ITI kapudotna iti kalgaw, nagganas man ti uminum iti nalamiis a danum. Ket rumbeng a nabuslon ti danum kadagitoy a panawen ta dinto ket maatianan ti karabukob, ken nangruna a nadalus ti danum ta dinto ket agbusor ti tian, no di man pagtartarayennaka a mapan idiay linged.
Kaaduanna ngarud ti gumatang iti mineral water. Awan ti parikut ta adu ti magatang a nakaplastik a danum, ken adda metten sumagmamano a water refill station iti sadino man a lugar.
Idi un-unana a panawen, no mineral water, kunam, aggapu daytoy kadagiti nalitnaw nga ubbog wenno waig kadagiti bambantay. Ngem ita, kaaduanna, no di man aminen a bottled water, masakdon iti bubon, babaen dagiti tubo a bukod nga inkulukol dagiti pribado a negosio wenno dagiti aggapu iti publiko a linia a tengngel ti munisipio wenno siudad.
Kayatna a sawen, makuna a nadalusan laeng ti danum (no mabalin nga awagan iti kasta) babaen ti proseso ti distillation, deionization wenno reverse osmosis, sadanto ilako ti doble-doble ti presiona.
NADALUS A DANUM
Sabagay, malaksid a nadalusan ti danum, nalaka pay a bitbiten iti sadino man a lugar, uray iti eroplano, ken adda pay dagiti sabsabali ti ramanna (kasla digo ti niog kuna dagiti dadduma). Nasaysayaat pay nga inumen daytoy ngem iti sopdrink.
Iti kaaduanna kadatayo, maymayat laengen a nayonan ti magastostayo iti inaldaw ngem ti aggastos iti dakkel no mayospitaltayo gapu kadagiti nadumaduma a sakit kas iti diarrhea wenno gastroenteritis no mapuruantayo iti kontaminado ti lati, buot, coliform, ken nadumaduma pay a mikrobio iti danum.
Iti napalabas a dua wenno tallo a dekada, awan iti bokabulariotayo ti mineral water (bottled water), ken naimbag met latta uray diretso nga itayatayo ti ngiwattayo kadagiti faucet wenno gripo tapno uminum, wenno umab-ab iti igid ti waig. Awan met ti nagsaksakit idi iti adu wenno nakaro. Kadagiti aggapu iti deep-well a gripo, awan duadua a nadalus wenno nairanta nga inumen daytoy ti tao. Kadagiti aggapu iti faucet, kas koma manipud iti linia ti Maynilad iti Metro Manila, makuna a saan a delikado ta natibnokan daytoy iti klorina a mangpatay kadagiti mikrobio.
Wen, uray pay ti danum ket gatgatangenen kadagitoy a panawen, a kasla imposible a mapasamak iti pagiliantayo a napalikmutan ti adu a karayan ken baybay, ken nabuslon ti ubbog a masakdo iti uneg ti daga. Ti pudno ketdi, segun iti Department of Environment and Natural Resources (DENR) sagsagabaentayon ti krisis iti danum a ditay’ unay madmadlaw. Agarup 15 a porsiento a pamilia iti pagilian iti agdama ti saan a makain-inum iti nadalus a danum.
P100 ITI INALDAW
Nangruna unay a parikut daytoy iti Metro Manila. Mailaklako ti danum kadagiti ordinario a residente ti Metro Manila iti manipud P20 agingga iti P30 iti kada dram, wenno nangingina pay, depende iti kaadayo ti paggapuan ti trak. Ti pamilia nga adda tallo nga annakna, mapan nga uppat a dram, wenno P100 ti mausarda iti inaldaw, ken sabalinto pay ti igatangda iti maysa a galon a mineral water nga inumenda.
Ti nakakatkatawa pay ditoy, kasla ad-adun ti magastostayo iti galon-galon a danum ngem iti gastuen dagiti adda luganna para iti gasolinada. Atiwtayo payen dagiti agindeg kadagiti disierto iti Middle East.
