AY, ADDANTO LATTA MET BALITOK A MEDALIATAYO, A!

AGAWID manen dagiti delegadotayo iti 2008 Beijing Olympics nga awan ti balitok a medalia nga ukkorda, wenno uray maysa a medalia a bronse laeng koma, darumogda manen nga agsubli iti Filipinas. Sabagay, ania ti namnamaentayo iti 15 laeng nga atletatayo. Nagsasaruno a naipaigid dagitoy uray iti maikanem pay laeng nga aldaw ti kompetision.

Uray pay ni Harry Tañamor a namnamaenda a mabalin a makasukdal iti nabayagen nga arapaaptayo a balitok a medalia ket saan a nakapagplastar. Iti uneg ti 80 a tawen a pannakisaliptayo iti Olympics, pito iti siam a medalia a nagun-odtayo ti aggapu iti boksing, kaudian ditoy ti silver medal a nayawid ni Mansueto “Onyok” Velasco manipud iti 1996 Atlanta Olympics.

Manen, tumayab dagiti adu a pammabalaw kadagiti maseknan nga opisial ken agigiddiat dagiti pananganag dagiti a kritiko a manganag no ania ti nagkurangan dagitoy nga opisial, ken no ania ti namnamaenda pay kadagiti atletatayo, ken no asino ti pabasolenda malaksid iti gobierno.

ANIAT’ NAGKURANGANDA?

No anagentayo ti masaksakiten a kasasaad ti Filipinas iti agpang ti isports, naparang unay dagiti rason. Agpayso a nagun-odtayo ti kampeonato iti SEAG idi 2005, ngem gapu laeng ta datayo ti nagsangaili. Ngem ti agtinnag iti maika-6 a puesto iti kasarunona a SEAG, iparangarangna la unay ditoy a nakaron ti parikut ti pagilian mainaig iti isports.

Awan ti lugar ti tsamba wenno gasanggasat (ken sinasaur nga aramid) iti isports. Rumbeng ti napaut a panagsagana, naiget a disiplina iti ensayo, ken nasiken a panangmantinir iti kondision ti bagi ken panunot kadagiti oras ti salisal. Segun ken ni DENR Secretary Lito Atienza, ramen iti nakas-ang a pannakapaay dagiti atleta ti kinakirang ti panagsagana iti maysa a ranget kas iti Olympics. Indawatna ngarud ti pannakaisardeng pay laeng ti pannakaipatulod dagiti atleta kadagiti kompetision iti ruar ti pagilian agingga a masigurado dagiti agturay nga adda kalibre dagitoy nga atleta nga agkampeon. Ta no ipilitda ti agdama a mapaspasamak, dagiti laeng opisial a pagay-ayatda ti agbiahe ken agaliwaksay iti ruar ti pagilian ti makaganar.

Saan met ketdi a paatiw ti atar dagiti atletatayo iti kalidad ti talento ken kabaelanda. Ngem apay a naikupin a dagus dagiti tumengda? Segun iti maysa nga sports official, awan la ti magudgudilan dagiti atletatayo no kasta a mariknada ti dakkel a pressure iti mismo nga oras ti salisal. Agkurang ngamin ti naan-anay a gundaway a pannakaisaangda kadagiti internasional a kompetision kas panagsaganada koma iti Olympics. Nupay kasta, nakatulong koma a dakkel ti kunada a mental preparation, wenno ti naan-anay a panangiturong ti konsentrasion iti ay-ayam, a kadaywan nga awan kadagiti atletatayo iti agdama.

Ken kunada man a kasla marikrikna laeng dagiti atletatayo ti suporta ti gobierno no mayawidda ti kampeonato. Ngem no ar-arigen, kaaduanna kadagitoy nga atleta ti nangibaklay iti gastos tapno makapan iti sabali a pagilian tapno agensayo. Awan, no di man sangkatipping laeng ti ipapaay kadakuada a suporta ti gobierno sakbay ti kompetision.

Iti maysa a dokumentario ti ABS-CBN iti napalabas a tawen, naipakita ditoy dagiti sentimiento dagiti atletatayo. Kangrunaan ditoy ti kinakirang ti alawans, ramramit, ken napaut a gundawayda nga agensayo. Di met ania a makadanon ti pundo nga agpaay koma kadakuada gapu iti rinuker a sistema ti gobierno. Ta malaksid a nagbassit ti nailatang a pundo para iti national sports development, saan met a paudi dagiti opisial iti kaso ti kurapsion wenno iti di maiparbeng a pannakaigastos ti pundo, kas iti naipadamag a nagdadakkel a sueldo dagiti sports officials ken dagiti konsultantda idinto nga awanen ti alawans dagiti atletada.

