MAADDANTAYTO MET ITI BALITOK A MEDALIA!

NAIWAGAYWAY manen ti bandera ti Filipinas iti Olympics. Ngem iti laeng panaglukat dayta ti maika-30 nga Olympics a naangay iti London. Ni Hidilyn Diaz, ti 21-anyos a pamaeltayo iti women’s 58-kg weightlifting event, ti napusgan a nangiggem iti bandera iti parada dagiti pagilian. Indauluanna ti 11 laeng nga atleta a Filipino. 

Ngem dayta met laengen ti naudi a nakitatayo iti ingungotentayo a bandera agingga a naileppas ti kadakkelan nga sports event iti sangalubongan. Agsasaruno a naipagid, wenno saan man a pulos nakapagplastar, dagiti 11 nga atletatayo.

Maysa kadagiti immuna a nagpakada ti bukodtayo a flag-bearer a ni Diaz. Di nabaelan nga itag-ay ni Diaz ti barbel nga agdagsen iti 118 a kilo iti tallo a daras a pinadas daytoy. Ti pannakatuangna iti kambas ti mangiladawan metten iti pannakaleppay ti abagatayo a maaddaan iti gundaway a makaala koma iti balitok a medalia para iti pagiliantayo, ken ti panagsangitna ti mangipakita iti karirikna ti tunggal Filipino a mangikarkararag iti nasayaat koma a pagbanagan dagiti kakailiantayo iti Olympics.

Naabak met ni Mark Anthony Barriga iti pannakaarusna iti puntos 16-17 iti kontrobersial a labanna kontra iti boksingero a taga-Kazakhstan. Nasayang laeng ti nagpintas pay met nga impakitana idi abakenna ti boksingero a taga-Italy iti umuna a labanna.

Kalpasan ngarud ti pannakaipaigid da Diaz ken Barriga, kas kalidemen ti langit no agnepnep ti namnamatayo a maaddaan iti uray ania a medalia. Adda laeng ngamin iti dumna iti kutit dagiti dadduma nga atletatayo kadagiti sinerrekda nga event.  

Kas met laeng idi, isu met laeng ita. Awan manen mayawidtayo a balitok a medalia, ken uray silver laeng koma a naudi a nayawidtayo idi 1996 Atlanta Olympics, babaen ken ni Mansueto ‘Onyok’ Velasco iti boksing (light flyweight division).

9 Pay Laeng a Medalia

Manipud idi 1924 Paris Olympics a damo a simmalipan ti pagilian, siam pay laeng a medalia ti nasibbol ti Filipinas: dua a silver ken pito a bronse. Boksingero met a kas ken ni Velasco ti immuna a nakagun-od iti silver medal, ni Anthony Villanueva (featherweight) a simmalip iti 1964 Tokyo Olympics.

Awan met ngata ti makunatayo iti kalidad dagiti impatulodtayo nga atleta. Limmasatda met iti naiget a qualifying matches, ken nagsanayda iti napaut iti uneg ken ruar ti pagilian.

Segun kadagiti teammate ni Diaz, laklakaen laeng daytoy a bagkaten ti 123 a kilo a barbel a kas impakitanan kadagiti napalabas a simmalipanna. Ngem no apay ketdi nga uray ti 118 a kilo dina metten maitag-ay. Saan met ngata a nagkurang iti panagsanayna ta simmardeng pay daytoy nga agbasa tapno maipamaysana ti panagensayona.

Iti biang ni Barriga, saan met nga isyu ti kalidad ti impakitana a laing iti ring. Ta uray naubing pay a boksingero ken agdadamo daytoy iti Olympics, ibagbagadan a Little Pacquiao daytoy gapu iti kinapartak ti gemgemna ken abakenna uray dagiti nataytayag ngem isu. Ti laeng rigatna, ti referee ti nangngeddeng laengen iti laban babaen ti panangkissayna ti puntos ni Barriga idinto a saan met a nalawag a head-butt ti inaramid ni Barriga iti kalabanna nga awan ti ammona nga aramiden no di ti arakupen daytoy sa ituangna a kas iti wrestling. Malagip laeng ngarud unay ti napasamak met idi iti laban ni Velasco a nakalawlawag nga agdisso ti gemgemna iti kalabanna a taga-Bulgaria, ngem di met ineskoran dagiti hurado a nakaarusanna ket ngarud iti puntos.

Ti kondision wenno kabaelan ti atleta iti oras ti labanna ken ti pannakasuitik dagitoy ti dua laeng dagiti adu a parikut ti pagilian mainaig iti pannakisaliptayo iti Olympics.

Adu pay ti naun-uneg a parikut, ket dagitoy ita ti di pulos marisrisut dagiti maseknan nga opisial a mangipatpataray iti sports program ti pagilian. Napaut met ngamin unayen a panawen nga adda laeng iti kutit ti pagilian kadagiti salipanna nga sports events. Saanen a kas idi nga ti Filipinas ti maysa kadagiti agar-ari iti Asia iti agpang iti sports.