Amangan no mabilbilang laengen iti ramay dagiti pamilia a direkta nga aggapu iti faucet ti in-inumenda. Saan ngarud a pagsiddaawanen no kasla nagbalinen a pagbaknangan nga industria ti panagilako kadagiti “nadalusan” a danum. Kasla uong a mannagadu ti panagadu dagiti water-refill station iti siudad.
Dua ti rason a makitkita dagiti eksperto a pagtaudan ti agdama a krisis ti danum: Kinakirang ti suplay iti daytoy ken ti kinakapuy dagiti opisial ti gobierno a mangipagna iti nasayaat a pannakaibunong ti danum kadagiti agus-usar. Saanen nga makaanay ti danum kadatayo ta saan metten a masaluadan ti napartak a panagdakkel ti populasiontayo, a pinakaro pay ti napartak met nga urbanisasion ken industrialisasion nga awan ti naan-anay a plano tapno mataming dagitoy a parikut. Agasem ta uray ti ahensia ti danum ket nayawaten kadagiti pribado a kompania, wenno awanen ti ania a maar-aramiden ti gobierno mainaig iti regulasion iti pannakaibunong ti danum.
Gapu pay iti panagdakkel ti populasion, ad-adun ti naparnuay a parikut. Narugiten dagiti karayan ta agdudupodop metten dagiti tao iti igid daytoy ken dagiti basurada, ken uray pay dagiti kasla babassit nga urat a pagayusan ti danum ket napukawen iti mapa ta pinatakderanda dagitoyen kadagiti barongbarongda.
Ken saan laeng iti siudad ti mangipapaay iti dakkel a parikut iti aglikmuttayo. Ta uray pay dagiti karayan ken waig kadagiti probinsia ket maat-atianan metten gapu ta mapukpukaw metten dagiti kayo iti kabakiran babaen ti ilegal a panagtarikayo.
DUA A MILION TI MATMATAY
Iti sangalubongan, nasurok a maysa a bilion wenno 20 a porsiento ti sibubukel a populasion iti lubong ti saan a makain-inum iti nadalus a danum. Ken mapan a dua a milion ti matmatay, kaaduanna dagiti ubbing, gapu iti sakit a maal-alada iti narugit a danum. Segun iti United Nations, nagtaud ti parikut iti kinakapuy dagiti gobierno a mangtaming iti panagbirok iti ad-adu pay a pagtaudan ti danum a mainum iti sakupda wenno iti nasayaat a pannakaibunong kadagitoy.
Segun met iti Asian Development Bank (ADB), nga uray adu ti danum iti rabaw ken uneg ti daga a sakup ti Filipinas, arigna kagudua ditoy ti mapukpukaw wenno kontaminado gapu laeng iti kaawan ti nalawag a plano ti gobierno mainaig iti pannakataming dagitoy. Mapan a 36% kano laengen ti pagtaudan ti nadalus a danum, ken mabalin a bumaba pay daytoy iti 1.4% iti tinawen no saan a marisut a dagus ti parikut.
Nagangayanna, agtultuloy ti panagdakkel ti industria ti bottled water iti pagilian. Ti nakas-ang ditoy, kasla palpalubosan dagiti opisial daytoy, ta mabalin a komportableda laengen a masupusopan daytoy ti parikut iti mainum a danum. Wen, ta awan man laeng ti naurnos ken nalawag nga addangda tapno maipaayan iti nadalus ken nalaka a mainum kadagiti umili. Wenno amangan no igaggagarada. Kitaem laengen dagiti mabuybuya iti telebision kadagiti taripnong dagiti opisial wenno dagiti panagdengngeg iti Kongreso, naiwaras dagiti naibotelia a mineral water iti lamisaanda. Dakkel a negosio daytoy, ket amangan no dakkel met ti pakairanudan dagiti agtuturay.
DANUM ITI GRIPO KONTRA BOTTLED WATER
Ngem ti masaludsodtayo ketdi: pudno kadi a nadaldalus ti naibotelia a danum ngem iti aggapu iti gripo?
