Wednesday, November 23, 2011

APAY, MAESTRA, A NAGRIKEP METTEN TI ESKUELATAYO?

ZERO. Bokya. Itbong. Buhaw. Uray ania kadagitoy a balikas, saan a nasayaat a denggen—aglalo no iti tay-ak ti edukasion ti pagsasaritaan.
Ti nagtimbukel nga iskor ti kaam-amak la unay a mapasamak kadagiti nailian nga eksamen nga ituytuyang ti Professional Regulatory Commission (PRC) para kadagiti kurso nga agkasapulan iti lisensia. Ngem mayannatup dayta a panagamak kadagiti kolehio wenno unibersidad a nangpaturpos kadakuada, saan ket a kadagiti ageksamen. Ta no awan ti makapasa iti board exam kadagiti nagturpos kadakuada, dita a maiparangarangen ti kinababa ti kalidad ti pagadalanda.
Malaksid ngarud iti panagiinnuna dagiti kolehio wenno unibersidad a makaragpat iti kangatuan a passing rate iti board exam, agiinnuna met dagiti dadduma a kumalab uray iti maysa a tukad laeng tapno saan a mapanawan iti kutit.
Iti ngarud panangrugi ti bar exam, wenno nailian nga eksamen kadagiti nagturpos iti abogasia itoy a bulan, saan laeng a dagiti ageksamen ti dakkel ti baklayenna a panagdanag, no di pay ket dagiti mismo kolehio wenno unibersidad a nagturposanda.
Sumagmamano met ngamin kadagitoy a pagadalan ti agngangabiten a maikkatan iti lisensia a mangipaay iti kurso a Bachelor of Laws no awan latta ti makapasa kadagiti pinagturposda, aglalo la unay kadagiti no manon a tawen a zero ti nagund-odda a passing rate iti nasao nga eksamen.
Idi 2009, innem a pagadalan para iti abogasia ti rinikpan ti Commission on Higher Education (CHED) gapu iti kinababa ti nagun-odda a passing rate iti uneg ti 10 a tawen. Sabali pay ti lima a pagadalan a boluntario a nangirikep metten kadagiti bukodda a programa iti abogasia a kas panangaklonda metten a didan kabaelan a matun-oy ti kidkiddawen ti CHED a kalidad para iti kurso.

Aglaplapusananen Dagiti Agturpos
Saan laeng met a dagiti kolehio para iti abogasia ti sipsiputan dagiti opisial ti CHED. Naiget pay ita a bambantayanda dagiti higher education institute (HEI), wenno dagiti kolehio ken unibersidad, a mangipapaay kadagiti programa a makasapul iti eksamen nga ituytuyang ti PRC. Malaksid iti panangital-o ti kalidad ti edukasion iti pagilian, panggep pay ti ahensia a kissayan ti dakkel la unayen a bilang dagiti HEI (umaboten daytoy iti 1,726 iti intero a pagilian), a sumagmamano kadagitoy iti makunkuna a nababa ti kalidad dagiti pagturturposenda nga estudiante.
Segun ken ni Edilberto de Jesus, agdama a presidente Asian Institute of Management, kasapulan laeng a marikpan metten dagiti nababa ti kalidadna nga HEI, iti kasta maliklikan metten iti aglaplapusananen a bilang dagiti agturpos kadagiti kurso a narigaten a maisapul iti trabaho gapu iti kaadun dagiti naggraduar iti daytoy.  
Ipangpangruna ngarud ita ti CHED a bantayan dagiti HEI a mangipapaay iti kurso a Nursing. Adu ngamin kadagitoy ti saanen a makaragragpat iti kalidad wenno pagrukodan para kadagiti agturpos iti nasao a kurso. Maibatay iti maysa a report, addan 20 nga HEI ti nairikepen ti nursing program nga ipapaayda gapu iti kinakapuy ti gapuanan dagiti nagturpos kadakuada kadagiti nailian nga eksamen. Awan kadagiti napaturposda ti makapaspasa iti board exam para iti Nursing, wenno agingga laeng iti 10 a porsiento ti gradoda iti agsasaruno a tallo a tawen.
 Nangipaulog metten ti CHED, babaen ti maysa a memorandum, iti ballaag iti nasurok a 100 a nursing school, 47 kadagitoy ti adda iti Metro Manila, tapno urnosenda dagiti bagbagida. Ta no di latta agkuti dagitoy tapno sumayaat ti kalidad ti panagsiruoda, wenno dagiti paggraduarenda nga estudiante, mapilitan ti ahensia a rikpan dagitoy. Awanton ti makalapped iti ahensia nga agikandado kadagiti saanen a makaragpat iti pagrukodanda apaman a dumteng iti 2013.  

