.
Maipalagip nga itay laeng Hulio, nabara dagiti isyu maipanggpe kadagiti dadakkel nga anomalia iti PCSO. Umuna ditoy ti mainaig iti sumagmamano nga obispo a nakaawat iti donasion nga SUV nga agdagup iti P6.94 milion manipud iti nasao nga ahensia. Tinagialas dagiti krititko ti pannakaited ti tulong kadagiti tao ti Simbaan ta umuna unay, iparparit ti Konstitusion ti panangipaay ti gobierno iti tulong pinansial iti maymaysa laeng a relihion; ken maikadua, nabatad ketdi a pasuksok, saan ket a donasion ti napasamak ta imparabur ti dati a Presidente dagitoy a lugan iti kasta, maawidna latta iti suportada iti administrasionna iti panangsarangetna iti agsasaruno idi a kasona nga impeachment.
PAGGATASANDA LAENG TI PCSO
Kasaruno koma ti nadakamat a topiko iti panangsuratko mainaig iti maikalima a kaso a plunder a naidatag kontra ken ni Gloria Macapagal Arroyo (agdama a diputato ti Pampanga) ta agbatay daytoy ti anomalia iti pannakaaramat iti P325 milion nga intelligence fund iti PCSO met laeng. Naduktalan ngamin a kadakkelan a bingay ditoy iti naaramat iti panawen iti eleksion idi 2010.
Malaksid pay iti daytoy, nabara ti isyu iti panaggastos ti ahensia iti P7.3 bilion para laeng iti anunsio ken promosion dagiti programada iti tawen 2007 agingga 2010. Agasem no mano koma nga ambulansia, wenno marigrigat a pasiente ti natulongan iti dayta a gatad. Sa apay koma a kasapulanda pay ti agpaanunsio, nangruna iti kastat’ kadakkelna a pundo?
Pudno laeng ngarud ti obserbasion ni Senador Francis Escudero nga agparparang laeng a paggatasan, a kas pork barrel, ti napalabas nga administrasion ti PCSO para kadagiti addang daytoy iti politika. Kas naduktalan ngamin ti senador, dagiti laeng politiko a nadekket iti Malakanyang iti nakaawid kadagiti dadakkel a pabor manipud iti ahensia, idinto nga adda dagiti probinsia a di pay nakaawat uray siping manipud iti ahensia. Kayatna a sawen, no dimo kadua ti situtugaw a presidente, lipatem pay laeng a makaawat iti ambulansia dagiti masakupam nga ili. Adda man report a nakaawaat iti 20 nga ambulansia ti maysa a probinsia iti uneg laeng iti dua a tawen gapu ta kadekket ni GMA ti situtugaw a gobernador daytoy wenno kingpin ti probinsia.
Ngem diak nairugi dayta a salaysay a panggepko koma a suraten. Ta iti nasao met laeng a maudi a lawas ti Hulio, intarayko ni baketko iti Philippine General Hospital (PGH) gapu iti impagarupmi idi damo nga adda sakit daytoy iti bato wenno iti appendix ngem gayam komplikasionen daytoy iti kanserna iti suso a napaut met nga inlimedna kadagiti gagayyem ken pamiliana.
Iti sumarko, agpaut ti panagtalinaedmi iti hospital, ket dakkel la ketdi ti magastosmi ta inserreko iti pay ward ti asawak tapno ad-adda a mataming dagiti doktor ti kasasaadna. Malaksid pay a nasumarko metten iti kadakkelto iti magastosko iti chemotherapy nupay agingga iti maudi a gundawayna iti hospital, di kayat ni baket nga aglasat iti daytoy.
Idi adda nangisingasing nga umasidegkami iti PCSO, adda bassit panagpamayanko. Amangan, kunak, no naestrikto itan ti ahensia, gapu kadagiti isyu iti anomalia. Malaksid iti dayta, salsaludsodek iti bagik no adda pay nabatbati a pundo daytoy para iti charity ta kasla kinarasan metten dagiti rinuker nga opisial ti sarusar daytoy.