Segun iti panagadal ti Natural Resources Defense Council (NRDC) iti Estados Unidos, awan ti pannakasiguradona a nadaldalus nga adayo dagiti bottled water ngem dagiti agtaud iti gripo. Ta naduktalanda iti maysa a panagadalda a 25% kadagiti mailaklako iti publiko ket aggapu met laeng kadagiti gripo a saan met a naan-anay ti pannakadalusna. Ken maysa, babaen ti saan a nasayaat a pannakaproseso wenno pannakaipempen dagitoy, saan a maliklikan ti kontaminasion. Saan met ngarud a mabambantayan a nasayaat ti gobierno ti pudno pannakaproseso dagitoy, saan a kas ti naiget a panangbantayda kadagiti pribado wenno publiko nga ahensia ti danum.
Babaen pay ti panagadal ti NRDC, adda dagiti brand ti naibotelia a danum nga addaan kadagiti kemikal a mabalin a pagtaudan ti kanser wenno sabsabali pay a sakit. Naduktalanda pay a dagiti naibotelia a danum a naipempen kadagiti napudot unay a lugar, ket makaparnuay iti kontaminasion babaen ti reaksion ti pudot ti plastik a nakailaonan ti danum. Delikado pay no mayasideg dagitoy kadagiti garahe iti lugan, wenno dagiti pestisidio ken dadduma pay a kemikal a mabalin a makaapekto iti raman ti danum.
Iti Britania, addan dagiti naipablaak a report a mangkukuestion iti kalidad, ken iti saan a nalawag a panangmarkada kadagiti produkto, ken iti dakkel a magasgastos tapno mapartuat dagiti botelia wenno plastik a pakailaonan dagiti danum a mailaklako. Babaen daytoy, kayatda nga ipaawat ti kinapudno nga imbes a mangipaay iti solusion iti krisis iti danum, mabalin a nayonanna ketdi ti parikuttayo.
Segun iti maysa nga artikulo a naipablaak iti Reader’s Digest itay napan a tawen, katukad ti 17 milion a bariles a lana ti katukad ti maaramat nga enerhia a kasapulan tapno makapartuatda kadagiti botelia a plastik para kadagiti bottled water a kasapulan dagiti Amerikano. No kasta ngarud, no ad-adu ti botelia a plastik a mapartuat, ad-adu met ti marunottayo a fossil fuels kas iti virgin petroleum. Sabalinto pay ti mausar a gasolina wenno krudo kadagiti makina a mangyalison iti danum kadagiti botelia a plastik, ken kadagiti lugan a mangidanon dagiti produkto kadagiti agus-usar.
10% TI AGLASAT ITI RECYCLING
Nasayaat koma no amin dagitoy ket aglasat iti recycling. Iti agdama ngamin, mapan a 10% laeng dagiti aglasat iti recycling. Kaaduanna dagiti adda laeng iti pagbasuraan wenno landfill iti amin a suli ti lubong; ken uray pay kadagiti baybay ken karayan, adun dagiti tumtumpaw a plastik a botelia. Ken daytoy pay ti nasakit: iti sumar ti Institute for Water and Watersheds iti Oregon State University, mapan a 72 a bilion a galon a danum ti mausar iti tinawen iti intero a lubong tapno mapartuat dagiti botelia ken plastik a kasapulan dagiti ilaklakoda a bottled water nga in-inumentayo.
Nabuslon ti danum para kadagiti umili iti daytoy a napaut a kalgaw, daytoy ti impakdaar ti Malakanyang iti kaaldawan ti World Water Day idi Marso 22. Ngem ti dakkel a saludsod: nadalus kadi daytoy wenno makadanon met laeng kadagiti nasulinek a lugar iti pagilian?
Adda met dagiti eksperto a mangibagbaga a kabaelan pay laeng ti Filipinas nga isubli ti panawen a dagiti umili agdependarda manen kadagiti faucetda a paggapuan ti inumenda a nadalus a danum. Maysa a pagadalanda koma ti napasamak iti Singapore a nangaramat iti danum iti baybay tapno maaramatda nga inumen, babaen ti kabaruanan a teknolohia, ken ti napasnek a panangdalusda iti baybay ken karayan iti sakupda. Maikanatad met laeng ti bayadan dagiti umili iti Singapore para iti in-inumenda, nga amang a nasaysayaat ngem ti aginaldawda nga aggatang koma iti bottled water, a kas iti mapaspasamak ita iti Filipinas.
