MANNY VS. NOYNOY?

UMAS-ASIDEGEN ti maudi nga aldaw a panangawat ti Commission on Elections iti kandidatura dagiti agam-ambision kadagiti nasional a takem iti eleksion inton umay a tawen. Daytoy ti gapuna a madukotan ita dagiti partido political nga agpilpili no asino ti ipatakderda nga standard bearer ti bukodda a partido.

Iti Partido Nacionalista, siguradon a ni Sen. Manuel B. Villar Jr ti ipatakderda a para presidente. Adayon ti pangitartayan ni Villar kadagiti kalabanna no agbataytayo iti naudi a dua a surbey a rimmuar itay napan a bulan. Iti surbey ti Social Weather Station (SWS), nagun-od ni Villar iti kangatuan a puesto (22%). Inatiwna da dati a Presidente Erap Estrada (19%), Senador Francis Escudero (18%), Bise Presidente Noli De Castro (14%) ken Senador Mar Roxas II (10%). Iti surbey ti Pulse Asia, ni met laeng Villar ti nakaala iti kangatuan a puesto. Nakagun-od daytoy iti 25% wenno limmagto iti arigna 10% manipud iti gradona idi Mayo. Inatiwna met laeng dagiti kalabanna: Estrada (19%), De Castro (16%), Escudero (12%) ken Roxas (11%).

No idi damo ket ni De Castro ti tumaytayok ti naganna, ken maysa kadagiti pagbutbutngan dagiti kabalubalna iti politika, sabalin ti yar-arasaas ti angin. Naregregen ti Bise Presidente iti maikatlo wenno maikapat a puesto gapu iti panagbaimbainna a mangibaga no ania a partido ti tumarayanna ta independiente ngamin daytoy.

NALATAK ITI TELEBISION

Ni ngarud Villar ti makunkuna a “man to beat” kadagitoy a panawen. Dakkel la ketdi iti naitulong ti agsasaruno a pannakaiparang dagiti komersialna iti telebision. Malaksid pay a saan a maka-Administrasion ken dina met kagarit dagiti pudpudno nga Oposisionista a kas iti kampo ni Erap. Nakatulong ti panangidadaulona iti Partido Nacionalista nga agsolsolo wenno saan a sikakapet a kameng iti ania man a koalision.

Sumegsegunda ni Erap iti surbey. Ngem uray dina ibaga, pagrikutanna ti di pay laeng a nalawag a sungbat no palubosan ti Konstitusion ti panagkandidatona manen (agingga a di maidanon ti isyu iti Korte Suprema), ken maysa, saanen a kas idi 1998 ti kinalatakna kalpasan ti pannakaibalud ken pannakapakawanna iti kaso a plunder. Ken ti rigatna pay, gapu iti kaadun dagiti kameng ti Oposision nga agambision met a kas kenkuana, dakkel la ketdi a makibingay iti butosna ti asino man a makigidda iti kandidaturana.

Mabalin met a di pagparikutan ni Villar ni Escudero ta dakdakkel ti posibilidadna nga agtaray a bise-presidente daytoy. Malaksid a naubing pay iti edadna a 40 inton kaaldawan ti eleksion, dakdakkel ti gundawayna a mangabak a bise presidente, no agbataytayo iti surbey. Ngem naadaw ti surbey sakbay iti kaudian a panagbaliw ti taray ti politika kalpasan ti panagpabus-oy ni Senador Mar Roxas para ken ni Senador Benigno “Noynoy” Aquino III nga standard bearer ti Partido Liberal. Wen ta no matuloy a kasta, addan dakkel a pagrubuatan ni Roxas. Ken gapu iti panagpababana iti puesto a tumarayanna, pagpampanunotan la ketdi a dakkel dagiti agambision met nga agbise presidente.

Mabalin a patas laeng met ti atar da Villar ken De Castro no kinalatak iti masa ti mapagpapatangan. Ngem dakkel la ketdi a mangpadagsen iti kandidatura ni De Castro ti panagtuloy daytoy nga agkandidato iti sidong ti administrasion. Ta malaksid a nababa ti popularidad ti pagpapaayanna a Presidente, dakkel a pakabasolanna ti panagtalinaedna a nadekket iti Malakanyang iti laksid ti adu nga anomalia a nakairamanan ti agdama a liderato. Amangan no aramaten dagiti umili daytoy nga isyu ti tapno makabalesda met iti admnistrasion. Awanto la ketdi ti duma daytoy iti nagbanagan ni John McCain iti eleksion iti Estados Unidos itay napan a tawen, nga agingga iti kaaldawan ti eleksion, kakaasi a mangsarsarapa iti panangpalapal dagiti umili iti administrasion ni George W. Bush a kapartidona, wenno iti panangilislisina ti bagina iti pannakapabpabasol ti administrasion ni Bush iti panagsuek ti ekonomia ti America.

