MAKIPUSTAKA ken ni Angkuan no sino ti mangabak kada Barack Obama ken John McCain, dagiti agkaribal para iti eleksion Iti kinapresidente iti Estados Unidos, umannugot la ketdi daytoy, ta umuna, adun iti ammona maipanggep kadagitoy a politiko; maikadua addan dagiti masumsumarna a mapasamak iti panangabak iti asino man kadagitoy.
Ken, wen, uray dagiti estambay wenno ordinario nga agtagtagibalay iti kaiskuateran iti Tondo, Manila, masasaep met ti “radarda” ti panagkamkampania da Obama ken McCain. Naduktalan daytoy ti maysa a ganggannaet a periodista a nangpadas a nangsaludsod kadagiti tattao iti pusek a komunidad iti daytoy a paset ti Manila no adda ammoda iti eleksion iti America.
Ala, saanen a pagsiddaawan ta uray adayotayo iti America, wenno uray agbuybuya laeng ti akemtayo, napalalo met latta ti panangpadpadaantayo iti eleksion sadiay. Mabalin a gapu iti nakaro a panangay-ayattayo iti politika ta uray ti risiris iti politika iti paraangan ni Uncle Sam, agbalin met a sentro daytoy ii patangan iti sadino man a lugar.
Pagay-ayat man unay ti kaaduanna a Filipino ni Obama, ta kas ibagbagada man, naisabsabali daytoy kadagiti adun a nagbalin a kandidato iti kinapresidente. Nangisit ti kudilna wenno Negro, naminsan metten a nagindeg iti Southeast Asia iti panagubingna, ken napakumbaba, naubing pay, ngem di met paatiw kadagiti debate. Ken gapu iti kasla panangibabba dagiti puraw iti naggapuan a puli ni Obama, naalana a dagus ti simpatia dagiti Filipino a naayat kadagiti maat-atiw iti atar ngem sipapasnek a makirangranget.
Ken saan laeng dagiti mannakituttot ken manangngaasi ti mangitagtag-ay iti nagan ni Obama iti pagilian, uray pay gayam dagiti negosiante iti Makati wenno dagiti babaknang, ad-adda a pilienda ni Obama ngem ni McCain. Kas iti kaaduanna nga Amerikano, nakaro ti panangbabbabalawda ti administrasion ni Presidente George W. Bush, kapartido ni McCain iti Republican Party, gapu iti agdama a krisis iti ekonomia iti pagilianda, ken ti agtultuloy a pannakapapatay dagiti adu a soldado nga Amerikano kadagiti sinerrekda a gubat iti Middle East. Kasapulan kano ngarud ti maysa a baro ken nadalus a liderato, wenno maysa a naubing ken idealistiko a lider tapno mabaliwan metten ti pagbatbatayan a prinsipio iti pannakaipataray ti gobierno ti America.
Ngem kas ‘tay nakunan, uray kasano ti panangibagbagada a nakaruk-attayon iti panangtengngel kadatayo dagiti Amerikano, kaskasdi a nagtalinaed iti kinadekkettayo ken ni Uncle Sam. Ta apay met a saan, ti Estados Unidos pay laeng ti kangrunaan a partner ti pagilian iti negosio, kangrunaan a pagdawdawatanna iti tulong mainaig iti seguridad ti pagilian, ken kangrunaanna, adu dagiti mangmangged a Filipino ditoy Filipinas wenno iti Estados Unidos (malaksid pay dagiti permanente nga agnanaeden sadiay), nga agsadsadag ti pagbiaganda iti doliar ni Uncle Sam.
Ken, wen, uray dagiti estambay wenno ordinario nga agtagtagibalay iti kaiskuateran iti Tondo, Manila, masasaep met ti “radarda” ti panagkamkampania da Obama ken McCain. Naduktalan daytoy ti maysa a ganggannaet a periodista a nangpadas a nangsaludsod kadagiti tattao iti pusek a komunidad iti daytoy a paset ti Manila no adda ammoda iti eleksion iti America.
Ala, saanen a pagsiddaawan ta uray adayotayo iti America, wenno uray agbuybuya laeng ti akemtayo, napalalo met latta ti panangpadpadaantayo iti eleksion sadiay. Mabalin a gapu iti nakaro a panangay-ayattayo iti politika ta uray ti risiris iti politika iti paraangan ni Uncle Sam, agbalin met a sentro daytoy ii patangan iti sadino man a lugar.
