NAPAN ni Johnriel Casimero, maysa a Filipino a boksingero ken ti sibubukel a team-na, iti Buenos Aires, Argentina, tapno sukdalenna ti kampeonato para iti IBF light flyweight division. Nagballigi daytoy idi mapadisina ni Luis Lazarte a taga-Argentina babaen ti technical knockout iti maika-10 a rikus.
Nagganas koman a rambakan daytoy dagiti immarog a kailiantayo ngem gayam nagistayan nakaisagmakanda. Ta saanen a napateg kadagiti taga-Argentina ti resulta ti boksing, ta nagtignayda lattan a nangipeksa iti pannakadismayada iti laban. Nagtayab dagiti de-kupin a tugaw ken dagiti botelia ti mineral water, ket dinarup dagiti agbuybuya ti ring a nangkugtar, nangdanog ke nangpateltel kadagiti kameng ti team ni Casimero.
Adu ti naklaat idi maipabuya ti bideo iti YouTube, ken nakadismayaan la unay dagiti Filipino. Ta saan laeng a panangbastos daytoy ken ni Casimero no di pay iti sibubukel a pagiliantayo. Nagkuti metten ti Senado ken ti Department of Foreign Affairs tapno maibilin ti panagpalawag dagiti opisial ti International Boxing Federation ken ti embahada ti Argentina iti pagilian.
Ket no ti saan a panangayon iti resulta ti boksing ti rason tapno ag-riot dagiti agbuybuya, napasamak koma metten daytoy kadagiti Filipino a nadismaya iti resulta ti boksing a nakairaman dagiti kadaraantayo, saan a gapu iti pannakaabak iti puntos no di ket iti nabatad a panagsaur dagiti nakalabanda wenno dagiti judge a nangipaay iti iskor.
Pagsayaatanna, saan nga ugali ti Filipino ti ag-riot gapu laeng iti pannakadismaya. Nalaka laeng a maaramid dagiti Filipino ti agreklamo no ammoda a nasaurda iti laban babaen ti panangipeksada iti riknada kadagiti social network a kas iti Twitter, a kas iti napasamak iti panangtubngarda iti panangiskor ni Ruben Garcia a 115-112 a pabor iti kalaban ni Nonito Donaire iti labanda idi Pebrero 4 idiay Texas,idinto a nakalawlawag ti panangdominar ni Donaire iti arigna amin a rikus ti laban. Dayta, nadudog iti adu a pananglais manipud kadagiti adu a Filipino ti nasao a judge.
74 ti Natay iti Riot
Ngem iti abroad, masansan a mapasamak iti riot. Ket saan laeng iti boksing. Nasurok a makalawas sakbay ti laban ni Casimero, napasamak met ti dakkel a riot gapu iti soccer a napasamak iti Port Said, Egypt. Rason ti riot iti pannakadismaya met dagiti lumugar iti pannakaabak iti komponanda a pulos a dida ninamnama. Nagpupudotanda dagiti atleta idi damo, ngem inturongda daytoy kadagiti fans a dimmayo para iti laban. A nakatayan ngarud ti 74 a katao ken nakasugatan ti dadduma pay.
Iti biang dagiti agbuybuya, pudno a maysa a makaay-ayo a pabuya ti sports. Ngem apay ngata nga uray dagiti masasao a natanang a tattao a nalawag ti panagpampanunotda nga agbuybuya laeng iti laban ket kellaat lattan a kasla mauyongda a makikinnibur no kasapulan
Segun ken ni Ervin Staub, sikolohista ken propesor iti University of Masachusettws Amherst, a no negosio koma, dakkel ti inted ti maysa nga sports fan a puonan iti paboritona a koponan, isu a no maabak daytoy, mapaay la ketdi ti riknana, a kasla nabkangan ti paragpagna ken awanen gawayna. Ket no kasla naisadsaden ti rikna ti maysa a tao, mabalin a masulisog daytoy nga agaramat iti makadadael a wagas tapno mapasublina ti dati a kinaregtana. Kasla man ibagbagana nga uray naabak, kabaelanna iti makipinnarpar iti rupa, wenno rebbaen ti coliseum ken agpuor.