Agpayso nga adda met ar-aramiden dagiti nadumaduma nga sports associations ngem sangkatedted laeng daytoy iti rumbeng koma nga ibuyatda no kayatda a dumur-as ti Filipinas iti agpang ti isports. Madlaw pay nga awan ti panagkaykaysada a mangplano a naimbag iti rumbeng nga aramidenda. Nangnangruna ketdi a pagririanda no sino ti rumbeng nga agbalin a pangulo iti kada asosasion, wenno no ania dagiti kontrata iti pasilidad a mabalin a serken a paguartaanda. Ken nangpadagsen pay ti kasasaadtayo iti kunada a kabassit ti gundaway a maited kadagiti ordinario a Filipino tapno makipartisiparda koma met iti isports. Kayatna a sawen, kaykayatda ti agbuybuya ngem ti sumrek a mismo iti salisal. Ket no agbuyada, kaykayatda dagiti makapalagto iti puso wenno napartak nga ay-ayam kas iti boksing ken basketbol. Sumagmamano man laeng ti adda ayatna kadagiti makuna a nabuntog wenno kasla makapasikor nga ay-ayam kas iti chess, archery ken gymnastics. Ania pay, kaykayat dagiti pribado a kompania ti mangesponsor kadagiti ay-ayam nga ammoda nga adu ti agbuya.

ANIA TI RUMBENG NGA ARAMIDENDA?

Inako ni Butch Ramirez, hepe ti Philippine Sports Commission (PSC), a kasapulan unay ti dakkel a pannakabalbaliw saan laeng iti liderato iti pannakaipagna ti sports development ti pagilian, no di pay ket iti panangbukelda kadagiti naurnos a programa mainaig iti panagensayo dagiti atleta, ken pannakapundo dagitoy. Ket no ni Ramirez ti masurot, dina kayaten ti sinsinan a panagtataripnong dagiti opisial kalpasan ti panagsublida iti pagilian tapno irugida ti mangbalabala kadagiti addangda para iti sumaruno nga Olympics a maangay idiay London inton 2012.

No ar-arigen, maulit-ulit laeng dagitoy a pasamak. Kalpasan iti napaay a pannakisalisal dagiti atletatayo iti internasional a kompetision kas iti Olympics, agpipinnabasol dagiti maseknan ken awan ti mayat a mangako kadagiti nagkibaltanganda. Agpayso a rummuar latta met dagiti agkakapintas a planoda, ngem kalpasan iti sumaruno a kompetision, kaskasdi nga awan ti napasamak a sipupudno a pannakabalbaliw ti sistema ti gobierno mainaig iti sports development.

Ngem uray pay maulit-ulit laeng dagiti pammaliiw ken dagiti singasing iti rumbeng nga aramiden dagiti opisial, kasapulan latta met nga uliten manen dagitoy. Ta no awan ti mangipangag kadagitoy, saan laengen a masakit ti pagilian mainaig iti sports, no di pay ket ipataynan dayta a sakit.

Dagitoy man dagiti mabalinda nga aramiden tapno masukdaltayon ti ar-arapaapentayo a balitok a medalia.

1. Iturong dagiti opisial ti atensionda kadagiti isports a dakkel ti posibilidadna a makaawidda iti balitok a medalia. Pabiligenda ngarud ti panagensayo dagiti atleta iti weighlifting, archery, shooting ken dadduma pay nga isports a saan a kasapulan ti nangina a ramramit tapno makapagsanayda. Ngem kagiddan met koma daytoy ti panangpabaro ti gobierno ti tekonolohia a kasapulan iti panagsanay kadagiti isports a nakakitaanen iti potensial dagiti atleta a Filipino kas iti swimming, diving, tennis, baseball, ken uray pay boksing. Kasapulan ngarud ti sipupudno a programa a mangpabileg iti panagsagana dagiti atleta uray umabot daytoy iti napaut a panawen.