Pagay-ayat man unay ti kaaduanna a Filipino ni Obama, ta kas ibagbagada man, naisabsabali daytoy kadagiti adun a nagbalin a kandidato iti kinapresidente. Nangisit ti kudilna wenno Negro, naminsan metten a nagindeg iti Southeast Asia iti panagubingna, ken napakumbaba, naubing pay, ngem di met paatiw kadagiti debate. Ken gapu iti kasla panangibabba dagiti puraw iti naggapuan a puli ni Obama, naalana a dagus ti simpatia dagiti Filipino a naayat kadagiti maat-atiw iti atar ngem sipapasnek a makirangranget.
Ken saan laeng dagiti mannakituttot ken manangngaasi ti mangitagtag-ay iti nagan ni Obama iti pagilian, uray pay gayam dagiti negosiante iti Makati wenno dagiti babaknang, ad-adda a pilienda ni Obama ngem ni McCain. Kas iti kaaduanna nga Amerikano, nakaro ti panangbabbabalawda ti administrasion ni Presidente George W. Bush, kapartido ni McCain iti Republican Party, gapu iti agdama a krisis iti ekonomia iti pagilianda, ken ti agtultuloy a pannakapapatay dagiti adu a soldado nga Amerikano kadagiti sinerrekda a gubat iti Middle East. Kasapulan kano ngarud ti maysa a baro ken nadalus a liderato, wenno maysa a naubing ken idealistiko a lider tapno mabaliwan metten ti pagbatbatayan a prinsipio iti pannakaipataray ti gobierno ti America.
Ngem kas ‘tay nakunan, uray kasano ti panangibagbagada a nakaruk-attayon iti panangtengngel kadatayo dagiti Amerikano, kaskasdi a nagtalinaed iti kinadekkettayo ken ni Uncle Sam. Ta apay met a saan, ti Estados Unidos pay laeng ti kangrunaan a partner ti pagilian iti negosio, kangrunaan a pagdawdawatanna iti tulong mainaig iti seguridad ti pagilian, ken kangrunaanna, adu dagiti mangmangged a Filipino ditoy Filipinas wenno iti Estados Unidos (malaksid pay dagiti permanente nga agnanaeden sadiay), nga agsadsadag ti pagbiaganda iti doliar ni Uncle Sam.
Isu nga uray awan ti pannakibiangtayo a direkta iti eleksion iti America, siiinanamatayo a nasayaat para iti pagilian dagiti mabalin nga addangto ti sumaruno a presidente.
Ken no adda man direkta a rason tapno makibiangtayo iti politika iti America, maysa ditoy ti pannakataming ti kasasaad dagiti beterano a Filipino a kadua idi dagiti Amerikano a nakiranget kadagiti Hapon idi Maikadua a Gubat. Ket no agbataytayo kadagiti mairakrakurak a plataporma dagiti dua a kandidato, nalawlawag ti pagtaktakderan ni Obama mainaig iti pannakaaprobar ti linteg a mangipaay iti nabayagen a benepisio a kalkalikaguman dagiti beterano a Filipino a benepisio. Saan ngarud a pagsiddaawanen a ni Obama ti kalatakan a kandidato kadagiti Fil-Am, wenno Filipino nga agnanaeden iti America wenno adda darana a Filipino. Maibatay iti surbey sadiay kadagiti Fil-Am, 35% kadakuada ti mangibagbaga nga ibutosda ni Obama kontra iti 29% laeng ken ni McCain.
Ken no kitaentayo ngarud ti atar dagiti dua a kandidato, babaen dagiti adu a surbey ken opinion kalpasan ti panagdebateda iti sanguanan ti telebision a naipabuya iti sibubukel nga America, dakkel ti pangitartarayan ni Obama ken ni McCain. Uray kasano kano ngamin ti panangyal-alikaka ni McCain ti bagina kadagiti makita dagiti Amerikano a negatibo a rupa iti agdama a gobierno ni Bush, kaskasdi a patienda a suroten met laeng ni McCain dagiti addang ti agdama a lider. Iti kaudian a surbey iti katengngaan ti Oktubre babaen ti Pew Research Center, 52% ti nagun-od ni Obama, idinto a 38% laeng ken ni McCain. Arigna kapada laeng daytoy ti surbey met ti Wall Street Journal/NBC News a nangipaay iti 52% ken ni Obama idinto a 42% ken ni McCain.
Dakkel ngarud ti tsansa ni Obama. Ngem masaludsodtayo man: Isuna kadi ti sipupudno a makatulongto kadagiti beterano a Filipino?
Daytoy man ti naudi a damag kadagiti ibagbagada a linteg para iti pannakaipaay iti dakkel a pension kadagiti beterano a Filipino.
Idi Abril iti daytoy a tawen, inaprobaran ti Kamara ti Estados Unidos ti Filipino Veterans Equity Act of 2008 a mangipapaay iti lump-sum wenno sangagabsuon a bayad a $15,000 kadagiti beterano a Filipino a nagbalinen a US citizen, idinto a $9,000 laeng dagiti saan a citizen.
