ITAY napan a lawas, nangisayangkat iti Tigil Pasada dagiti transport group nga idauluan ti PISTON (Pinagkaisang Samahan ng mga Tsuper at Operator Nationwide) gapu iti tumaytayok manen a presio ti gasolina. Manipud ngamin iti panangrugi ti tawen, 25 a daras a ngimmina ti gasolina no maidilig iti 13 a daras laeng a panagbabana. Iti kadagupan, ngimmina daytoy iti P7.70 iti kada litro ken P7.05 met iti diesel.
Ngem kas met laeng dagiti immun-una a "tigil pasada," saan a makuna a nagballigi dagiti grupo a nangirupir iti karbenganda ta saan met a naparalisa ti panagbiahe dagiti para publiko a lugan iti sumagmamano a paset ti pagilian a nakaisayangkatanna.
Segun iti Malakanyang, saan unay a narikna ti epekto daytoy kadagiti motorista nga agbiahe a mapan kadagiti pagadalan wenno trabahoda. Ken kangrunaanna, bassit dagiti rimmaman iti rally. Ken kasla inranrana met a dua a kompania ti lana ti nangibaba iti presio ti lakoda sumagmamano laeng nga oras kalpasan iti welga.
Awan man laeng ngarud ti naganab dagiti kakastoy a grupo a mangilablaban iti karbenganda iti nalaka ti presiona a lana wenno gasolina.
Sadino kadi ti 'yan ti parikut da dida marisrisut iti isyu iti nangina a lana?
Ngem kas met laeng dagiti immun-una a "tigil pasada," saan a makuna a nagballigi dagiti grupo a nangirupir iti karbenganda ta saan met a naparalisa ti panagbiahe dagiti para publiko a lugan iti sumagmamano a paset ti pagilian a nakaisayangkatanna.
Segun iti Malakanyang, saan unay a narikna ti epekto daytoy kadagiti motorista nga agbiahe a mapan kadagiti pagadalan wenno trabahoda. Ken kangrunaanna, bassit dagiti rimmaman iti rally. Ken kasla inranrana met a dua a kompania ti lana ti nangibaba iti presio ti lakoda sumagmamano laeng nga oras kalpasan iti welga.
Awan man laeng ngarud ti naganab dagiti kakastoy a grupo a mangilablaban iti karbenganda iti nalaka ti presiona a lana wenno gasolina.
Sadino kadi ti 'yan ti parikut da dida marisrisut iti isyu iti nangina a lana?
OIL CARTEL
Segun a mismo ken ni Transportation Secretary Mar Roxas, adda masisiimanda a panagkukumplot dagiti dadakkel a kompania ti petroleo wenno dagiti "Big Three" (Petron, Shell ken Chevron) tapno matengngelda ti presio iti merkado. Kasilpo ditoy ti madmadlaw met ti Trade Union Congress of the Philippines (TUCP) a panggep la unay dagitoy tallo a higante a korporasion a tenglen ti pannakapresio dagiti produkto iti petroleo babaen ti pananglappeda iti kompetision.
Maysa a maitudtudo a rason ditoy ti Oil Deregulation Law a naaprobaran idi 1998. Gapu iti linteg, inibbatan ti gobierno ti panangtengngelna iti pannakaituding ti presio ti lana iti merkado. Impasana daytoy nga obligasion kadagiti kompania ti lana tapno isuda laengen ti makaammo a mangingato wenno mangibaba iti presio iti kaykayatda tapno makaganansiada.
Panggep pay ti linteg ti mangiruangan iti nasanikar a kompetision tapno mabaelan met dagiti babassit a kompania ti lana kas ti Total ken Eastern Petroleum (wenno dagiti masasao nga "small player") a sumrek iti negosio. Kayatna a sawen, no awan ti napudpudno a kompetision, saan a kabaelan ti deregulasion nga ibaba ti presio a kas kidkiddawen ti PISTON.
Ngem nagangayanna, kaskasdi a nagkukumplot dagiti Big Three tapno matengngelda ti presio. Aramatenda amin a rason, kas koma iti panagngina ti presio iti sangalubongan a merkado wenno iti nakaro a kalamidad. No tumayok ti presio ti lana, ti la dardarasda a mangingato met iti daytoy idinto nga adda pay laeng met reserbada a dida nagatang iti agdama a presio. Ket no bumaba met ti presio daytoy, dida met a dagus nga ibaba ta ibagada no kua nga ilaklakoda pay laeng ti pempenda a nagatangda iti nanginngina a presio. Ket no mangibabada man, nakabasbassit met iti ikissayda, no maidilig iti ituonda. Adda pay karbenganda nga agreklamo a pakaluglugianda iti dakkel ti panagbaba ti presio.
Dagitoy ngarud ti rason no apay a kayat ti adu a sektor, nga idauluan dagiti transport group ken sumagmamano a politiko, a maamendaran ti Oil Deregulation Law. Kasapulan kano a dagiti kangrunaan a produkto a kas iti lana, rumbeng a ti gobierno ti mangbantay iti presio daytoy.