Ibagbaga dagiti eksperto a ti tunggal tao a maabak a kasta iti kaririknana, marunaw ti kina-indibidualna ta igupen daytoy ti grupo (maawagan daytoy iti “de- individuation”), ket ditan a mapanunot daytoy nga awanen sungsungbatanna. Wen, ta iti kaadu dagiti padana nga agaramid iti di maikaniwas iti oras ti riot, patienna a marigatan ti autoridad a mangduktal ti pannakiramanna ditoy.
Nupay ibagbagada a maysa a rason ti riot ti pannakilaok dagiti nakainum kadagiti agbuybuya, ad-adda ketdi a patien dagiti eksperto a saan a kasapulan ti arak tapno rumsua ti maysa a nadara a riot. Adda met ngamin dagiti tattao a naipagaladen kadakuada ti panagragragsakda a rumaman wenno agbirok iti riribuk. No ngarud addada kadagiti sports event, ket addan dagiti pagilasinan a napudot unayen ti risiris, ditoyen nga irugida ti aramidda nga agbirok wenno mangirugi iti riribuk. No mangabak ti paboritoda a koponan wenno atleta, agbato, agpuor, agkantiaw dagitoy iti ay-ayatda nga agselebrar iti uray la. Ket dayta met laeng ti aramidenda, wenno nakarkaro pay, no maabak dagitoy.
Gapu Pay iti Naluas a Ragsak
Saan laeng ngarud met a gapu iti pannakaabak ti rason ti panag-riot iti sports. Rumsua latta met ti riribuk gapu iti napalalo wenno saanen a matengngel a kinaragsak dagiti nangabak, a kas iti napasamak kadagiti fans ti LA Lakers a nagpuor kadagiti lugan iti ruar ti coliseum kalpasan a naawid ti Lakers ti kampeonato iti National Basketball League (NBA) kontra iti tradisional a karibalda a Boston Celtics idi 2010.
Masansan ngarud mapasamak dagiti riot no para iti kampeonato ti maysa a risiris, nadekket unay dagiti iskor, napudoten ti ulo dagiti fans gapu iti pannakairuanganen ti makapasair a kinnantiaw, ken adda narugiananen a tension kadagiti agkakalaban a koponan ken kadagiti agrukbab kadakuada mainaig iti ania man nga isyu ti gimong. Ken maysa pay a senstibo a rason ti nasionalismo (wenno rehionalismo) ta iti panagkita dagiti dadduma, pananginsulto wenno panangatakar iti bukod a pagilian, siudad, komunidad wenno bagi ti pannakaabak ti koponan wenno atleta a kailian wenno kalugaranda.
Narigat a talaga a maliklikan ti riot, ta masansan a lallaki dagiti agbuybuya. Ammotayo met ti galad no maminsan dagiti barako no kasta a mapikar ti riknada. Ad-adda met ti posibilidad ti riot kadagiti dadakkel nga ummong dagiti agbuybuya a napudoten ti uloda wenno napalalon ti ragragsakda. Ngem nalaka met a matengngel daytoy no maidasig kadagiti riot nga agtaud kadagiti isyu iti politika. Iti agpang ngamin ti sports, saan a naplano ti riot ken primitibo wenno inuugma dagiti wagas ti kinadangkok a maipakat kas koma iti panagdidinnanog ken panagkikinnugtar laeng ken panagbibinnato iti ania man a maiggamanda. Maipeksada la ketdi ti riknada, wenno makitadan ti pangen dagiti police, isardengda met laengen iti aramidenda.
Patien ni Rick Grieve, psychology professor iti Western Kentucky University, adda sikolohikal a bentahe iti panangidekket unay dagiti sports fan iti bagbagida kadagiti paboritoda a koponan wenno atleta aglalo kadagitoy a panawen nga agtaltalinaed ti pannakatiktikaw dagiti tattao iti agbaliwbaliw a pagalagadan iti gimong. Para ngarud iti maysa nga sports fan, maragsakan a makapanunot nga adda dagiti tattao a kas kenkuana a mabalin a makapagayamna gapu ta maymaysa ti paboritoda a team wenno atleta. Maanagna ngarud iti bagina a maawidna ditoy ti kasapulanna a bileg a dina maaramid no agmaymaysa laeng.