Ket idi Setiembre, binagi met nga inaprobaran ti Senado ti Estados Unidos ti Veterans’ Benefits Enhancement Act of 2007 a mangipapaay iti binulan a pension kadagiti beterano, wenno $900 kadagiti nagbalinen a US citizen, idinto a $300 dagiti saan. Ken pagsayaatanna, babaen ti singasing a linteg ti Senado, madakamatton dagiti beterano a Filipino a kas lehitimo a beterano ti Estado Unidos, ken adda pay ipapaayna a benepisio kadagiti assawa dagiti beterano nga aggatad iti $2,400 iti makatawen.
Kaaduanna dagiti kadaraantayo sadiay ti napasnek nga aggargaraw tapno mapagkaysa dagiti dua a sanga ti Kongreso tapno maisayangkaten ti conference committee meetings. Kasapulan daytoy a taripnong tapno agtultuloyen ti panagbalin a linteg ti napasayaat a pannakataming ti kasasaad dagiti beterano a Filipino.
Ngem gapu iti panangkontra dagiti dadduma a kameng ti Kongreso mainaig iti gatad nga ipaayda, ken gapu iti agdama a krisis iti panguartaan ti gobierno ti America, kasla naipaigid manen ti singasing a linteg agingga iti sumaruno manen a sesion ti Kongreso kalpasan ti eleksion.
Ken no adda man direkta a rason tapno makibiangtayo iti politika iti America, maysa ditoy ti pannakataming ti kasasaad dagiti beterano a Filipino a kadua idi dagiti Amerikano a nakiranget kadagiti Hapon idi Maikadua a Gubat. Ket no agbataytayo kadagiti mairakrakurak a plataporma dagiti dua a kandidato, nalawlawag ti pagtaktakderan ni Obama mainaig iti pannakaaprobar ti linteg a mangipaay iti nabayagen a benepisio a kalkalikaguman dagiti beterano a Filipino a benepisio. Saan ngarud a pagsiddaawanen a ni Obama ti kalatakan a kandidato kadagiti Fil-Am, wenno Filipino nga agnanaeden iti America wenno adda darana a Filipino. Maibatay iti surbey sadiay kadagiti Fil-Am, 35% kadakuada ti mangibagbaga nga ibutosda ni Obama kontra iti 29% laeng ken ni McCain.
Ken no kitaentayo ngarud ti atar dagiti dua a kandidato, babaen dagiti adu a surbey ken opinion kalpasan ti panagdebateda iti sanguanan ti telebision a naipabuya iti sibubukel nga America, dakkel ti pangitartarayan ni Obama ken ni McCain. Uray kasano kano ngamin ti panangyal-alikaka ni McCain ti bagina kadagiti makita dagiti Amerikano a negatibo a rupa iti agdama a gobierno ni Bush, kaskasdi a patienda a suroten met laeng ni McCain dagiti addang ti agdama a lider. Iti kaudian a surbey iti katengngaan ti Oktubre babaen ti Pew Research Center, 52% ti nagun-od ni Obama, idinto a 38% laeng ken ni McCain. Arigna kapada laeng daytoy ti surbey met ti Wall Street Journal/NBC News a nangipaay iti 52% ken ni Obama idinto a 42% ken ni McCain.
Dakkel ngarud ti tsansa ni Obama. Ngem masaludsodtayo man: Isuna kadi ti sipupudno a makatulongto kadagiti beterano a Filipino?
Daytoy man ti naudi a damag kadagiti ibagbagada a linteg para iti pannakaipaay iti dakkel a pension kadagiti beterano a Filipino.
Idi Abril iti daytoy a tawen, inaprobaran ti Kamara ti Estados Unidos ti Filipino Veterans Equity Act of 2008 a mangipapaay iti lump-sum wenno sangagabsuon a bayad a $15,000 kadagiti beterano a Filipino a nagbalinen a US citizen, idinto a $9,000 laeng dagiti saan a citizen.
Ket idi Setiembre, binagi met nga inaprobaran ti Senado ti Estados Unidos ti Veterans’ Benefits Enhancement Act of 2007 a mangipapaay iti binulan a pension kadagiti beterano, wenno $900 kadagiti nagbalinen a US citizen, idinto a $300 dagiti saan. Ken pagsayaatanna, babaen ti singasing a linteg ti Senado, madakamatton dagiti beterano a Filipino a kas lehitimo a beterano ti Estado Unidos, ken adda pay ipapaayna a benepisio kadagiti assawa dagiti beterano nga aggatad iti $2,400 iti makatawen.