SABALI NO ADDA AM-AMMOM?
Nabasak iti maysa nga artikulo iti Internet mainaig iti rigat dagiti tattao a pumila ken aguray a maawagan iti batangda para iti kasapulanda a tulong. No dadduma, adda dagiti fixer a bayadanda tapno “agandar” dagiti aplikasionda. Ken no mataming met ti aplikasionda, saan met a kas karina a maipaay ti kidkiddawenda a gatad. Kas iti maysa a baket a makasapul iti P80,00 para iti operasionna iti colon cancer, ngem 8,000 laeng ti naaprobaran a gatad para kenkuana. Idinto nga agdinamag a nagdadakkel ti maipapaay kadagiti pasiente nga agpatulong kadagiti diputado wenno asino ditan a lokal a politiko. Kayatna a sawen, uray dagiti nagbabaknang, makaawidda iti agingga iti P1 milion a tulong idinto a dagiti marigrigat nga awan ti maasitganda, aganusda no ania ti maipaay kadakuada.
Ngem iti biangko nga agkasapulan tapno masalbarko ti biag ti asawak, inggasanggasatko ti umasideg met iti ahensia. Naammuak nga adda kaarruba ti dati a bossko iti trabaho a nangato ti saadna iti PCSO. Tinawag a dagus ti bossko. Iti dayta met laeng nga aldaw a tinawagak, intedna kaniak ti nagan ti tao a mabalin nga asitgak iti opisina ti PCSO iti Quezon City, iti sikigan iti City Hall a sumango iti Kalayaan Avenue. Insaganak met dagiti kasapulan a papeles wenno dokumento.
Ti Individual Medical Assistance Program (IMAP) a programa ti ahensia ti inaplayak. Maipaay ditoy ti medical assistance kadagiti indibidual a pasiente a makagun-od iti guarantee letter para kadagiti ospital a pakaag-agasan wenno nakaagasanda. Babaen ti guarantee letter, ikarkari ti PCSO nga isun ti mangsungbat ti obligasion ti pasiente iti ospital, agraman dagiti agas, surgical wenno blood supply, ken diagnostic procedures. Adda tallo a kategoria dagiti nakapila ditoy, maysa ti para iti gastos iti ospital, maysa ti panagbayad kadagiti agas para iti kidney transplant, ken maysa para iti chemotherapy ken hemodialysis.
Iti rigatna idi agdamagak no pangsarakak ti tao a pagpatulongak, adda dagiti adda iti opisina a dida ammo ti nasao a nagan, wenno adda makaammo ngem itudodak iti di met pudno a lokasion. Agingga nga idi masuron ngatan ti maysa nga agbambantay iti pila (idinto a siak koma met ti masuron ta awan ti ammok iti proseso), imbilinna ti panagurayko iti pila. Ngem ania ti urayek? No anianto nga oras? Idinto nga agsasaruno ti sumrek ken umuneg iti maysa nga opisina?
Idi pimmanaw ti lalaki (nga agbambantay iti pila) iti puestona, pinartakakon iti simrek iti opisina, simmelselak kadagiti adda iti uneg, agingga a natuntonak ti tao a rumbeng a kapatangko mainaig iti parikutko. Imbagak ti rantak,. Kinitana dagiti balonko a dokumento ngem naduktalanna nga agkurang ti pirma ti doktor ti balonko a hospital bill. Inikannak iti baro a porma ken listaan dagiti rumbeng a balonek pay.
Rimmuarak iti PCSO compound a limmag-an ti riknak. Biernes dayta nga aldaw, Agosto 5, pangngaldawen, ngem imbes nga agdiretsoak iti ospital tapno bantayak ni baket, inkanayonko iti napan iti opisina iti pagob-braak iti Quezon City. Inkeddengko ti agobertaim isu pay, kunak, a pangalaan iti gastuen ti mainayon iti sueldok.
Ngem iti karabiyanna, bayat iti panag-obertaimko iti opisina, iti diak pulos ninamnama a mapasamak, nagpakadan ni baket. Alas nuebe idi iti dayta rabii, awanak iti sibayna.
