TUNGGAL eleksion, bida latta dagiti artista, manipud kadagiti agkanta, agsala ken agpakatawa a pangawag iti atension dagiti tattao iti plasa a pakaangayan kadagiti miting de avance, agingga a mismo kadagiti artista a kandidato ken dagiti asawa wenno nobia nga artista dagiti politiko.
Nupay normal met dagiti artista nga agbalin a politiko kadagiti dadduma a pagilian, karkarna ti situasion ti Filipinas ta sangapangenda ditoy nga agambision iti politika.
Ken uray iti daytoy a kasapana, mangrugin nga agparagapag dagiti artista ken dadduma pay a celebrity a mayat nga agkandidato, manipud iti kinapresidente, kas ken ni Erap Estrada (manen!), agingga iti kinakonsehal kadagiti babassit nga ili.
Apay a kastoy? Mabalin a gapu iti pammalubos met laeng dagiti umili. Ngem mapabasoltayo kadi ida no kastoy metten ti namulagatantayo a sistema sipud pay iti pannakaipasngay ti republikatayo? Wenno adda kadin napasamak a naisangsangayan a reporma iti politika, nangruna iti pannakaipataray ti eleksion? Kas pagarigan, awan met nagapuanan dagiti agtuturay tapno mapungtilen ti political dynasty, mairugin ti modernisasion iti eleksion, wenno mapabileg man laeng ti kualipikasion dagiti kandidato, iti laksid ti panagsukat ti Konstitusion ken ti Kodigo Lokal iti manon a dekada.
Ti ababa a pannao, sumaysayaat latta ti gundaway dagiti artista a sumrek iti politika. Kasta met nga aggagatel dagiti politiko nga aglatak met iti media, no di man ket sumrekda met iti showbiz kas iti kaso ni Rep. Mikey Arroyo ti Pampanga.
AWANEN TI MAKAIGAWID KADAKUADA
Ken sitatalinaed met ngarud dagiti rason no apay a sumrek latta dagiti artista ken celebrity iti politika inton 2010.
Umuna, isu latta met ti sistema ken pagalagadan iti eleksion nga ilunglungalong ti Commission on Elections (Comelec), wenno ti kualipikasion dagiti kandidato iti nasional ken lokal a posision, kas maibatay iti agdama a Konstitusion ken Kodigo Lokal.
Maikadua, kasapulan met dagiti artista ti baro a trabaho. Wen, ta gapu iti agtaltalinaed a krisis Iti ekonomia, apektado met ti negosio iti panagaramid iti pelikula. Kaaduanna ngarud kadakuada ti mabakante iti trabaho, no di man makiinnagawda kadagiti gundaway makapagtrabaho iti napaut iti telebision. Ket dagiti saan a makalugar, sumrekda iti politika. Idinto a dagiti narimat ti naganda wenno dagiti dadakkelen nga artista, mauyotan met a tumaray dagitoy tapno maaramat ti partido a mangawis kadakuada. Agasem met no adda Manny Pacquiao wenno asino man kadagiti nalatak ita nga artista iti telebision iti tiket ti maysa a partido.
Maikatlo, addan pangngeddeng ti Korte Suprema, mainaig iti nabayagen a petision ti Social Justice Society (SJS), maysa a bassit a partido politikal a bukbuklen dagiti abogado ken dati a hues, kontra kadagiti politiko nga artista. Dildillawen ti grupo ti panagtultuloy a panagakem iti pelikula wenno pabuya iti telebision dagiti artista a nabutosan iti lokal a posision. Segun iti SJS, labsingen daytoy ti Seksion 90 ti Republic Act 7160 wenno baro a Kodigo Lokal, a mangipawpawil kadagiti gobernador, ken mayor kadagiti siudad ken ili, a mangituloy a mangakem iti propesionda wenno agawat iti sabali a trabaho malaksid iti kiddawen ti pagrebbenganda a kas lokal a lider. Panggep ngamin daytoy a probision a maipasigurado kadagiti lokal a lider a maipasnekda nga agserbi kadagiti umili.
Maysa ngarud ti SJS kadagiti mangipapaawat kadatayo a saan nga epektibo a mayor ni Joey Marquez iti Parañaque, wenno ni Lito Lapid a kas senador wenno gobernador iti Pampanga iti siam a tawen, gapu iti panagaktiboda latta iti pelikula ken ti telebision iti laksid iti iggemda a serioso a posision.