RUMBENG NGA AGKUTI TI GOBIERNO
Sakbay ti naudi a "tigil pasada," imbilin ti Malakanyang ti naiget a panangadalda iti Oil Deregulation Law; iti kasta, maalay-ayan ti rikna dagiti transport group nga um-umkisen iti panagreklamoda iti kangina ti lana. Ngem segun ken ni Deputy Presidential Spokesperson Abigail Valte, adda panagamak ni Presidente Benigno Aguino III nga agsubli iti kontrol wenno regulasion ti gobierno ti presio ti lana iti merkado. Talken pay laeng ti Presidente ti kangrunaan a panggep ti agdama a linteg a pannakatibker ti kompetision; iti kasta, adda pagpilian dagiti aggatang. No nasanikar ngamin ti kompetision, adu ti mayat met nga aglako.
No ti Malakanyang ngarud ti masurot, napatpateg a risutenda ti parikut iti esmagling ti lana, wenno ti pannakaiserrek dagitoy iti lokal a merkado nga awan ti bayadanda a naan-anay a taripa, ngem ti amendaran pay ti agdama a linteg.
Mailapagip a maysa kadagiti kangrunaan a programa ti administrasion a naibaskag iti kaudian a State of the Nation Address (SONA) ni PNoy ti pannakasupusop ti dumakdakkel a panagkasapulantayo iti gas ken lana; iti kasta makissayan metten iti napalalo la unay a panagpannuraytayo iti maangkat a lana.
ALTERNATIBO A PAGTAUDAN TI LANA
Itay laeng Mayo, umabot iti 40 a ganggannaet a kompania para iti oil ken gas exploration ti nangipeksa iti interesda nga agpuonan para iti industria iti lana ken gas iti pagilian, segun ken ni Energy Secretary Jose Rene Almendras. Manamnama a sakupen ti eksplorasion iti agdagup iti 7.92 milion nga ektaria a kalawana a naiwaras iti Cagayan, Central Luzon, Palawan, Mindoro, ken Cotabato. Iti agdama, addan masarakan a deep water gas-to-power project iti Malampaya, Western Palawan.
Segun iti DOE, kasapulan a madebelop dagitoy a lugar nangruna ta umaboten iti 300,000 a bariles (katukad iti 48 milion a litro) ti lana ti kasapulan ti pagilian iti inaldaw. Agdagup daytoy iti P1.6 bilion iti inaladaw. No makasakdoda iti natural a pagtaudan ti petrolio iti sakuptayo, dakkel la ketdi ti maitulong daytoy tapno bumaba ti presio ti gasolina iti pagilian.
Ikarkari pay ti gobierno ti panangipaay iti saranay kadagiti pagluganan a saanen nga agaramat iti krudo pabor iti natural gas. Ngem segun iti Pasang Masda, maysa pay a dakkel a transport group, makuna a "long-term" a solusion ti singasing ti gobierno. Kayatna a sawen dina marisut a dagus ti parikut agingga a sitatalinaed ti bileg ti Oil Deregulation Law.
Kunada a dagit met laeng Big Three iti akintengngel dagiti pagtaudan iti natural gas. No dumakkel ngarud ti panagkasapulan iti daytoy iti merkado, isunto met latta a dagiti dadakkel a kompania ti mangidiktar iti presio ket ti kaawan gaway ti gobierno a mangtulong kadagiti konsumer, agtalinaedto latta ngarud ti nabayagen a parikut a kinangina ti gasolina. Adda ken addanto latta ngarud mapasamak a "tigil pasada."
Daytoy ngarud ti kangrunaan koma a pagrebbengan ti mannakaawat a gobierno: ti panangsalaknibna kadagiti umili kadagiti mananggundaway a korporasion.
Segun a mismo ken ni Transportation Secretary Mar Roxas, adda masisiimanda a panagkukumplot dagiti dadakkel a kompania ti petroleo wenno dagiti "Big Three" (Petron, Shell ken Chevron) tapno matengngelda ti presio iti merkado. Kasilpo ditoy ti madmadlaw met ti Trade Union Congress of the Philippines (TUCP) a panggep la unay dagitoy tallo a higante a korporasion a tenglen ti pannakapresio dagiti produkto iti petroleo babaen ti pananglappeda iti kompetision.
Maysa a maitudtudo a rason ditoy ti Oil Deregulation Law a naaprobaran idi 1998. Gapu iti linteg, inibbatan ti gobierno ti panangtengngelna iti pannakaituding ti presio ti lana iti merkado. Impasana daytoy nga obligasion kadagiti kompania ti lana tapno isuda laengen ti makaammo a mangingato wenno mangibaba iti presio iti kaykayatda tapno makaganansiada.
Panggep pay ti linteg ti mangiruangan iti nasanikar a kompetision tapno mabaelan met dagiti babassit a kompania ti lana kas ti Total ken Eastern Petroleum (wenno dagiti masasao nga "small player") a sumrek iti negosio. Kayatna a sawen, no awan ti napudpudno a kompetision, saan a kabaelan ti deregulasion nga ibaba ti presio a kas kidkiddawen ti PISTON.