MANNY VS NOYNOY?

Awan met pagbutngan ni Villar ken ni Sen. Loren Legada ta malaksid nga adda laeng daytoy iti nababa a puesto iti surbey, saan a napasnek ti partidona a Nationalist People’s Coalition (NPC) a mangibando iti kandidaturana.

Kasta met a di rumbeng a pakarikutan ni Villar dagiti taga-simbaan nga agam-ambision met iti kangatuan a puesto, kas koma ken ni Bro. Eddie Villanueva, lider ti sekta a Jesus Is Lord, nga iti eleksion idi 2004, nakagund-od laeng daytoy iti nakurang a dua a milion a butos iti laksid iti panangipampannakkelna iti kaadu dagiti kameng ti grupona.

Wen, kas iti adun a naangay nga eleksion ti pagilian, awan ti solido a butos manipud kadagiti relihioso a grupo. No agkaykaysa man ti panagbutos dagiti kameng ti Iglesia ni Cristo, makatulong laeng ti bilangda iti butos ti suportaranda a kandidato, saan ketdi a tapno masierto ti panangabak daytoy. Pagsayaatanna, ta kasla imbabawi metten ni Mike Velarde ti El Shaddai iti immuna deklarasionna nga agkandidato a presidente kalpasan ti panangkontra kenkuana dagiti dadduma nga Obispo. Imbabawi metten ni Pampanga Gob. Ed Panlilio ti nangato nga ambisionna iti politika; ketdi, suportaranna kano laengen ti kandidatura ni Noynoy Aquino.

Adu pay met nga innapuy ti kasapulan pay a kanen da MMDA Chairman Bayani Fernando, Senador Richard J. Gordon ken Defense Secretary Gilbert Teodoro, agpapada a mangnamnama a manoken ti administrasion, tapno aglatakda met iti masa. Bay-antantayon ni Senador Jamby Madrigal, maysa kadagiti naudi a nangipeksa ti ambisionda nga agbalin a presidente, ta aramatenna laeng ti iseserrekna iti dangadang, kas iti ugalina a mangaramat iti amin nga isyu ken oportunidad tapno aglatak.

No adda man ngarud napigsa a makalaban ni Villar, isu daytoy ni Noynoy. Nakasakay ita ni Noynoy iti kasla aluyo ti kadakkelna a panagraem dagiti iti inana, ni dati a Presidente Corazon Aquino. Idi tabon ni Cory itay napan a bulan, nakitatayo no kasano a nariing manen dagiti umili iti nabayag a pannakailibayda tapno salaknibanda ti demokrasiatayo ken tapno masukatan dagiti managdakdakes iti turay. Ditoy a nangrugi ti panangidir-ida iti nagan ni Noynoy a kas sumaruno a presidente. Daytoy a naisabsabali a napasamak ti rason no apay a nagpabus-oyen ni Roxas para ken ni Noynoy.

Ken no adda man pay mabalin a pakaatiwan ni Villar, isu daytoy ti isyu iti kurapsion. Uray kunada nga awan pay ti adu a padas ni Noynoy iti politika, di pay met a namilatan ti naganna iti ania nga anomalia iti gobierno uray idi adda pay laeng daytoy iti Kamara. Adayo unay ken ni Villar a mangsangsango ita iti isyu iti doble nga alokasion para iti pannakayatiddog ti maysa a kalsada. Daytoy ngarud ti rumbeng a kabuteng ni Villar malaksid kadagiti napigsa a kalabanna iti politika.

DAKKEL A SALUDSOD

Nangrugi ti isyu idi ibulgar ni Sen. Panfilo Lacson ti kuestionable nga alokasion iti pannakayatiddog ti kalsada a managan iti C5. Daytoy a proyekto ti mangsilpo iti South Luzon Expressway iti Sucat ken Coastal Road nga agturong iti Cavite. Idi damo, addan nailatang a dakkel pundo tapno mabayadan dagiti sanikua wenno dagdaga a maapektaran iti proyekto

Ngem iti naudi nga alokasion iti badyet ti gobierno, adda naduktalan dagiti senador a sabali manen a pundo a nailatang para iti isu met laeng a proyekto, babaen ti sabali a nagan ti kalsada. Ken imbes nga agdiretso ti kalsada a sumalpot iti Coastal Road, nanglikaw ketdi daytoy tapno lasatenna dagiti dagdaga a kaaduanna ket sakup ti subdibision a kukua ti kompania ni Villar. Ket naduktalanda a mismo a ti senador ti nangiselsel iti daytoy a baro nga alokasion.

Naduktalan pay pay dagiti senador, bayat ti panagdengdengngeg ti Senado iti isyu, a nakaawat ti kompania ni Villar iti umabot iti P137 a milion a kas bayad ti lima kadisso a dagana a naapektaran iti pannakabaliw ti rota ti kalsada. Ket ti dakesna pay ditoy, awanen ti napnapanan ti immuna a proyekto idinto a nausaren ti dakkel a pundo ti gobierno para iti daytoy. Ita, ibagbaga dagiti opisial iti Department of Public Works and Highway (DPWH) a dua nga agpang ti proyekto, saan ket a maymaysa, ngarud rumbeng laeng kano a dua met a paset ti alokasion dagitoy. Ngem no nagpanunotda koma a nasayaat—dayta , a, no pudno met laeng a dua nga agsabali a proyekto dagitoy—nga adda met immuna a plano a nalinlinteg ken nalaklaka nga adayo ngem iti maikadua a plano, nga isu koma ti impamaysada. Ken maysa, apay a mangiruarda manen iti sabali a pundo ti gobierno para iti sabali a proyekto no maymaysa met laeng ti pakaipaayanna?
Saan a kayat ni Villar ti agparang iti komite ti Senado a mangim-imbestigar iti kasona. Iti panagriknana “guilty” wenno nakabasolen daytoy iti imatang dagiti kalabanna a senador. Imbes ngarud nga agtungpal iti pagayatan dagiti kakaduana iti Senado nga agparang iti senate hearing, dagiti ketdi kameng ti media ti umas-asitganna. Us-usarenna manen ti kinasiglatna iti PR wenno ti panangyas-asidegna lattan iti bagina iti media, tapno masalaknibanna ti bagina iti kunkunana a panangperperdi laeng kenkuana dagiti padana nga adda ambisionna nga agbalin a presidente.

Di met makuna nga addan basol ni Villar mainaig iti kaso, ta madama pay laeng ti panangtamtaming ti Senado iti daytoy a banag. Ngem no kitaentayo ti kaso ni Villar, nangrugi laeng daytoy iti pannakalipatna iti balikas a “delikadesa.” Awan koma ti dakesna nga adda naiselsel wenno nainayon nga alokasion no dagiti daga a dinalapus ti nasabalian ti rotana a proyekto ti kalsada ket saanna a kukua. No sabali a senador ti nangisayangkat iti pannakailatang ti pundo, mabalin nga awan ti dakesna, no pudno la ketdi a legal ti proseso.

DELIKADESA

Sangkadagullit ni Villar a politika laeng ti gapuna no apay a napalalo iti panangirarraremda kenkuana iti isyu maipanggep ti C5. Ngem iti daytoy a panagrasrasonna, awan man dumana ken ni Erap nga agingga kadagitoy, patienna nga iti ania man a nasaparanna iti panagturayna, politika ti rason. A kasla man ipapaanagda kadatayo nga iti ania man nga aramiden dagiti politiko, no adda pakapilawanda, ad-adda a pabasolenda ti politika ngem ti salaknibanda ti bagbagida babaen ti panangiruarda iti kinapudno iti legal a dangadang. Kaaduanna man a kadagiti politiko nga agtatakaw, wenno mangkarkaras iti pundo ti gobierno, a no maduktalan ti aramidda, nakaal-alistoda a mangyikkis: “Politika ti gapu ti amin!” Kasaruno daytoy ti panagkamangda kadagiti umili tapno agpalawagda, ipakitada a nakakaasida, ket dagiti tattao a mangipatpatungpal iti hustisia ti agbalinen a kontrabida.

Ngem saan kadi a politika met laeng ti rason no apay nga adda iti puesto dagiti agtuturay ita, ken no apay nga agam-ambisionda pay iti nangatngato a posision?

Gapu met laeng iti politika no apay nga adda dagiti lider dagiti ahensia ti gobierno a mangar-aramat iti kuarta iti gobierno tapno maiparang laeng iti nagan ken rupada iti telebision, iti kasta addan pangrugianda nga aglatak. Politika met ti mangidurduron dagiti lider dagiti sekta a mangaramat ti pammati dagiti idadauluanda tapno magun-od dagiti bukodda nga ambision iti politika. Ken gapu met ti politika no apay a kasla kawwes a naglaka a sukatan ti partido dagiti politiko. Kunada a saan a narugit ti politika no di ket dagiti laeng politiko ti narugit babaen dagiti aramidda. Awan met dakesna ti politika, ti laeng politika nga awan ti prinsipio a pagsadaganna ti dakes ken narugit.

Ngem anian gapu ta arigna awanen ti delicadeza ti kaaduanna a politiko ita, saanen a daytoy ti kangrunaan a pagibasaran dagiti umili tapno agbutos. Daytoy ngarud ti rason no apay nga inton eleksion, dagiti met laeng politiko nga awanan iti delicadeza ti agbalin met laeng a bida.

Adda pay nakurang tallo a bulan tapno agbaliw dagiti panunot dagitoy a politiko no ituloyda a pagaayaman ti demokrasiatayo ken sangapulo a bulan kadatayo nga umili tapno mangeddeng a nasayaat.

(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Setiembre 14, 2009.)