ASINO TI MANOK TI ADMINISTRASION?

ASINO ti agbalin nga standard bearer ti administrasion inton eleksion iti 2010? Dayta ti dakkel a saludsod a kasla maysa a sequel ti napintas a pelikula nga ur-urayen dagiti naayat ti politika.

“Addanton mapilimi kalpasan ti Semana Santa,” impatalged ni Speaker Prospero Nograles, maysa kadagiti dadaulo ti agturturay ita a partido a Lakas-Christian Muslim Democrats (wenno Lakas).

Kasapulan nga iparpartaken ti administrasion ti agkutikuti no dida kayat ti mangan ti tapok inton dumteng ti rapokrapok manen a ranget iti politika. Malaksid nnga insapsapa ti Commission on Elections (Comelec) ti deadline iti panangipila iti kandidatura para iti nasional a posision, awan pay ti nalawag no asino ti ikandidato ti nagkadua a partido ti Lakas ken ti Kampi.

Karkardayo daytoy kadagiti kalabanda a partido, nga uray awan pay met makuna a solido a panagdadanggayda tapno masierto ti pannakadaleb ti administrasion, makuna a kasla maysa a basketball team a napigsa iti lineupna; kayatna a sawen, nasiglat ti asino man a kameng ti team nga ilabanda.

Wen, ta uray no asino kadagitoy, makuna a dekalibre met a kandidato, saan laeng nga iti padas ken gapuananda iti politika, no di pay ket makuna a nalatakda iti masa ken natibong ti naganda kadagiti surbey: da Senador Manny Villar, Mar Roxas, Loren Legarda, Francis Escudero, ken Panfilo Lacson. Ken iramanmo pay dita ni dati a Presidente Erap Estrada a nagkuna a no awan ti agpabus-oy kadagiti kameng ti oposision tapno maymaysa laeng ti agbalin a standard bearerda, kapilitan nga agkandidato manen para iti puesto a naikaikkatanna idi 2001. Bay-am ‘tay pamutbutengda a maparitan kano iti linteg nga agpailayon ti dati a presidente a kas kenkuana, kalpasan a nabalud ken napakawan gapu iti kaso a plunder.

Agpada da Villar iti Nacionalista Party ken Roxas iti Liberal Party a nagkaysa nga idurduron dagiti bukodda a partido, ken agpada dagitoy a napasneken nga aggungunay babaen ti nakasapsapa man a pannakaipabuya dagiti para kampania nga anunsioda iti telebision.

Agsadag met ti ambision da Escudero ken Legarda iti panangyendorso kadakuada ti Nationalist People’s Coalition (NPC) a pagkamenganda. Idinto a kasla mapatpaturedan ita ni Lacson a sarangten ti administrasion iti laksid ti pannakalukat manen ti kaso ti pannakapapatay ni Bubby Dacer nga ipabpabasolda kenkuana. Ken agur-uray met laeng iti bendision ni Erap ni Makati Mayor Jejomar Binay, maysa pay nga adigi ti oposision a nangipalgaken ti nangato nga ambisionna.

Adda pay dagiti grupo iti ruar ti paraangan ti administrasion ken oposision a mangrugrugi metten nga agkutikuti. Maysa ditoy ti Bangon Pilipinas nga idauluan ni Bro. Eddie Villanueva a mangnamnama a mausarna manen ti partido ken relihion a binangonna tapno ulitenna a tun-oyen ti arapaapna nga agbalin a presidente kas iti napasamak idi 2004 a nakailugesanna. Ken adda pay kaipaspasngay ita a koalision a buklen dagiti dadduma a kameng ti civil society. Isu daytoy ti grupo a Kaya Natin! a mangidurduron ita ti kandidatura ni Pampanga Gob. Ed Panlilio.

NI NOLI DE CASTRO NGATA?

Awan ngaruden ti nabatbati a napigsa a manok ti administrasion no di ni Bise Presidente Noli de Castro. Ngem ti rigatna, uray natulnog ni De Castro iti Presidentena, saan met a kameng daytoy iti Lakas wenno Kampi. Malaksid pay a kasla naidennes laeng iti barukong ni De Castro ti barahana, ta no mabalin dina kayat a maun-unaan ti ania man a panggepna.

Kinapudnona, ni De Castro ti kuna ni Press Secretary Cerge Remonde a maysa kadagiti tallo laengen a nagan a pagpilpilian ita ti administrasion nga agbalin a standard bearerda. Ni Defense Secretary Gilbert Teodoro ti maikadua ken saan pay laeng a kayat nga inaganan ni Remonde ti maikatlo. Ngem adu ti agkunkuna a mabalin a ni Villar daytoy wenno maysa kadagiti kameng ti administrasion nga immun-unan a nangiparipirip ti ambisionda, kas ken ni MMDA Chairman Bayani Fernando.

Mabalin kadi nga ibbatan ti administrasion ni De Castro, wenno kabaelanda ngata ti makirinnapok iti ranget no awan ni De Castro iti sidongda? Iti naudi a surbey ti Pulse Asia a rimmuar itay Pebrero, ni De Castro ti nakaala ti kangatuan a puntos, wenno 19%, idinto nga adda laeng ti likudna da Escudero (17%), Erap (16%) ken Villar (15%). Makuna nga adda laeng iti winning circle da Legarda (12%) ken Roxas (8%). Bassit laeng ti naawid a puntos da Lacson, Fernando ken Binay, ken awan pay laeng ti nagan da Teodoro ken ni Panlilio a kadagitoy la nga aldaw a nangibaga iti ambisionda.

Dua laeng ti posibilidadna no bilang ta ibbatan ti administrasion ni De Castro: personal a desisionna iti mangyalikaka iti bagbagina iti makuna a saan a nasin-aw a rekord ti administrasion ket tumaray laeng manen nga independiente, wenno naunaan daytoy a naguyugoy ti oposision wenno dagiti masasao a third force a kumappeng kadakuada.

Mabalin a mabaliwan ngarud ti kumpas, garaw ken turong dagiti amin a partido inton mangikeddengen ni De Castro no ania a partido wenno koalision iti tumarayanna. Kadagiti sitatangken a mangituloy ti panagkandidatoda, rumbeng a saganaan ti makunkuna a winning formula ni De Castro: nalatak ken nadekket iti masa gapu ta nalatak daytoy iti telebision kas dati a brodkaster, nabaknang ken nabileg iti negosio ken politika ti pamilia Lopez (akinkukua iti ABS-CBN a nagpaayan ni De Castro a brodkaster iti napaut a panawen) a manamnama a mangtulong manen kenkuana, ken napintas ti pannakapalpalatak pay ti naganna a kas housing czar ti administrasion.

Ket no bilang ta panawan ni De Castro ti administrasion, ni laeng ngarud Sek. Teodoro ti mabalin nga itag-ay ti administrasion, ta serioso daytoy a sumagpaw met iti ranget para iti kangatuan a puesto ti pagilian. Pinanawanna payen ti NPC a nagrubuatanna a kas politiko (dati a diputado ti Tarlac) ken partido pay daytoy ni dati nga ambassador Danding Cojuangco nga ulitegna. Naubing pay ni Teodoro, nadalus ti naganna, bar topnotcher, nalaing nga agsao ken karismatiko, a mabalin la unay nga ibatogda iti kalidad met ni Escudero ti NPC.

TI GUNDAWAY NI SEK. TEODORO

Ngem mabalin a maarus met laeng ni Teodoro, wenno agtinnag a bise presidente, no anagentayo ti ibagbaga da Remonde ken Presidential Adviser Gabriel Claudio a rumbeng a pilienda a standard bearer ‘tay popular wenno nalatak iti masa, malaksid iti adun a padas ken gapuananna ti politika. Adda latta ngarud posibilidadna a mangaremda iti asino man kadagiti nalatlatak ken ad-adun ti padasna ngem ni Teodoro a kameng ti asino man kadagiti kaaliadoda a partido. Ti nalawag ketdi, bassit ti gundaway ni Fernando a tung-edan ti administrasion ti kayatna nga agbalin nga standard bearer gapu iti nabatad a rason.

Natibong ti nagan da Villar ken Legarda a mabalin a maawid ti Malakanyang iti poderna. Ngem adda bukod ni Villar a diskarte iti politika. Ken mabalin a saan a komportable dagiti kameng ti koalision ti administrasion no maysa laeng a taga-Nacionalista ti itag-ayda. No iti biang ni Legarda, duada laeng ken Escudero a pagpilpilian ita ti NPC. Ngem no bilang ta ni Escudero ti mapili ni Danding, ditoyto laengen nga agkamang ni Legarda iti administrasion wenno sabali a partido a mangampon manen kenkuana tapno maiduron ti bukodna nga ambision.

dagiti agkuna a nabangsiten ti nagan ti administrasion ken mabalin a nadagsento a baklayen ti asino man nga agbalin nga standard bearerda ti mangipalawag iti kontrobersial a rekord ti administrasion kadagiti botante. Pattapattaen ita dagiti agpalpaliiw iti politika a pilien dagiti botante ti asino man a kasungani ti agdama a presidente, wenno ti ababa a pannao, ti kandidato nga aggapu iti sabali a partido ken adda panggepna a mangipaay iti reporma ti gobierno. Awan dumana daytoy iti kaso ni John McCain iti eleksion iti Amerika idi Nobiembre. Ti saan a napintas a rekord ni George W. Bush iti pannakaipataray ti ekonomiada ti nangguyod laeng ken ni McCain ken ti Republican Party tapno iluges ida ti bagito a kalabanna a managan iti Barack Obama.