Kaaduanna dagiti kadaraantayo sadiay ti napasnek nga aggargaraw tapno mapagkaysa dagiti dua a sanga ti Kongreso tapno maisayangkaten ti conference committee meetings. Kasapulan daytoy a taripnong tapno agtultuloyen ti panagbalin a linteg ti napasayaat a pannakataming ti kasasaad dagiti beterano a Filipino.
Ngem gapu iti panangkontra dagiti dadduma a kameng ti Kongreso mainaig iti gatad nga ipaayda, ken gapu iti agdama a krisis iti panguartaan ti gobierno ti America, kasla naipaigid manen ti singasing a linteg agingga iti sumaruno manen a sesion ti Kongreso kalpasan ti eleksion.
Maipalagip nga idi mairaman ti agarup 250,000 a Filipino iti puersa ti Estados Unidos tapno tumulong a makiranget kontra kadagiti Hapones, nakarian dagitoy a makaawatdanto met iti benepisio a kas kadagiti soldado nga Amerikano. Ngem kalpasan ti gubat, nangipasa a dagus ti Kongreso ti Estados Unidos iti linteg (daytoy ti Rescission Act of 1946) a nangibabawi ti pagtaktakderan dagiti Filipino a kas beterano iti Estados Unidos, ngarud awan ti karbenganda a mangawat iti naikari kadakuada a benepisio.
Mapapati nga adda laengen agarup 18,000, karamanen ti 7,000 nga agnanaeden iti Estados Unidosm ti sibibiag pay a beterano. Dagitoy ita, a kaaduanna ti agtawen iti 80 nga agpangato, ken dagiti kakabagianda ti mangitultuloy iti panangilablabanda tapno mawaswas ti Recission Act ken tapno maipaay met laengen kadakuada ti nabayagen a karbenganda a benepisio a kas pudpudno a beterano a kameng ti puersa ti Estados Unidos.
Adda met ketdi nagudilanda kadagiti napalabas a tawen. Nangipasa ti Kongreso ti Estados Unidos iti linteg a nangipalubos kadagitoy a beterano a Filipino a mapan iti Estados Unidos ken agbalin a makipagili sadiay. Adda pay linteg a nangipalubos metten kadakuada a maitanem iti publiko a kamposanto iti America. Ket idi laeng 2003, pinirmaan ni Presidente Bush ti linteg a nangited ti karbengan kadagiti beterano a Filipino nga umawat iti libre a pannakataming ti salun-atda babaen ti federal health care a programa ti gobiernoda.
Daytoy nabayagen nga ur-urayenda ita a linteg ket isu ti pannakaidakdakkel koma ti pensionda ken ti pannakaipaay pay ti benepisio uray kadagiti beterano a nagtalinaed iti Filipinas ken dagiti assawada. Iti agdama, kaaduanna dagiti beterano a nakagteng iti America iti umaw-awat laeng iti $106 a binulan a pension. Ala, agur-uray latta agingga iti sumaruno a Kongreso. Ngem no manonto ngatan ti bilangda sakbay nga agmata ti kalkalikagumanda a benepisio, dayta ti ditay ammo.
Gapu ngarud iti kasla pannakaikuskuspil ti karbengan dagiti beterano, dagitoy ti kanayon a ramen ti pannakipatang ti gobiernotayo kadagiti lider iti America, ken maysa kadagiti kadakkelan a kondision dagiti kadaraantayo sadiay nga agpili iti sumaruno a presidente.
Ngem malaksid iti pagbanagan ti eleksion, dakkel met ti epekto ti krisis ti ekonomia ti Estados Unidos iti pannakatungpal ti arapaap dagiti beterano. Ta uray saan pay a napagkaysa dagiti bersion ti dua a gakat iti agpada a sanga ti Kongreso, ibagbaga man ti kaaduanna a politiko sadiay a didan kabaelan a bayadan dagiti beterano a Filipino kas iti dawdawatenda.
Ni Obama wenno ni McCain?
Obama ti mabalin nga ipukpukkaw ni Angkuan, idinto a siiinanama ti adu a Filipino a matungpalna dagiti karina, kangrunaan iti mainaig iti pagimbagan dagiti Filipino. Ngem amin dagitoy, maamuanto ti pudno inton Nobiembre 4, aldaw ti eleksion iti Estados Unidos.
Ala,markaanyo dayta nga aldaw iti kalendario—para man laeng ken ni Apong Beterano nga idi pay a kakaasi nga agur-uray iti karbenganna a benepisio—wenno pannakabigbig.
(Basaen iti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Nobiembre 3, 2008.)
No comments:
Post a Comment