Moratorium Kadagiti  Lima a Kurso
Kinapudnona, ti Nursing ti maysa kadagiti lima a programa wenno kurso nga impaisardeng pay laeng ti CHED a baro a mailukat a programa kadagiti HEI. Kayatna a sawen, saanen a manayonan ti bilang pay dagiti HEI a mangipapaayen iti daytoy a kurso. Malaksid iti Nursing, adda met moratorium iti pananglukat iti baro a programa para iti business administration, teacher education, hotel and restaurant management (HRM), ken information technology (IT).  
Saan met a pinakawan ti CHED dagiti HEI a mangipapaay iti programa a para marino. Sakbay ti agtapos ti Oktubre, rinikpan ti ahensia ti dua a programa nga ipapaay ti Philippine Marine Institute (PMI), ti BS Marine Transportation (BSMT) ken BS Marine Engineering (BSMarE). Segun iti CHED, saan nga impangag ti administrador ti pagadalan ti bilin kadakuada a sumurotda iti standard wenno kalidad a kidkiddawen ti ahensia para kadagiti dua a programa.
Ken itay laeng nabiit, inrikep metten ti CHED ti Harvardian College iti San Fernando City, Pampanga, kalpasan iti kagudua ti tawen a panangibilin daytoy nga isardengdan iti agipaay kadagiti programada iti kolehio a nababa unayen ti kalidadna. Nakaro laeng kano unay ti panaglabsing ti pagadalan kadagiti pagalagadan ti CHED ken iti kasapulan nga standard iti panagisuro.
Sakbay ti pannakarikep ti Harvardian College, imbilin ni Education Secretary Armin Luistro ti panagannad dagiti mangisursuro ken opisial ti ahensia nga agpili kadagiti pagadalan nga agipapaay iti masteral ken doctoral program a pagbasaanda. Rumbeng a pilienda laeng dagiti pagadalan a bigbigen ti CHED.

Kitaen ti Listaan ti CHED
Dagiti ketdi agad-adal nga apektado iti pannakairikep dagiti kurso ti nakakaasi iti kastoy a situasion. Ta saan laeng a madisturbo ti konsentrasionda nga agadal gapu iti dinadaras a yaakarda no di pay ket agsagabada iti kaawan pannakasiguradona a kabaelanda ti matrikula kadagiti pagadalan nga akaranda.
Naiget ngarud ti bilin ni Patricia Licuanan, hepe ti CHED, kadagiti agenrol itoy a semestre ken kadagiti sumaruno a semestre a pilienda laeng dagiti kurso a nairaman iti opisial a listaan iti CHED a makunkuna dakkel ti gundawayda a makaala iti trabaho apaman a makaturposda. Ken kangrunaanna, pilienda dagiti pagadalan a sumursurot iti pagalagadan ti ahensia wenno makaragpat iti kalidad a kidkiddawenda para kadagiti kurso nga ipapaayda. Adda dagitoy a listaan iti website ti CHED, wenno mabalin ti agsalusod kadagiti regional office ti ahensia tapno mapaneknekan ti pudpudno nga estado dagiti HEI.
Saan nga isyu daytoy no ania ti inaramat a pagalagadan wenno proseso ti ahensia a nangirikep kadagiti maseknan nga HEI. Naipabaklay iti CHED ti pagrebbengan a mangbantay iti kalidad ti kangatuan a tukad ti edukasion, kas sagudayen iti Republic Act 7722 (Higher Education Act of 1994). Addaan daytoy iti bileg ken kasapulan a pundo, isu nga awan la ketdi ti makalapped pay tapno akmenna iti napateg a pagrebbenganna.
Daldalusan laeng ngarud ita ti ahensia ti dakes nga epekto ti napaut metten a panawen a kinalukay ti ima dagiti napalpalabas nga administrasion kadagiti asino latta ditan a negosiante wenno politiko a manglukat kadagiti pagadalan a pamastrekanda. Dida man laeng kitaen a nasayaat no kasapulan dagitoy ti sibubukel a panggep ti gobierno para iti panagdur-as ti pagilian, wenno makaragpat met laeng dagitoy iti kasapulan nga standard iti dekalidad nga edukasion para kadagiti umili. Ti adatna, kaaduanna kadagitoy a pagadalan ti awanan iti permit wenno lisensia.
Segun iti maysa a report, umabot iti 600 dagiti HEI a nabangon iti uneg laeng ti 14 a tawen. Nalawag ketdi nga inaramidda laeng a negosio dagitoy nga HEI, gapu iti kangina ti matrikula a singsingerenda. Ngem no ilaklakada met, ti laeng agawat kadagiti agenrol ti inar-aramidda, a dida met kitaenen no magebgebanda met laeng a suruan dagitoy. Nagangayanna, manipud iti impampannakkeltayo idi a nangato a grado ti edukasion ti Filipinas idi dekada 70, nagsueken daytoy. Arigna kapadatayon iti kalidad ti edukasion dagiti napapanglawngem datayo a pagilian iti rehiontayo ditoy Asia.
No madamagtayo ngarud ti pannakarikepen dagiti HEI a kasapulan a marikpanen gapu iti isyu ti kalidad ti edukasion, amen kunatayo iti dayta. Ket no naan-anayen a maiwalin dagiti managbaybay-a nga HEI, awanton ti mailaw-an nga estudiante nga agsagaba pay kadagitoy. Ken kangrunaanna, manamnama nga awanton ti makagun-od iti zero wenno nababa a passing rate kadagiti nailian nga eksamen.

(Basaen ti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Nobiembre 14, 2011.) 

No comments: