NO APAY A SAAN A MABALIN NGA AGKASAR DA LEO KEN NARDO

ANIAN a ragsak dagiti grupo dagiti alanganin wenno LGBT (lesbians, gays, bisexuals, transgender) ditoy Filipinas idi pasingkedan ti Korte Suprema ti Estados Unidos ti legalidad ti same-sex marriage wenno ti panagassawa dagiti agpada ti kinatao wenno seksna iti pagilianda

Wen, ta imbasura ti Korte itay napan a bulan ti Defense of Marriage Act (DOMA) wenno ti kontrobersial a linteg a mangiparit iti same-sex marriage. Ket gapu ngarud ta agbalinen a legal nga agassawa dagiti alanganin, magun-odda metten dagiti benepisio a kas iti ipapaay ti gobierno kadagiti tradisional (lalaki ken babai) nga agassawa.

Ngem segun iti Progressive Organization of Gays in the Philippines (Pro-gay), saan pay a panawen nga ipingetda ti pannakaipalubos koma met ditoy ti same-sex marriage. Ad-adda a nakaturong ti atension ti grupo iti panangbanbantayda iti Kongreso tapno agbalin metten a linteg ti gakat a mangiparparit iti pannakaipapaigid dagiti LGBT iti ania man a rason wenno okasion iti gimong.

Nabayagen nga arapaapda met a maipaay koma dagiti alanganin ti karbenganda a mangikasar kadagiti partnerda. Narigat a magun-odda dayta ngem saan met kano nga imposible, segun iti pannakangiwat ti Pro-gay.

Dagitoy man ketdi dagiti bangen wenno kasla katayag ti Bantay Everest a rumbeng nga ulien dagiti LGBT tapno magun-odda ti linteg a mangipalubos met koma iti same-sex marriage iti Filipinas. Ngem agpayso a posible dayta, no la ketdi marisutda dagiti agdama a pagtaudan ti parikutda no ituloyda ti panggepda.

1.  Konstitusion ken Family Code

Segun ken ni Joaquin Bernas, kolumnista ken eksperto iti Konstitusion, ti makunkuna a pamilia a bigbigen laeng ti Estado a sagrado ken rumbeng nga igigirna ken patibkeren a kas napateg nga institusion ti gimong ket isu daytoy ti pinundar ti natibker a heterosexual a relasion, wenno tradisional a buklen dagiti agassawa a babai ken lalaki (opposite sex).

Nagsadag ngarud ditoy ni Presidente Cory Aquino idi pirmaanna ti Executive Order 209 (wenno ti Family Code). Nabatad ti panangiladawan ti linteg iti kasar (marriage) a kas maysa a naisangsangayan a kontrata ti permanente a panagdenna ti lalaki ken babai tapno mangbangon iti maysa a pamilia. Nailanad pay iti maysa a probision a napateg a kidkiddawen ti maysa a balido a kasar ti legal a kapasidad dagiti agkasar, kayatna a sawen, addaan iti umisu nga edad ken rumbeng a maysa a lalaki ken maysa a babai.

Rumbeng ngarud nga asikasuen nga umuna dagiti LGBT ti pannakaamendar ti probision iti kasar, ken no kasapulan, maamendaran met ti Konstitusion tapno mailanad iti nalawag a balikas ti panangipalubos ti Estado iti same-sex marriage.

2. Simbaan Katoliko

Agsadag dagiti papadi iti Nasantuan a Biblia iti panangkontrada iti same-sex marriage, ta nailanad kano met ditoy a pinarsua ti Dios ni Adan ken ni Eba, saan ket a ni Adan ken ni Adan, wenno ni Eba ken ni Eba. Kontra ngarud ti nadiosan a paglintegan ti panagassawa ti agpada a lalaki wenno agpada a babai. Ta no impalubos dayta ti Dios idi damona pay laeng, saan koma a nayanak da Abel ken Cain a nagtaudan ti amin a kaputotan iti lubong a kas naisurat.

Dominante pay laeng dagiti Katoliko iti pagiliantayo, saan a kas iti America, isu a kasta ti kadakkel ti impluensia ti Simbaan iti lugartayo, saan laeng iti espiritual a banag ken uray pay ket iti politika.

Ngem no kas pagarigan ta naballasiw ti LGBT ti umuna a bangen (isyu legalidad), saan a kas karina a tungpalen dagiti papadi ti linteg iti same-sex marriage ta ipatangkenda a kontra daytoy iti doktrinada, a kas met iti nakaro a panangilunlunodda iti Reproductive Health Law.

No bilang ta kasta, liklikanto laeng ngarud dagiti alanganin iti sumaklang iti Simbaan wenno relihion a di mangikasar kadakuada. Saan laeng met a ti panagkallaysa iti simbaan, wenno ti panangkasar ti padi, pastor, wenno lider ti maysa a relihion ti bigbigen ti Estado a balido a kasar, ta mabalin met uray ti hues wenno ni Apo Mayor.

3. Tradision iti Pamilia   

Uray ibagbagada a naawaten ti gimongtayo ti panagiinnayat dagiti alanganin, saan pay met a makuna a napintas ti panagkitada dagiti tattao iti ania man a relasion nga awan ti bendision ti sagrado a matrimonio, a kas iti naminsan met a panangibilangda kadagiti ag-live-in a saan a normal a relasion. Ngem nain-inut a naawat ti pamilia dagiti kakastoy a relasion ta adda dagiti linteg a mangbigbigen iti situasionda.

Ngem sabali no dagiti alanganin ti agdenna. Ibagada lattan a saan a serioso ti relasion, no di man ibagada a pisikal laeng nga atraksion wenno agen-enjoy laeng dagiti asmang, ket awanto met laeng ti nasayaat a pagturonganna.  

Ngem no kas pagarigan ta naballasiw ti LGBT ti umuna ken maikadua a bangen (legalidad ken relihion), saan a kas karina ti panagballigida a dagus no agtaltalinaed ti diskriminasion kadagiti alanganin iti bukodda a pamilia.

Uray agpayso a maawat ti adu kadatayo ti kaadda dagiti alanganin iti gimongtayo, sabali a saritaan no bukodtayo nga anak ti agbalin a bakla wenno tomboy. Kasla makan daytoy a narigat nga alimonen. Agingga ngarud a di maawat dayta ti sibubukel a rikna dagiti nagannak, narigrigat la ket ngarud a maawatda a makikasar ti anakda a bakla iti maysa lalaki, wenno ti tomboy iti maysa a babai, no agbatayda iti no ania ti ammo dagiti nagannak maipapan iti pamilia nga isursuro ti paglintegan, Simbaan ken tradision.

Makita ti kinapudno daytoy iti reaksion ni Raquel Pempengco idi ibulgar ni Charice iti publiko a maysa isuna a tomboy. Kasla napukawen ti ganasna a makipatang pay iti anakna gapu iti nalaus a sakit ti nakemna. Kunana ketdi a maysa laeng a paset ti panagdakkel ti kinatomboy ti nalatak nga anakna ket amangan no maaturna met laeng daytoy (kasla kayatna a sawen, gurigor laeng ti kinabakla wenno kinatomboy a mapukaw met laeng no kabaelan nga agasan).

Napateg ngarud ditoy ti naan-anay a panangawat ti pamilia kadagiti alanganin. Ket no pudno met laeng ti ibagbaga dagiti nagannak a kanunonganda dagiti anakda iti ania man a pagragsakanda, ipakatda koma dayta a prinsipio kadagiti alanganin uray pay agingga iti panawen a makikasar metten dagitoy kadagiti bukodda a partner. 

4. Diskriminasion

Iti surbey ti Pew Research Center iti 30 a pagilian mainaig iti homoseksualidad, nangato ti grado ti Filipinas kadagiti makuna a “gay-friendly” a pagilian. Mapan a 73 a porsiento kadagiti napagsaludsodan a Filipino ti mangibagbaga a rumbeng laeng a maawat iti gimong ti kinabakla wenno kinatomboy.