Kasapulan laeng ti masasao a “political will” ti gobierno tapno marisut ti nasaknap a pannakaiwaras ti danum kadagiti umili, naurnos a plano, ken pannakapataud ti naan-anay a pundo. Ken iti agdama, irutan koma ti gobierno ti regulasion kadagiti ahensia nga agibumbunong iti danum ken kasta metten a bantayanna dagiti adu a negosio ti bottled water iti pagilian tapno maipanamnama a nadalus dagiti ilaklakoda a danum.
MAUDI A TEDTED TI GRIPO
Saan koma nga agpatingga laeng iti panangipampannakkel ti asinonto manen nga administrasion kadagiti nagapuananna mainaig iti krisis ti danum ngem awan met makita a nagbaliwan ti aglawlawtayo. Ken wen, nalaka laeng a risutenda ti parikut iti basura kadagiti baybay no talaga nga agtrabaho dagiti opisial iti gobierno ken babaen ti pannakitulong dagiti umili kadakuada.
Ken agingga nga awan ti nalawag nga addangda tapno marisut ti krisis iti danum, agtultuloy nga agdependar latta ti kaaduanna nga umili kadagiti mailaklako a mineral water.
Tunggal itangadtayo ngarud ti mineral water, mabalin a mapanunottayo dagitoy, ngem awan ti maaramidantayo, agingga nga unaentayo latta a tamingen ti karadkad ti pamiliatayo.
Ngem mangnamnama ti tunggal maysa kadatayo a dumtengto ti panawen a marisut ti parikuttayo iti danum, kas kadagiti adun a parikut ti pagiliantayo. Ngem kasapulan nga irugitayon ti aggaraw, ta no saan, mapanunottayo laengen ti kinapateg ti danum inton naatiananen ‘diay bubon. No di man ket a kagiddantayton ti maudi a tedted ti gripo a mapunas iti lubong.
(Basaen ti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, April 13, 2009.)
Kaaduanna ngarud ti gumatang iti mineral water. Awan ti parikut ta adu ti magatang a nakaplastik a danum, ken adda metten sumagmamano a water refill station iti sadino man a lugar.
Idi un-unana a panawen, no mineral water, kunam, aggapu daytoy kadagiti nalitnaw nga ubbog wenno waig kadagiti bambantay. Ngem ita, kaaduanna, no di man aminen a bottled water, masakdon iti bubon, babaen dagiti tubo a bukod nga inkulukol dagiti pribado a negosio wenno dagiti aggapu iti publiko a linia a tengngel ti munisipio wenno siudad.
Kayatna a sawen, makuna a nadalusan laeng ti danum (no mabalin nga awagan iti kasta) babaen ti proseso ti distillation, deionization wenno reverse osmosis, sadanto ilako ti doble-doble ti presiona.
NADALUS A DANUM
Sabagay, malaksid a nadalusan ti danum, nalaka pay a bitbiten iti sadino man a lugar, uray iti eroplano, ken adda pay dagiti sabsabali ti ramanna (kasla digo ti niog kuna dagiti dadduma). Nasaysayaat pay nga inumen daytoy ngem iti sopdrink.
Iti kaaduanna kadatayo, maymayat laengen a nayonan ti magastostayo iti inaldaw ngem ti aggastos iti dakkel no mayospitaltayo gapu kadagiti nadumaduma a sakit kas iti diarrhea wenno gastroenteritis no mapuruantayo iti kontaminado ti lati, buot, coliform, ken nadumaduma pay a mikrobio iti danum.
Iti napalabas a dua wenno tallo a dekada, awan iti bokabulariotayo ti mineral water (bottled water), ken naimbag met latta uray diretso nga itayatayo ti ngiwattayo kadagiti faucet wenno gripo tapno uminum, wenno umab-ab iti igid ti waig. Awan met ti nagsaksakit idi iti adu wenno nakaro. Kadagiti aggapu iti deep-well a gripo, awan duadua a nadalus wenno nairanta nga inumen daytoy ti tao. Kadagiti aggapu iti faucet, kas koma manipud iti linia ti Maynilad iti Metro Manila, makuna a saan a delikado ta natibnokan daytoy iti klorina a mangpatay kadagiti mikrobio.
Wen, uray pay ti danum ket gatgatangenen kadagitoy a panawen, a kasla imposible a mapasamak iti pagiliantayo a napalikmutan ti adu a karayan ken baybay, ken nabuslon ti ubbog a masakdo iti uneg ti daga. Ti pudno ketdi, segun iti Department of Environment and Natural Resources (DENR) sagsagabaentayon ti krisis iti danum a ditay’ unay madmadlaw. Agarup 15 a porsiento a pamilia iti pagilian iti agdama ti saan a makain-inum iti nadalus a danum.
P100 ITI INALDAW
Nangruna unay a parikut daytoy iti Metro Manila. Mailaklako ti danum kadagiti ordinario a residente ti Metro Manila iti manipud P20 agingga iti P30 iti kada dram, wenno nangingina pay, depende iti kaadayo ti paggapuan ti trak. Ti pamilia nga adda tallo nga annakna, mapan nga uppat a dram, wenno P100 ti mausarda iti inaldaw, ken sabalinto pay ti igatangda iti maysa a galon a mineral water nga inumenda.
Ti nakakatkatawa pay ditoy, kasla ad-adun ti magastostayo iti galon-galon a danum ngem iti gastuen dagiti adda luganna para iti gasolinada. Atiwtayo payen dagiti agindeg kadagiti disierto iti Middle East.
Amangan no mabilbilang laengen iti ramay dagiti pamilia a direkta nga aggapu iti faucet ti in-inumenda. Saan ngarud a pagsiddaawanen no kasla nagbalinen a pagbaknangan nga industria ti panagilako kadagiti “nadalusan” a danum. Kasla uong a mannagadu ti panagadu dagiti water-refill station iti siudad.
Dua ti rason a makitkita dagiti eksperto a pagtaudan ti agdama a krisis ti danum: Kinakirang ti suplay iti daytoy ken ti kinakapuy dagiti opisial ti gobierno a mangipagna iti nasayaat a pannakaibunong ti danum kadagiti agus-usar. Saanen nga makaanay ti danum kadatayo ta saan metten a masaluadan ti napartak a panagdakkel ti populasiontayo, a pinakaro pay ti napartak met nga urbanisasion ken industrialisasion nga awan ti naan-anay a plano tapno mataming dagitoy a parikut. Agasem ta uray ti ahensia ti danum ket nayawaten kadagiti pribado a kompania, wenno awanen ti ania a maar-aramiden ti gobierno mainaig iti regulasion iti pannakaibunong ti danum.
Gapu pay iti panagdakkel ti populasion, ad-adun ti naparnuay a parikut. Narugiten dagiti karayan ta agdudupodop metten dagiti tao iti igid daytoy ken dagiti basurada, ken uray pay dagiti kasla babassit nga urat a pagayusan ti danum ket napukawen iti mapa ta pinatakderanda dagitoyen kadagiti barongbarongda.
Ken saan laeng iti siudad ti mangipapaay iti dakkel a parikut iti aglikmuttayo. Ta uray pay dagiti karayan ken waig kadagiti probinsia ket maat-atianan metten gapu ta mapukpukaw metten dagiti kayo iti kabakiran babaen ti ilegal a panagtarikayo.
DUA A MILION TI MATMATAY
Iti sangalubongan, nasurok a maysa a bilion wenno 20 a porsiento ti sibubukel a populasion iti lubong ti saan a makain-inum iti nadalus a danum. Ken mapan a dua a milion ti matmatay, kaaduanna dagiti ubbing, gapu iti sakit a maal-alada iti narugit a danum. Segun iti United Nations, nagtaud ti parikut iti kinakapuy dagiti gobierno a mangtaming iti panagbirok iti ad-adu pay a pagtaudan ti danum a mainum iti sakupda wenno iti nasayaat a pannakaibunong kadagitoy.