DIAK IMPAGARUP A KASTA
Ngem nagsubliak latta iti PCSO ket binaliwak ti aplikasionko tapno mapan laengen a kas panagkiddaw iti hospitalization. Ngem sakbay dayta, di kayat ti PGH nga ipabaklay amin iti PCSO dagiti bayadak iti ospital. Iti kadagupan dagiti bayadak iti dua a lawa a pannakayospital ni baketko, binilindak a bayadak ti agingga iti agtinnag laengen a P20,000 ti mabalinko a yaplay iti PCSO. Nangaramidak pay iti promissory note para iti daytoy a rason—a kayatna a sawen, nasken a bayadak pay ti udik a P20,000.
Naaprobaran ti aplikasionko iti PCSO para iti hospitalization ngem P15,000 laeng ti naaprobaran. Adda pay ngarud balansek a lima a ribu iti PGH.
Pudno ‘tay kunada a no di mo kasapulan ti maysa a banag, bay-am lattan. Aglalo iti biangtayo a napalalo unay nga adu ti pakarikrikutanna, maipakat la unay ti “first things first” (unaem ‘tay rumbeng nga umuna) a prinsipio. Diak inkaskaso no ania dagiti klase a tulong ti ipapaay ti PCSO para iti charity, ket diak ipagarup nga agbalinak met a benipisario iti daytoy. Dayta ket ngarud, diak unay ammo ti inaramidko, ket naladaw ngaruden ti amin.
Sapay koma ta dagiti pamilia nga aglasat met iti napadasak, nagasgasatda ngem siak a makadawat iti saranay. Agpayso a dakkel a banag no adda pundo ti ahensia para iti charity, ket nasayaat la unay no pudno nga agpaay dagitoy kadagiti agkasapulan, a saan ket a no asino la ditan a politiko.
(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Setiembre 5, 2011.)
Pudno nga adda met naganabko iti PCSO. Ngem napatpateg ti nagbalin a padasko, ken dagiti naduktalak a rumbeng met a maibinglayko.
Maipalagip nga itay laeng Hulio, nabara dagiti isyu maipanggpe kadagiti dadakkel nga anomalia iti PCSO. Umuna ditoy ti mainaig iti sumagmamano nga obispo a nakaawat iti donasion nga SUV nga agdagup iti P6.94 milion manipud iti nasao nga ahensia. Tinagialas dagiti krititko ti pannakaited ti tulong kadagiti tao ti Simbaan ta umuna unay, iparparit ti Konstitusion ti panangipaay ti gobierno iti tulong pinansial iti maymaysa laeng a relihion; ken maikadua, nabatad ketdi a pasuksok, saan ket a donasion ti napasamak ta imparabur ti dati a Presidente dagitoy a lugan iti kasta, maawidna latta iti suportada iti administrasionna iti panangsarangetna iti agsasaruno idi a kasona nga impeachment.
PAGGATASANDA LAENG TI PCSO
Kasaruno koma ti nadakamat a topiko iti panangsuratko mainaig iti maikalima a kaso a plunder a naidatag kontra ken ni Gloria Macapagal Arroyo (agdama a diputato ti Pampanga) ta agbatay daytoy ti anomalia iti pannakaaramat iti P325 milion nga intelligence fund iti PCSO met laeng. Naduktalan ngamin a kadakkelan a bingay ditoy iti naaramat iti panawen iti eleksion idi 2010.
Malaksid pay iti daytoy, nabara ti isyu iti panaggastos ti ahensia iti P7.3 bilion para laeng iti anunsio ken promosion dagiti programada iti tawen 2007 agingga 2010. Agasem no mano koma nga ambulansia, wenno marigrigat a pasiente ti natulongan iti dayta a gatad. Sa apay koma a kasapulanda pay ti agpaanunsio, nangruna iti kastat’ kadakkelna a pundo?
Pudno laeng ngarud ti obserbasion ni Senador Francis Escudero nga agparparang laeng a paggatasan, a kas pork barrel, ti napalabas nga administrasion ti PCSO para kadagiti addang daytoy iti politika. Kas naduktalan ngamin ti senador, dagiti laeng politiko a nadekket iti Malakanyang iti nakaawid kadagiti dadakkel a pabor manipud iti ahensia, idinto nga adda dagiti probinsia a di pay nakaawat uray siping manipud iti ahensia. Kayatna a sawen, no dimo kadua ti situtugaw a presidente, lipatem pay laeng a makaawat iti ambulansia dagiti masakupam nga ili. Adda man report a nakaawaat iti 20 nga ambulansia ti maysa a probinsia iti uneg laeng iti dua a tawen gapu ta kadekket ni GMA ti situtugaw a gobernador daytoy wenno kingpin ti probinsia.
Ngem diak nairugi dayta a salaysay a panggepko koma a suraten. Ta iti nasao met laeng a maudi a lawas ti Hulio, intarayko ni baketko iti Philippine General Hospital (PGH) gapu iti impagarupmi idi damo nga adda sakit daytoy iti bato wenno iti appendix ngem gayam komplikasionen daytoy iti kanserna iti suso a napaut met nga inlimedna kadagiti gagayyem ken pamiliana.
Iti sumarko, agpaut ti panagtalinaedmi iti hospital, ket dakkel la ketdi ti magastosmi ta inserreko iti pay ward ti asawak tapno ad-adda a mataming dagiti doktor ti kasasaadna. Malaksid pay a nasumarko metten iti kadakkelto iti magastosko iti chemotherapy nupay agingga iti maudi a gundawayna iti hospital, di kayat ni baket nga aglasat iti daytoy.
Idi adda nangisingasing nga umasidegkami iti PCSO, adda bassit panagpamayanko. Amangan, kunak, no naestrikto itan ti ahensia, gapu kadagiti isyu iti anomalia. Malaksid iti dayta, salsaludsodek iti bagik no adda pay nabatbati a pundo daytoy para iti charity ta kasla kinarasan metten dagiti rinuker nga opisial ti sarusar daytoy.
SABALI NO ADDA AM-AMMOM?
Nabasak iti maysa nga artikulo iti Internet mainaig iti rigat dagiti tattao a pumila ken aguray a maawagan iti batangda para iti kasapulanda a tulong. No dadduma, adda dagiti fixer a bayadanda tapno “agandar” dagiti aplikasionda. Ken no mataming met ti aplikasionda, saan met a kas karina a maipaay ti kidkiddawenda a gatad. Kas iti maysa a baket a makasapul iti P80,00 para iti operasionna iti colon cancer, ngem 8,000 laeng ti naaprobaran a gatad para kenkuana. Idinto nga agdinamag a nagdadakkel ti maipapaay kadagiti pasiente nga agpatulong kadagiti diputado wenno asino ditan a lokal a politiko. Kayatna a sawen, uray dagiti nagbabaknang, makaawidda iti agingga iti P1 milion a tulong idinto a dagiti marigrigat nga awan ti maasitganda, aganusda no ania ti maipaay kadakuada.
Ngem iti biangko nga agkasapulan tapno masalbarko ti biag ti asawak, inggasanggasatko ti umasideg met iti ahensia. Naammuak nga adda kaarruba ti dati a bossko iti trabaho a nangato ti saadna iti PCSO. Tinawag a dagus ti bossko. Iti dayta met laeng nga aldaw a tinawagak, intedna kaniak ti nagan ti tao a mabalin nga asitgak iti opisina ti PCSO iti Quezon City, iti sikigan iti City Hall a sumango iti Kalayaan Avenue. Insaganak met dagiti kasapulan a papeles wenno dokumento.