Ngem nagangayanna, kaskasdi a nagkukumplot dagiti Big Three tapno matengngelda ti presio. Aramatenda amin a rason, kas koma iti panagngina ti presio iti sangalubongan a merkado wenno iti nakaro a kalamidad. No tumayok ti presio ti lana, ti la dardarasda a mangingato met iti daytoy idinto nga adda pay laeng met reserbada a dida nagatang iti agdama a presio. Ket no bumaba met ti presio daytoy, dida met a dagus nga ibaba ta ibagada no kua nga ilaklakoda pay laeng ti pempenda a nagatangda iti nanginngina a presio. Ket no mangibabada man, nakabasbassit met iti ikissayda, no maidilig iti ituonda. Adda pay karbenganda nga agreklamo a pakaluglugianda iti dakkel ti panagbaba ti presio.
Dagitoy ngarud ti rason no apay a kayat ti adu a sektor, nga idauluan dagiti transport group ken sumagmamano a politiko, a maamendaran ti Oil Deregulation Law. Kasapulan kano a dagiti kangrunaan a produkto a kas iti lana, rumbeng a ti gobierno ti mangbantay iti presio daytoy.
RUMBENG NGA AGKUTI TI GOBIERNO
Sakbay ti naudi a "tigil pasada," imbilin ti Malakanyang ti naiget a panangadalda iti Oil Deregulation Law; iti kasta, maalay-ayan ti rikna dagiti transport group nga um-umkisen iti panagreklamoda iti kangina ti lana. Ngem segun ken ni Deputy Presidential Spokesperson Abigail Valte, adda panagamak ni Presidente Benigno Aguino III nga agsubli iti kontrol wenno regulasion ti gobierno ti presio ti lana iti merkado. Talken pay laeng ti Presidente ti kangrunaan a panggep ti agdama a linteg a pannakatibker ti kompetision; iti kasta, adda pagpilian dagiti aggatang. No nasanikar ngamin ti kompetision, adu ti mayat met nga aglako.
No ti Malakanyang ngarud ti masurot, napatpateg a risutenda ti parikut iti esmagling ti lana, wenno ti pannakaiserrek dagitoy iti lokal a merkado nga awan ti bayadanda a naan-anay a taripa, ngem ti amendaran pay ti agdama a linteg.
Mailapagip a maysa kadagiti kangrunaan a programa ti administrasion a naibaskag iti kaudian a State of the Nation Address (SONA) ni PNoy ti pannakasupusop ti dumakdakkel a panagkasapulantayo iti gas ken lana; iti kasta makissayan metten iti napalalo la unay a panagpannuraytayo iti maangkat a lana.
ALTERNATIBO A PAGTAUDAN TI LANA
Itay laeng Mayo, umabot iti 40 a ganggannaet a kompania para iti oil ken gas exploration ti nangipeksa iti interesda nga agpuonan para iti industria iti lana ken gas iti pagilian, segun ken ni Energy Secretary Jose Rene Almendras. Manamnama a sakupen ti eksplorasion iti agdagup iti 7.92 milion nga ektaria a kalawana a naiwaras iti Cagayan, Central Luzon, Palawan, Mindoro, ken Cotabato. Iti agdama, addan masarakan a deep water gas-to-power project iti Malampaya, Western Palawan.
Segun iti DOE, kasapulan a madebelop dagitoy a lugar nangruna ta umaboten iti 300,000 a bariles (katukad iti 48 milion a litro) ti lana ti kasapulan ti pagilian iti inaldaw. Agdagup daytoy iti P1.6 bilion iti inaladaw. No makasakdoda iti natural a pagtaudan ti petrolio iti sakuptayo, dakkel la ketdi ti maitulong daytoy tapno bumaba ti presio ti gasolina iti pagilian.
Ikarkari pay ti gobierno ti panangipaay iti saranay kadagiti pagluganan a saanen nga agaramat iti krudo pabor iti natural gas. Ngem segun iti Pasang Masda, maysa pay a dakkel a transport group, makuna a "long-term" a solusion ti singasing ti gobierno. Kayatna a sawen dina marisut a dagus ti parikut agingga a sitatalinaed ti bileg ti Oil Deregulation Law.
Kunada a dagit met laeng Big Three iti akintengngel dagiti pagtaudan iti natural gas. No dumakkel ngarud ti panagkasapulan iti daytoy iti merkado, isunto met latta a dagiti dadakkel a kompania ti mangidiktar iti presio ket ti kaawan gaway ti gobierno a mangtulong kadagiti konsumer, agtalinaedto latta ngarud ti nabayagen a parikut a kinangina ti gasolina. Adda ken addanto latta ngarud mapasamak a "tigil pasada."
Daytoy ngarud ti kangrunaan koma a pagrebbengan ti mannakaawat a gobierno: ti panangsalaknibna kadagiti umili kadagiti mananggundaway a korporasion.
(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Oktubre 3, 2011.)
No comments:
Post a Comment