Segun met iti Asian Development Bank (ADB), nga uray adu ti danum iti rabaw ken uneg ti daga a sakup ti Filipinas, arigna kagudua ditoy ti mapukpukaw wenno kontaminado gapu laeng iti kaawan ti nalawag a plano ti gobierno mainaig iti pannakataming dagitoy. Mapan a 36% kano laengen ti pagtaudan ti nadalus a danum, ken mabalin a bumaba pay daytoy iti 1.4% iti tinawen no saan a marisut a dagus ti parikut.
Nagangayanna, agtultuloy ti panagdakkel ti industria ti bottled water iti pagilian. Ti nakas-ang ditoy, kasla palpalubosan dagiti opisial daytoy, ta mabalin a komportableda laengen a masupusopan daytoy ti parikut iti mainum a danum. Wen, ta awan man laeng ti naurnos ken nalawag nga addangda tapno maipaayan iti nadalus ken nalaka a mainum kadagiti umili. Wenno amangan no igaggagarada. Kitaem laengen dagiti mabuybuya iti telebision kadagiti taripnong dagiti opisial wenno dagiti panagdengngeg iti Kongreso, naiwaras dagiti naibotelia a mineral water iti lamisaanda. Dakkel a negosio daytoy, ket amangan no dakkel met ti pakairanudan dagiti agtuturay.
DANUM ITI GRIPO KONTRA BOTTLED WATER
Ngem ti masaludsodtayo ketdi: pudno kadi a nadaldalus ti naibotelia a danum ngem iti aggapu iti gripo?
Segun iti panagadal ti Natural Resources Defense Council (NRDC) iti Estados Unidos, awan ti pannakasiguradona a nadaldalus nga adayo dagiti bottled water ngem dagiti agtaud iti gripo. Ta naduktalanda iti maysa a panagadalda a 25% kadagiti mailaklako iti publiko ket aggapu met laeng kadagiti gripo a saan met a naan-anay ti pannakadalusna. Ken maysa, babaen ti saan a nasayaat a pannakaproseso wenno pannakaipempen dagitoy, saan a maliklikan ti kontaminasion. Saan met ngarud a mabambantayan a nasayaat ti gobierno ti pudno pannakaproseso dagitoy, saan a kas ti naiget a panangbantayda kadagiti pribado wenno publiko nga ahensia ti danum.
Babaen pay ti panagadal ti NRDC, adda dagiti brand ti naibotelia a danum nga addaan kadagiti kemikal a mabalin a pagtaudan ti kanser wenno sabsabali pay a sakit. Naduktalanda pay a dagiti naibotelia a danum a naipempen kadagiti napudot unay a lugar, ket makaparnuay iti kontaminasion babaen ti reaksion ti pudot ti plastik a nakailaonan ti danum. Delikado pay no mayasideg dagitoy kadagiti garahe iti lugan, wenno dagiti pestisidio ken dadduma pay a kemikal a mabalin a makaapekto iti raman ti danum.
Iti Britania, addan dagiti naipablaak a report a mangkukuestion iti kalidad, ken iti saan a nalawag a panangmarkada kadagiti produkto, ken iti dakkel a magasgastos tapno mapartuat dagiti botelia wenno plastik a pakailaonan dagiti danum a mailaklako. Babaen daytoy, kayatda nga ipaawat ti kinapudno nga imbes a mangipaay iti solusion iti krisis iti danum, mabalin a nayonanna ketdi ti parikuttayo.
Segun iti maysa nga artikulo a naipablaak iti Reader’s Digest itay napan a tawen, katukad ti 17 milion a bariles a lana ti katukad ti maaramat nga enerhia a kasapulan tapno makapartuatda kadagiti botelia a plastik para kadagiti bottled water a kasapulan dagiti Amerikano. No kasta ngarud, no ad-adu ti botelia a plastik a mapartuat, ad-adu met ti marunottayo a fossil fuels kas iti virgin petroleum. Sabalinto pay ti mausar a gasolina wenno krudo kadagiti makina a mangyalison iti danum kadagiti botelia a plastik, ken kadagiti lugan a mangidanon dagiti produkto kadagiti agus-usar.