No ipukpukaw ngarud ti rinibu a tao nga isuda ti “Numero Uno” ken kasisiglatan iti lubong, a siaaruatda iti uniporme ti koponan ken ikayabda ti bukodda a bandera, mabukel ngarud ti panagkaykaysa dagiti agpapada iti riknada, ket awan duaduana a maguyogoy met a rumaman iti daytoy a panangipeksa iti superioridad uray ti maysa a tao a saan a maun-uni.
Narungsot a Galad dagiti Ayup
Iti maysa nga artikulo a naipablaak iti USA Today idi 2004, a rimmuar kalpasan iti maysa a riot iti Super Bowl, naipaspasiguden wenno nairamuten a kalidad ti sports ti risiris. Ta iti tunggal koponan wenno atleta, nayadal iti panagpampanunot ken panagtignay a kasla mapan iti paggugubatan. Paset ti panagsanay iti panagsagana iti ania man a kinadangkok wenno agipakat kadagiti estratehia tapno mapengdan ti pisikal a panagatake dagiti kalabanda. Maisuro pay kadakuada nga isudan a mismo ti mangirugi ti atake. Agtaltalinaed latta ngarud kadagiti atleta ti narungsot a galad dagiti ayup tapno mapatalgedanda ti panagturayda iti teritorioda.
Adda ngarud dagiti riot a dagiti mismo atleta wenno kameng ti koponan iti mangirugrugi. Masansan a mapasamak daytoy iti basketball, aglalo no agsisinnidolen dagiti agaayam wenno adda dagiti fans ti kalabanda a pakapikaranda unay.
Iti boksing, no mangrugin a tumira iti baba ti siket ti boksingero, mangitim-og iti ulona, wenno mangpateltel iti kalabanna, mangrugi metten daytoy a mangipakat iti kinaranggas a saanen nga agbatay iti pagalagadan ti sports. Iti Estados Unidos, masansan a mapasamak ti riot kadagiti ay-ayam a football ken hockey. Ket uray dagiti ay-ayam a saan a pisikal a kas iti chess, mapasamak met ti panagdidinnangran dagiti agkakalaban, aglalo no maysa kadakuada iti agpudoten iti ulona gapu iti pannakadismaya iti laban.
Ket dayta a rikna ken garaw dagiti kameng ti koponan wenno atleta ti mapidut met dagiti agbuybuya ket ditan ti mabalin a pamungayanan ti kinnibur wenno dakkel a riot.
Pudno a Panggep ti Sports
Pudno met dagitoy a pammaliiw kadagiti lugartayo, wenno uray dagiti simple laeng a paay-ayam iti baranggay. Saan a maliklikan ti gulo no maminsan. Isu a napateg ti panangbantay a nasayaat dagiti mangiturturong ti sports event tapno mapengdan ti panagbara ti ulo dagiti player ken dagiti agbuybuya.
Ngem saan laeng met a riot wenno kinadangkok iti ay-ayam ti agtaltalinaed a parikut iti sports. Maysa dita ti isyu iti panagsisinnuitik. Kas koma iti panangbaliw iti edad wenno pagtaengan ti maysa nga atleta ti maysa nga eskuela tapno sumrek iti kategoria ti sports nga agkasapulan iti kastoy nga edad ken residensia dagiti atleta, iti kasta maiserrek ti atleta a nalaing ngem di met gayam kualipikado. Iti propesional nga agpang, dakkel met nga isyu ti panangilako ti maysa nga atleta ti panagay-ayamna. Wenno igagarana iti agpaabak ta nagpusta iti kalabanna ti tao a nagbayad kenkuana.
Dagitoy ngarud a riot wenno dadduma pay a gulo, kinadangkok ken panagsisinnaur iti sports ti makadadael ti pudpudno a kaipapanan daytoy. Kangrunaan ngamin a panggep ti sports ken kapadana nga aramid iti pannakaital-o ti salun-at, disiplina, panagkakadua ken panagtutunos dagiti makipaset kadagitoy. Ania ngarud pay ti serbina no panagdidinnangran, panaggiginnura, inuulbod nga aramid ti epekto daytoy?
No comments:
Post a Comment