Ngem uray ania ti sawenda, nabileg ti makinaria ti administrasion no maidilig kadagiti kalabanna. Malaksid iti dakkel a pundo, kaaliadoda ti kaaduanna kadagiti lokal a lider iti intero a pagilian. Maysa pay a dakkel ti bentahe ti administrasion ti kaawan ti panagkaykaysa dagiti adu a personalidad ken partido a mangibagbagi iti oposision. Ken ammo unay ti kampo ni Erap ti pateg ti panagkaykaysada tapno saanen a maulit ti napasamak idi 2004 a nakaabakan ni Fernado Poe Jr. nga standard bearer ti kampo ni Erap, ta gapu iti panagpilit met idi a tumaray ni Senador Lacson, nakissayan ti mabalin koma a butos ni FPJ tapno mangabak.

Kasapulan laeng ngarud ti maysa a Barack Obama tapno maiwalin ti bileg ti makinaria ti administrasion. Ngem asino ti mangibagbagi iti pudno a panagbalbaliw kadagiti agpangpanggep nga agkandidato inton Mayo 2010. Ni Gob. Panlilio? Ni Escudero? Ni Binay? Ti rigatna, kas iti padastayo iti adun nga eleksion ti pagilian, kasapulan latta met ti nabileg a partido (kas iti Democratic Party ni Obama) tapno mangabak dagiti saan a tradisional a politiko. Daytoy ti makita a pagkapuyan ti kandidatura da Panlilio ken Escudero. Agpayso nga adda NPC ni Escudero ngem bassit laeng daytoy no maidilig ti higante a koalision ti administrasion. Kasapulan ngarud ti NPC, ken uray pay ti NP ni Villar ken LP ni Roxas ti makikappeng iti sabali a grupo tapno bumileg ti puersada.

AWAN TI IMPOSIBLE ITI POLITIKA

Ngem kadagiti agpangpanggep a mangpungtilen Iti napaut a panagturay ti partido ti nakatugaw ita iti Malakanyang, napintas a pagadalanda ti pakasaritaan ti pagilian. Ta lima kadagiti eleksion ti kinapresidente manipud nairubuat ti republikatayo ti nakaabakan dagiti partido ti situtugaw nga administrasion: inabak ni Manuel Roxas ni Sergio Osmeña a nangallawat iti kinapresidente kalpasan ti ipupusay ni Manuel L. Quezon. Agpapada a situtugaw wenno reeleksionista da Elpidio Quirino, Carlos P. Garcia, ken Diosdado Macapagal idi atiwen ida da dagiti nakalabanda: da Ramon Magsaysay, Macapagal, ken Ferdinand Marcos, kas iti panagsasaganadda. Kaudian a napasamak ti pannakailuges ni Jose de Venecia, kandidato ti administrasion ni Fidel Ramos, iti ima ti maysa nga artista, ni Erap Estrada.

No ragupem ngarud ti gapuanan dagiti nagballigi a kameng ti oposision, makita a ti kaadda ti nasiken a partido a sumaranget ti administrasion, kinalatak (kas iti kaso da Magsaysay, Marcos ken ni Estrada) ken ti nababa a popularidad ti situtugaw nga administrasion (kas ti kaso ni Quirino ken Macapagal) dagiti napintas a ramen tapno maitag-ay ti standard bearer ti kontra-administrasion.

Ken asino met ti saan a makalipat iti pannakailuges ti tiket ti administrasion iti napalabas nga eleksion ti kinasenador idi 2007. Tallo laeng ti nangabak kadakuada—da Edgardo Angara, Joker Arroyo ken Juan Miguel Zubiri—idinto a nangabak ni Antonio Trillanes, ti lider ti Magdalo nga agdama a sibabalud gapu ti kasona a panagpanggep a mapadisi iti gobierno idi 2003.

Naannad ngarud ita ti panaggaraw ti administrasion. Wenno no aggaraw man ammona a sierto ti badekenna a bato iti napitak a dalan ti politika.

Kas ‘tay kuna ni Sek. Remonde, maysa nga “arte ti imposible” ti politika wenno iti ababa a pannao, mabalin a mapasamak uray dagiti di manamnama a mapasamak.

Wen, ta ti politika iti Filipinas, puro “addition” a kunada, ta napateg ti asino man a makikappeng kadakuada, bay-am man dayta prinsipio ti partido basta ti napateg mangabakda. Ket uray dagiti saan a nalatak, wenno awan ti pangnamnamaan a makapagplastar, adda latta gundawayda a mangabak babaen laeng ti awag iti telepono, wenno tapik iti abaga, ken papetpet a grasia.

(Basaen iti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Abril 20, 2009.)