Ngem babaen ti pangngeddeng ti Korte Suprema a rimmuar itay napan a bulan, saan pay a panawen tapno usaren ti probision ti Kodigo Lokal tapno pawilan dagiti artista nga agakem latta iti pelikula ken telebision ta saan nga umisu a partido ti SJS para iti daytoy a klase ti petision. Kayatna a sawen, naibasura ti petision gapu laeng iti teknikalidad ti linteg, saan ket nga agbatay koma iti bukod nga interpretasion dagiti mahistrado mainaig iti probision.
Resulta: awanen latta ti pakaabaakan dagiti artista a sumrek iti politika, ta uray makapueston dagitoy kadagiti lokal a gobierno, mabalinda latta iti agtrabaho a kas artista.
ILEGAL A KWALIPIKASION
Maikapat, gapu iti pannakaitungtongkua ti pannakabaliw ti Konstitusion, maigawgawid met ti mabalin a pannakareporma ti politika, kas koma iti pannakaisubli ti two-party system, ken ti panangnayonda ti kualipikasion dagiti agbalin a presidente, bise presidente, ken senador, kas koma iti panangnayonda iti kalidad wenno naragpat nga edukasion dagiti kandidato. Sayang laeng ta nalmes ti panggeptayo a reporma iti politika, gapu iti dakdakkel nga ambision dagiti agtuturay nga agpaut iti takemda. Nagangayanna, awanen ti mayat iti pannakaamendar ti Konstitusion nangruna iti sibubukel a pannakabaliw daytoy, a no ar-arigen kasapulan met ti enmienda tapno mailawlawag pay dagiti probision a mapagduduaan ti interpretasionna, kas koma iti kaso ti panagtaray manen ni Erap Estrada a presidente ti pagilian, wenno kadagiti probision a mangigawid kadatayo a dumur-as iti nagan ti globalisasion.
Maysa pay a panangpadasda a manayonan ti kualipikasion dagiti kandidato ti pannakakiddaw dagitoy nga aglasat iti maysa a drug test, kas sagudayen ti Seksion 36, iti Comprehensive Drugs Act of 2002. Panggep ti linteg a mamimpinsanen a marisut ti parikut ti panagraraira ti droga iti gimongtayo, ket makatulong a dakkel no awan ti agturay nga agus-usar iti droga, dati nga addict, wenno mangkankanunong kadagiti sindikato ti droga.
Ngem pinengdanna ti ti Korte Suprema ti Dangerous Drug Board ken ti Comelec a mangipakat daytoy kadagiti kandidato, partikular kadagiti kandidatao a senador, ta labsingen ti nasao a probision ti Seksion 3, Artikulo VI ti Konstitusion, ta kasla ninayonanna ti kualipikasion dagiti kandidato a nailanad ditoy. Ket no panggep ti Kongreso a nayonan ti kualipikasion dagiti kandidato, kas iti panangiserrekda iti mandatory drug testing, enmienda ti Konsitusion ti kasapulan, saan ket a maysa a linteg laeng.
NI ERAP, NI LOREN KEN DADDUMA PAY
Ket gapu ta awan ti napasamak a reporma iti politika, adda latta posibilidadna a tumaray manen ni Erap a presidente. Ngem no bilang ta dina ituloy ti panggepna, adda met dita da Senador Loren Legarda ken Bise Presidente Noli De Castro, agpada a nalatak a brodkaster sakbay a nagbalinda a politiko, a posible nga agkandidato.
Ken adda pay dita ni Chairman Bayani Fernando ti Metro Manila Development Authority (MMDA), nga agambision met, ta iti naudi, agbibiag metten daytoy a celebrity gapu iti panagabakna iti Celebrity Duet, maysa a salisal iti panagkanta iti telebision.
Saan met a paudi da Senador Mar Roxas (nobio ni Korina Sanchez) ken Kiko Pangilinan (asawa ni Sharon Cuneta). No ar-arigen, da Makati Mayor Jejomar Binay, ken da Senador Panfilo Lacson ken Manny Villar dagiti sumagmamano a saan nga artista wenno celebrity a natibong ti naganda nga agpangpanggep nga agkandidato a presidente.
Iti kinabise presidente, natibong met ti nagan da Senador Bong Revilla ken Jinggoy Estrada, ken Gob. Vilma Santos, nga agpapada a dadakkel nga artista iti pelikula. Iti kinasenador, mabalin a napabutnganen dagiti dadduma gapu iti napagteng da Richard Gomez ken Cesar Montano idi 2007, ngem addanto latta met maguyod dagiti partido a pangarkos iti tiketda. Mabalin a dua kadagitoy da Pacquiao ken Edu Manzano, wenno agsubli met iti dati a puesto da Robert Jaworksi ken Tito Sotto.