Ngem saan a napnek iti resulta ti surbey dagiti grupo dagiti LGBT ta dina met kano iparangarang ditoy ti pudpudno a ladawan iti pagilian. Ta uray pay adda dayta balikas a “panangawat” (acceptance), agsadag laeng dita iti kondision wenno iti agraraira pay laeng a kapanunotan kadagiti alanganin nangnangruna iti panangiparang kadagitoy ti media. Masansan latta a pangarkos dagiti babakla kadagiti pabuya iti telebision wenno pelikula a mangpakpakatawa wenno nayon a pangragragsak, ket no tomboy met ti agparang kadagitoy, kanayon latta a siga ti karakterna.

Aglatlatak ita ti telenobela iti GMA-7 a “My Husband’s Lover” gapu iti temana a panangilaban dagiti dua nga alanganin iti nalimed nga ayan-ayatda. Ngem isyu iti moralidad ti inkutak a dagus dagiti obispo idi maala ti media iti kapanunotanda maipapan iti kakasta a pabuya.  

Kasta met a kaduanna kadagiti pribado a pagadalan ti naiget a mangibilbilin kadagiti bakla a mangisursuro a liklikanda nga impluensiaan dagiti adalanda iti kinabaklada (kas pagarigan ti pananguyugoyda kadagiti ubbing nga iruarda ti pudno a riknada), ken kadagiti alanganin nga agad-adal nga iparangarang iti ania man a pagilasinan iti kinabakla wenno kinatomboyda.

Kasta met a pakabasolan pay laeng dagiti estudiante ti kaadda ti relasionda kadagiti kapadada iti seks. Makita daytoy iti kaso ti St Scholastica’s College (SSC) kontra ken ni Pol Medina Jr., autor ti nalatak a comic strip a Pugad Baboy. Iti maysa ngamin a comic strip ni Medina, ibagbaga ti karakterna nga adu kano ti kasta a relasion dagiti babbai iti SSC. Ti pannakasair ti rikna dagiti opisial ti pagadalan, ipakitana laeng nga immoral ti panagkitada iti kasta a relasion, a kasla imbilang metten ti eskuela, a maysa pay met kadagiti institusion a mangitatal-o iti gender equality, a dakes ti agbalin a tomboy. Adu ketdi kadagiti estudianteda ti mangibagbaga nga adda kinapudno ti insurat ni Medina. Ipakpakita laeng ni Medina ti wayawayana nga agkomento kadagiti napapateg nga isyu iti gimong babaen ti komiksna.

AGINGGA ngarud nga adda dagitoy a klase ti diskriminasion ken ti pananguy-uyawda iti relasion dagiti agpada nga alanganin, narigat pay a maipingetda ti same-sex marriage. Umisu laeng ngarud ti addang ti Pro-gay ken dadduma pay a grupo dagiti LGBT nga igigirda nga umuna ti kangrunaan a karbenganda a kas tao iti ania man nga aspekto iti biag, ken ti pannakarespeto dayta a karbenganda. Dakkel ti namnamada a magun-odda dayta babaen ti maysa a linteg, isu a kasta unay ti panagreggetda a mangallukoy kadagiti lehislador nga ileppasen ti anti-discrimination bill iti Kongreso.

Maragup laeng ngarud ti isyu iti same-sex marriage iti patangan iti ayat. Daytoy ti pannakarikna koma dagiti alanganin iti pudpudno a panagayat kadakuada dagiti kameng ti pamiliada, gagayyem ken katrabahuanda. Kangrunaanna, mapalubosanda a mangtun-oy iti bukodda a pagragsakan a mainaig iti pudpudno ken awan patinggana nga ayat.

Ta kas kuna ni Harry K. Thomas Jr, ambassador ti Estados Unidos iti Filipinas idi agsarita iti maysa a pasken ti LGBT itay napan a bulan, “Love is what matters; gender is not important.” Wenno saan a masaludsod ditoy no tomboy wenno baklaka, no maysa a pudpudno a babai wenno lalaki. Ti nasken, isu ti kaadda ti ayat.

(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Hulio 15, 2013.)