2. Iturong amin nga imatangda iti Olympics. Di rumbeng nga ilaksidtayo dagiti atleta nga agay-ayam iti Olympics gapu laeng iti pannakaabakda kadagiti immun-una a kompetision kas iti SEAG wenno Asian Games. No napintas la ketdi ti gapuananda malaksid iti balitok a medalia, ipapatida latta koma a sanayen dagitoy. Segun ken ni Mark Joseph, POC deputy secretary-general, di rumbeng a napalalo laeng unay ti pannakaiturong ti imatangtayo iti agbalin nga overall champion iti SEAG, wenno di rumbeng a dagiti medalia iti SEAG ti pagrukodan ti POC tapno mangala kadagiti atleta a sanayenda para iti Olympics. Ti Olympics ngarud ti agbalin koma a kapatgan a pakaiturongan ti sports development ti pagilain. Uray asino nga adda potensialna ket rumbeng a sanayen ti gobierno, uray pay saan a nakagteng iti SEAG wenno Asian Games. Ti balitok a medalia manipud iti Olympics ti kangatuanen a pagrukodan ti kinasiglat dagiti atletatayo.

Ditoy ngarud a sumrek ti pannakapadur-as ti isports kadagiti barangay. Ditoy nga irugida nga ingato ti agpang ti panangipateg dagiti ordinario nga umili iti isports, ti panangsursuroda kadagiti tattao iti nadumaduma pay a klase ti isports tapno saan laeng a boksing, basketbol ken biliar ti ammoda, ken mangesponsor ti ad-adu pay a kompetision tapno makapagsanay a nalaing dagiti agtutubo.

3. Maidakdakkel ti pundo. No naited koma ti P15 milion nga inkari ti gobierno iti kada atleta sakbay iti Olympics, naaramat koma pay daytoy iti panagsanayda iti napaut; imbes nga ited laeng ti gatad kas gunggona no addan dayta kalikagumda a balitok. No dayta ti napasamak, mabalin nga adda panagbaliw ti resulta iti agdama a gapuanan dagiti atletatayo. Yunay-unay latta koma met dagiti agtuturay nga ipasagepsep kadagiti atletatayo nga awanen ti kapatgan a gunggona no di ti dayaw a mayawidda para iti pagilian. Ngem kasano a maaramid dayta ti gobierno no awan met ti naan-anay a panangtulongna kadakuada?

Kinapudnona, dakkel ti kuarta ti gobierno. Kitaem laengen dagiti nagdadakkel nga ilatlatangda kadagiti proyekto ti gobierno a no maminsan awan met pagimbagan a maitedna iti sapasap, kas ti P728 milion a pundo para iti pannakagatang dagiti abono nga agpaay kadagiti mannalon ngem nagtinnag laeng a nagbibinggawan dagiti politiko. No nailatang koma dagitoy a gatad iti sports development kadagiti away, mabalin nga adun dagiti napatanor a nasisiglat nga atletatayo sakbay ti Olympics. Ken no mangipaay met ti tunggal senador wenno diputado iti uray P1 milion manipud iti pork barrelda, makaurnong met koma ti gobierno iti nasurok P300 milion para iti sports development.

ARAPAAP LAENG KADI DAGITOY?

Agpayso a gapu iti adu a parikut ti pagilian, maitungtungkua met ti panangtamingda ti kasasaad dagiti atletatayo. Ngem no ar-arigen, ti rason dagitoy a parikut ti pagilian, ket isu ti nakaro a kurapsion iti gobierno, kinakurapay, ti kaawan napasnek a panagtitinnulong dagiti opisial ken dagiti umili, ken ti kaawan ti political will tapno marisut dagitoy a parikut, ken pudno laeng unay daytoy iti agpang ti isports.

Ket no sipupudno ngarud ti gobierno a pagbalinen a nadur-as ti pagilian ken maurnos ti panagbiagtayo ditoy, risutenna koman a madagdagus dagitoy a parikut ti pagilian, ken yad-addana metten a tamingen ti kasasaad ti isports no kayatna a magun-odtayo a panangrespeto dagiti sabali a pagilian iti banderatayo.

Pagsayaatanna laengen ta sagpaminsan adda dagiti kas ken ni Manny Pacquiao, Efren “Bata” Reyes, ken Paeng Nepomuceno, a mangparparimat iti tangatangtayo iti nagan ti isports iti agdama—nga awan ti dakkel a suporta manipud iti gobierno. Napateg unay ti kaaddada tapno maipaay iti tunggal umili iti kapanunotan nga adda pay laeng namnama ti pagiliantayo a mangiwagayway ti banderana iti lubong ti isports.

(Basaen iti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Agosto 25, 2008.)