Kaskasdi a narimat latta met ti nagan dagiti situtugaw nga artista kadagiti lokal a gobierno, kas kada Bise Mayor Isko Moreno iti Manila ken Bise Mayor Herbert Bautista iti Quezon City.
PADACA KEN PANLILIO
Ngem kas itay kunadan, adda met dagiti politiko a mapagtalkan wenno makita a sipupudno nga agserserbi iti pagilian. Ken adda met dagiti kabarbaro iti politika ngem intag-ay ida dagiti umili gapu iti kababalinda, kas kada Gob. Grace Padaca iti Isabela ken Gob. Ed Panlilio iti Pampanga, a makuna a naisalsalumina dagiti kasoda iti dakdakamatentayo ita a kinapudno iti politika ti pagilian. Nangipaay man daytoy iti namnama, wenno iti kinapudno a kabaelantayo met la gayam iti mangpili ti napudno ken kapkapnekantayo a lider, uray awan ti panagkuti dagiti tallo a “G” (guns, goons ken gold), wenno saan nga artista.
Ken, awan met dakesna no artista dagiti ibutostayo, no la ketdi agserbi dagitoy iti napudno ken napasnek iti takemna. Ta kinaagpaysona, adda met dagiti nabutosan nga artista wenno celebrity ngem saanda a kayat a maalian iti narugit a sistema ti politika, ken nagballigida a nangakem kadagiti pagrebbenganda kadagiti iturayanda. Ngem mabilang laeng iti ramay ti kaaduda.
Iti ungto ngarud ti dalan, dagiti met laeng umili ti pudno nga addan iti bileg a mangiturong ti masakbayan ti pagilian, ta agpayso met, datayo dagiti agikur-iti iti balota tunggal eleksion. No kas iti dati ket paspasurottayo latta kadagiti mananglimlimo a kandidato wenno mabulbulsek iti kinarimat dagiti pagraraementayo ngem awan met ti mababaelanna nga artista, awan latta ti mapasamak a panagbalbaliw a nabayagen nga ar-arapaapentayo para iti pagilian.
(Basaen iti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Enero 12, 2009.)
Nupay normal met dagiti artista nga agbalin a politiko kadagiti dadduma a pagilian, karkarna ti situasion ti Filipinas ta sangapangenda ditoy nga agambision iti politika.
Ken uray iti daytoy a kasapana, mangrugin nga agparagapag dagiti artista ken dadduma pay a celebrity a mayat nga agkandidato, manipud iti kinapresidente, kas ken ni Erap Estrada (manen!), agingga iti kinakonsehal kadagiti babassit nga ili.
Apay a kastoy? Mabalin a gapu iti pammalubos met laeng dagiti umili. Ngem mapabasoltayo kadi ida no kastoy metten ti namulagatantayo a sistema sipud pay iti pannakaipasngay ti republikatayo? Wenno adda kadin napasamak a naisangsangayan a reporma iti politika, nangruna iti pannakaipataray ti eleksion? Kas pagarigan, awan met nagapuanan dagiti agtuturay tapno mapungtilen ti political dynasty, mairugin ti modernisasion iti eleksion, wenno mapabileg man laeng ti kualipikasion dagiti kandidato, iti laksid ti panagsukat ti Konstitusion ken ti Kodigo Lokal iti manon a dekada.
Ti ababa a pannao, sumaysayaat latta ti gundaway dagiti artista a sumrek iti politika. Kasta met nga aggagatel dagiti politiko nga aglatak met iti media, no di man ket sumrekda met iti showbiz kas iti kaso ni Rep. Mikey Arroyo ti Pampanga.
AWANEN TI MAKAIGAWID KADAKUADA
Ken sitatalinaed met ngarud dagiti rason no apay a sumrek latta dagiti artista ken celebrity iti politika inton 2010.
Umuna, isu latta met ti sistema ken pagalagadan iti eleksion nga ilunglungalong ti Commission on Elections (Comelec), wenno ti kualipikasion dagiti kandidato iti nasional ken lokal a posision, kas maibatay iti agdama a Konstitusion ken Kodigo Lokal.