Ti Individual Medical Assistance Program (IMAP) a programa ti ahensia ti inaplayak. Maipaay ditoy ti medical assistance kadagiti indibidual a pasiente a makagun-od iti guarantee letter para kadagiti ospital a pakaag-agasan wenno nakaagasanda. Babaen ti guarantee letter, ikarkari ti PCSO nga isun ti mangsungbat ti obligasion ti pasiente iti ospital, agraman dagiti agas, surgical wenno blood supply, ken diagnostic procedures. Adda tallo a kategoria dagiti nakapila ditoy, maysa ti para iti gastos iti ospital, maysa ti panagbayad kadagiti agas para iti kidney transplant, ken maysa para iti chemotherapy ken hemodialysis.
Iti rigatna idi agdamagak no pangsarakak ti tao a pagpatulongak, adda dagiti adda iti opisina a dida ammo ti nasao a nagan, wenno adda makaammo ngem itudodak iti di met pudno a lokasion. Agingga nga idi masuron ngatan ti maysa nga agbambantay iti pila (idinto a siak koma met ti masuron ta awan ti ammok iti proseso), imbilinna ti panagurayko iti pila. Ngem ania ti urayek? No anianto nga oras? Idinto nga agsasaruno ti sumrek ken umuneg iti maysa nga opisina?
Idi pimmanaw ti lalaki (nga agbambantay iti pila) iti puestona, pinartakakon iti simrek iti opisina, simmelselak kadagiti adda iti uneg, agingga a natuntonak ti tao a rumbeng a kapatangko mainaig iti parikutko. Imbagak ti rantak,. Kinitana dagiti balonko a dokumento ngem naduktalanna nga agkurang ti pirma ti doktor ti balonko a hospital bill. Inikannak iti baro a porma ken listaan dagiti rumbeng a balonek pay.
Rimmuarak iti PCSO compound a limmag-an ti riknak. Biernes dayta nga aldaw, Agosto 5, pangngaldawen, ngem imbes nga agdiretsoak iti ospital tapno bantayak ni baket, inkanayonko iti napan iti opisina iti pagob-braak iti Quezon City. Inkeddengko ti agobertaim isu pay, kunak, a pangalaan iti gastuen ti mainayon iti sueldok.
Ngem iti karabiyanna, bayat iti panag-obertaimko iti opisina, iti diak pulos ninamnama a mapasamak, nagpakadan ni baket. Alas nuebe idi iti dayta rabii, awanak iti sibayna.
DIAK IMPAGARUP A KASTA
Ngem nagsubliak latta iti PCSO ket binaliwak ti aplikasionko tapno mapan laengen a kas panagkiddaw iti hospitalization. Ngem sakbay dayta, di kayat ti PGH nga ipabaklay amin iti PCSO dagiti bayadak iti ospital. Iti kadagupan dagiti bayadak iti dua a lawa a pannakayospital ni baketko, binilindak a bayadak ti agingga iti agtinnag laengen a P20,000 ti mabalinko a yaplay iti PCSO. Nangaramidak pay iti promissory note para iti daytoy a rason—a kayatna a sawen, nasken a bayadak pay ti udik a P20,000.
Naaprobaran ti aplikasionko iti PCSO para iti hospitalization ngem P15,000 laeng ti naaprobaran. Adda pay ngarud balansek a lima a ribu iti PGH.
Pudno ‘tay kunada a no di mo kasapulan ti maysa a banag, bay-am lattan. Aglalo iti biangtayo a napalalo unay nga adu ti pakarikrikutanna, maipakat la unay ti “first things first” (unaem ‘tay rumbeng nga umuna) a prinsipio. Diak inkaskaso no ania dagiti klase a tulong ti ipapaay ti PCSO para iti charity, ket diak ipagarup nga agbalinak met a benipisario iti daytoy. Dayta ket ngarud, diak unay ammo ti inaramidko, ket naladaw ngaruden ti amin.
Sapay koma ta dagiti pamilia nga aglasat met iti napadasak, nagasgasatda ngem siak a makadawat iti saranay. Agpayso a dakkel a banag no adda pundo ti ahensia para iti charity, ket nasayaat la unay no pudno nga agpaay dagitoy kadagiti agkasapulan, a saan ket a no asino la ditan a politiko.
(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Setiembre 5, 2011.)
No comments:
Post a Comment