10% TI AGLASAT ITI RECYCLING
Nasayaat koma no amin dagitoy ket aglasat iti recycling. Iti agdama ngamin, mapan a 10% laeng dagiti aglasat iti recycling. Kaaduanna dagiti adda laeng iti pagbasuraan wenno landfill iti amin a suli ti lubong; ken uray pay kadagiti baybay ken karayan, adun dagiti tumtumpaw a plastik a botelia. Ken daytoy pay ti nasakit: iti sumar ti Institute for Water and Watersheds iti Oregon State University, mapan a 72 a bilion a galon a danum ti mausar iti tinawen iti intero a lubong tapno mapartuat dagiti botelia ken plastik a kasapulan dagiti ilaklakoda a bottled water nga in-inumentayo.
Nabuslon ti danum para kadagiti umili iti daytoy a napaut a kalgaw, daytoy ti impakdaar ti Malakanyang iti kaaldawan ti World Water Day idi Marso 22. Ngem ti dakkel a saludsod: nadalus kadi daytoy wenno makadanon met laeng kadagiti nasulinek a lugar iti pagilian?
Adda met dagiti eksperto a mangibagbaga a kabaelan pay laeng ti Filipinas nga isubli ti panawen a dagiti umili agdependarda manen kadagiti faucetda a paggapuan ti inumenda a nadalus a danum. Maysa a pagadalanda koma ti napasamak iti Singapore a nangaramat iti danum iti baybay tapno maaramatda nga inumen, babaen ti kabaruanan a teknolohia, ken ti napasnek a panangdalusda iti baybay ken karayan iti sakupda. Maikanatad met laeng ti bayadan dagiti umili iti Singapore para iti in-inumenda, nga amang a nasaysayaat ngem ti aginaldawda nga aggatang koma iti bottled water, a kas iti mapaspasamak ita iti Filipinas.
Kasapulan laeng ti masasao a “political will” ti gobierno tapno marisut ti nasaknap a pannakaiwaras ti danum kadagiti umili, naurnos a plano, ken pannakapataud ti naan-anay a pundo. Ken iti agdama, irutan koma ti gobierno ti regulasion kadagiti ahensia nga agibumbunong iti danum ken kasta metten a bantayanna dagiti adu a negosio ti bottled water iti pagilian tapno maipanamnama a nadalus dagiti ilaklakoda a danum.
MAUDI A TEDTED TI GRIPO
Saan koma nga agpatingga laeng iti panangipampannakkel ti asinonto manen nga administrasion kadagiti nagapuananna mainaig iti krisis ti danum ngem awan met makita a nagbaliwan ti aglawlawtayo. Ken wen, nalaka laeng a risutenda ti parikut iti basura kadagiti baybay no talaga nga agtrabaho dagiti opisial iti gobierno ken babaen ti pannakitulong dagiti umili kadakuada.
Ken agingga nga awan ti nalawag nga addangda tapno marisut ti krisis iti danum, agtultuloy nga agdependar latta ti kaaduanna nga umili kadagiti mailaklako a mineral water.
Tunggal itangadtayo ngarud ti mineral water, mabalin a mapanunottayo dagitoy, ngem awan ti maaramidantayo, agingga nga unaentayo latta a tamingen ti karadkad ti pamiliatayo.
Ngem mangnamnama ti tunggal maysa kadatayo a dumtengto ti panawen a marisut ti parikuttayo iti danum, kas kadagiti adun a parikut ti pagiliantayo. Ngem kasapulan nga irugitayon ti aggaraw, ta no saan, mapanunottayo laengen ti kinapateg ti danum inton naatiananen ‘diay bubon. No di man ket a kagiddantayton ti maudi a tedted ti gripo a mapunas iti lubong.
(Basaen ti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, April 13, 2009.)
No comments:
Post a Comment