Maikadua, kasapulan met dagiti artista ti baro a trabaho. Wen, ta gapu iti agtaltalinaed a krisis Iti ekonomia, apektado met ti negosio iti panagaramid iti pelikula. Kaaduanna ngarud kadakuada ti mabakante iti trabaho, no di man makiinnagawda kadagiti gundaway makapagtrabaho iti napaut iti telebision. Ket dagiti saan a makalugar, sumrekda iti politika. Idinto a dagiti narimat ti naganda wenno dagiti dadakkelen nga artista, mauyotan met a tumaray dagitoy tapno maaramat ti partido a mangawis kadakuada. Agasem met no adda Manny Pacquiao wenno asino man kadagiti nalatak ita nga artista iti telebision iti tiket ti maysa a partido.
Maikatlo, addan pangngeddeng ti Korte Suprema, mainaig iti nabayagen a petision ti Social Justice Society (SJS), maysa a bassit a partido politikal a bukbuklen dagiti abogado ken dati a hues, kontra kadagiti politiko nga artista. Dildillawen ti grupo ti panagtultuloy a panagakem iti pelikula wenno pabuya iti telebision dagiti artista a nabutosan iti lokal a posision. Segun iti SJS, labsingen daytoy ti Seksion 90 ti Republic Act 7160 wenno baro a Kodigo Lokal, a mangipawpawil kadagiti gobernador, ken mayor kadagiti siudad ken ili, a mangituloy a mangakem iti propesionda wenno agawat iti sabali a trabaho malaksid iti kiddawen ti pagrebbenganda a kas lokal a lider. Panggep ngamin daytoy a probision a maipasigurado kadagiti lokal a lider a maipasnekda nga agserbi kadagiti umili.
Maysa ngarud ti SJS kadagiti mangipapaawat kadatayo a saan nga epektibo a mayor ni Joey Marquez iti Parañaque, wenno ni Lito Lapid a kas senador wenno gobernador iti Pampanga iti siam a tawen, gapu iti panagaktiboda latta iti pelikula ken ti telebision iti laksid iti iggemda a serioso a posision.
Ngem babaen ti pangngeddeng ti Korte Suprema a rimmuar itay napan a bulan, saan pay a panawen tapno usaren ti probision ti Kodigo Lokal tapno pawilan dagiti artista nga agakem latta iti pelikula ken telebision ta saan nga umisu a partido ti SJS para iti daytoy a klase ti petision. Kayatna a sawen, naibasura ti petision gapu laeng iti teknikalidad ti linteg, saan ket nga agbatay koma iti bukod nga interpretasion dagiti mahistrado mainaig iti probision.
Resulta: awanen latta ti pakaabaakan dagiti artista a sumrek iti politika, ta uray makapueston dagitoy kadagiti lokal a gobierno, mabalinda latta iti agtrabaho a kas artista.
ILEGAL A KWALIPIKASION
Maikapat, gapu iti pannakaitungtongkua ti pannakabaliw ti Konstitusion, maigawgawid met ti mabalin a pannakareporma ti politika, kas koma iti pannakaisubli ti two-party system, ken ti panangnayonda ti kualipikasion dagiti agbalin a presidente, bise presidente, ken senador, kas koma iti panangnayonda iti kalidad wenno naragpat nga edukasion dagiti kandidato. Sayang laeng ta nalmes ti panggeptayo a reporma iti politika, gapu iti dakdakkel nga ambision dagiti agtuturay nga agpaut iti takemda. Nagangayanna, awanen ti mayat iti pannakaamendar ti Konstitusion nangruna iti sibubukel a pannakabaliw daytoy, a no ar-arigen kasapulan met ti enmienda tapno mailawlawag pay dagiti probision a mapagduduaan ti interpretasionna, kas koma iti kaso ti panagtaray manen ni Erap Estrada a presidente ti pagilian, wenno kadagiti probision a mangigawid kadatayo a dumur-as iti nagan ti globalisasion.
Maysa pay a panangpadasda a manayonan ti kualipikasion dagiti kandidato ti pannakakiddaw dagitoy nga aglasat iti maysa a drug test, kas sagudayen ti Seksion 36, iti Comprehensive Drugs Act of 2002. Panggep ti linteg a mamimpinsanen a marisut ti parikut ti panagraraira ti droga iti gimongtayo, ket makatulong a dakkel no awan ti agturay nga agus-usar iti droga, dati nga addict, wenno mangkankanunong kadagiti sindikato ti droga.
Ngem pinengdanna ti ti Korte Suprema ti Dangerous Drug Board ken ti Comelec a mangipakat daytoy kadagiti kandidato, partikular kadagiti kandidatao a senador, ta labsingen ti nasao a probision ti Seksion 3, Artikulo VI ti Konstitusion, ta kasla ninayonanna ti kualipikasion dagiti kandidato a nailanad ditoy. Ket no panggep ti Kongreso a nayonan ti kualipikasion dagiti kandidato, kas iti panangiserrekda iti mandatory drug testing, enmienda ti Konsitusion ti kasapulan, saan ket a maysa a linteg laeng.
NI ERAP, NI LOREN KEN DADDUMA PAY
Ket gapu ta awan ti napasamak a reporma iti politika, adda latta posibilidadna a tumaray manen ni Erap a presidente. Ngem no bilang ta dina ituloy ti panggepna, adda met dita da Senador Loren Legarda ken Bise Presidente Noli De Castro, agpada a nalatak a brodkaster sakbay a nagbalinda a politiko, a posible nga agkandidato.
Ken adda pay dita ni Chairman Bayani Fernando ti Metro Manila Development Authority (MMDA), nga agambision met, ta iti naudi, agbibiag metten daytoy a celebrity gapu iti panagabakna iti Celebrity Duet, maysa a salisal iti panagkanta iti telebision.
Saan met a paudi da Senador Mar Roxas (nobio ni Korina Sanchez) ken Kiko Pangilinan (asawa ni Sharon Cuneta). No ar-arigen, da Makati Mayor Jejomar Binay, ken da Senador Panfilo Lacson ken Manny Villar dagiti sumagmamano a saan nga artista wenno celebrity a natibong ti naganda nga agpangpanggep nga agkandidato a presidente.
Iti kinabise presidente, natibong met ti nagan da Senador Bong Revilla ken Jinggoy Estrada, ken Gob. Vilma Santos, nga agpapada a dadakkel nga artista iti pelikula. Iti kinasenador, mabalin a napabutnganen dagiti dadduma gapu iti napagteng da Richard Gomez ken Cesar Montano idi 2007, ngem addanto latta met maguyod dagiti partido a pangarkos iti tiketda. Mabalin a dua kadagitoy da Pacquiao ken Edu Manzano, wenno agsubli met iti dati a puesto da Robert Jaworksi ken Tito Sotto.
Kaskasdi a narimat latta met ti nagan dagiti situtugaw nga artista kadagiti lokal a gobierno, kas kada Bise Mayor Isko Moreno iti Manila ken Bise Mayor Herbert Bautista iti Quezon City.
PADACA KEN PANLILIO
Ngem kas itay kunadan, adda met dagiti politiko a mapagtalkan wenno makita a sipupudno nga agserserbi iti pagilian. Ken adda met dagiti kabarbaro iti politika ngem intag-ay ida dagiti umili gapu iti kababalinda, kas kada Gob. Grace Padaca iti Isabela ken Gob. Ed Panlilio iti Pampanga, a makuna a naisalsalumina dagiti kasoda iti dakdakamatentayo ita a kinapudno iti politika ti pagilian. Nangipaay man daytoy iti namnama, wenno iti kinapudno a kabaelantayo met la gayam iti mangpili ti napudno ken kapkapnekantayo a lider, uray awan ti panagkuti dagiti tallo a “G” (guns, goons ken gold), wenno saan nga artista.
Ken, awan met dakesna no artista dagiti ibutostayo, no la ketdi agserbi dagitoy iti napudno ken napasnek iti takemna. Ta kinaagpaysona, adda met dagiti nabutosan nga artista wenno celebrity ngem saanda a kayat a maalian iti narugit a sistema ti politika, ken nagballigida a nangakem kadagiti pagrebbenganda kadagiti iturayanda. Ngem mabilang laeng iti ramay ti kaaduda.
Iti ungto ngarud ti dalan, dagiti met laeng umili ti pudno nga addan iti bileg a mangiturong ti masakbayan ti pagilian, ta agpayso met, datayo dagiti agikur-iti iti balota tunggal eleksion. No kas iti dati ket paspasurottayo latta kadagiti mananglimlimo a kandidato wenno mabulbulsek iti kinarimat dagiti pagraraementayo ngem awan met ti mababaelanna nga artista, awan latta ti mapasamak a panagbalbaliw a nabayagen nga ar-arapaapentayo para iti pagilian.
(Basaen iti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Enero 12, 2009.)
No comments:
Post a Comment