Wenno mabalin a pudno ti ibagbagada nga awan a pulos panangabaktayo kadagiti dekalibre nga atleta a taga-Lumaud wenno dagiti aggapu kadagiti higante a pagilian a nasigsiglat nga adayo ngem dagiti kailiantayo.

Ania ti Nagkurangatayo?

Naimbag pay ti Grenada a nakabasbassit a pagilian, saan laeng iti rukod dagiti isla a sakupna no di pay ket ti populasionna (mapan a 100,000 katao laeng) a nakasukdalen ti bukodna a balitok a medalia babaen ti panangabak ni Kirali James iti 400-meter race (men's division). Kasta met dagiti nagbabassit a pagilian a kas iti Jamaica ken New Zealand nga addan iti medaliada a balitok. 

Manen, kas kadagiti napalpalabas nga Olympics, naipatayab ti dakkel a saludsod: Ania manen ti nagkurangantayo?

Kitaentayo laengen ti kaudian a pannakisaliptayo iti Southeast Asian Games a naangay iti Indonesia idi 2011. Maikanemtayo laeng kadagiti naglalaban a pagilian. Daytoyen ti kababaan a puesto a nagun-odtayo sipud pay nangrugi ti biennial event idi 1959. Mapan laeng a 36 a balitok ti nayawid dagiti atletatatyo iti dayta pasalip. 

Saan a naadalan wenno kasla awan naaramidan dagiti opisialtayo iti sports ta idi 2007, maikanem met laeng ti puestotayo, ken maikalima idi 2009. Napananna dagiti panagsagsaganada para iti sumaruno a pannakilabanda manen?

Adda dita ti panangbabbabalawda iti nakapuy a programa ti gobierno para iti pannakapadur-as ti sports ti pagilian ken ti naan-anay a pannarabayda para iti panagsanay dagiti atletatayo.

Dakkel ngarud nga isyu ditoy ti mainaig iti pundo para iti panagsanay dagiti atletatayo ken ti agtultuloy a pannakisalipda kadagiti world-class a kompetision tapno ad-adda a matenneb ti laingda.

Babaen ti linteg, lima a porsiento iti mapaspastrek ti Philippine Amusement and Gaming Corp. (Pagcor) ti mapan iti Philippine Sports Commission, wenno mapan a P40 milion iti kada bulan. Sabali pay ti pondo, P168 milion itay napan a tawen, nga inlatang ti gobierno para iti sports. Ngem dagiti met laeng mismo opisial ti PSC ken ti Philippine Olympics Committee (POC) ti mangibabaga nga agkurang kano daytoy no kayatda met laeng a magun-od ti kapkapnekanda a kalidad dagiti atletatayo.

Madlaw ketdi a saan nga ipangpangruna ti gobierno ti sports ta kadagiti napalabas nga administrasion, manipud pay idi panawen ni Fidel Ramos, kinissayanda iti kagudua ti pundo ti PSC nga aggapu iti Pagcor. Segun ken ni Mark Joseph, presidente ti Philippine Swimming Inc., rumbeng a manipud iti P1.2 agingga iti 1.6 billion ti mapan iti PSC iti tinawen, imbes a P600 wenno P800 milion laeng. Dakkel a banag dayta a gatad para iti kasapulan dagiti atletatayo.

Maysa pay a dakkel a parikut ti di panagtutunos dagiti opisial, saan laeng nga iti nagbaetan ti POC ken PSC, kas iti napalpalabas, no di pay ket iti nagbabaetan dagiti nadumaduma a national sports association (NSA). Kangrunaan a pagiririanda ti liderato dagitoy a gunglo, a pasaray malaokan ti politika. Natibong dagiti isyu iti pinnigsa iti kapet kadagiti nangangato nga opisial ti gobierno, isu nga adda dagiti situtugaw kadagiti puestoda nga awan met ti mayannatup a kualipikasionda.  

Liklikanda Koma ti Politika iti Sports

Adda pay ugali dagiti politiko a sumrek a kas opisial ti PSC, POC wenno kadagiti NSA tapno laeng sumayaat ti imaheda iti publiko, wenno pagkamanganda laeng dagitoy nga ahensia no kasta a mabakanteda iti politika. Ket uray awan magapgapuanan dagitoy a politiko a nagbalin nga sports opisial, nakapetda latta kadagiti puestoda ta nadekketda latta iti Malakanyang.

Kas met laeng kadagiti parikut, agsubli-subli met laeng dagiti solusion nga isingsingasingda iti tunggal pasalip a pakaabakantayo. Adda dita ti kanayon nga isingsingasingda a pannakanayon ti pundo ti PSC. Ngem malaksid iti panagsadagda lattan iti pundo manipud ti gobierno, kasapulan met ti panangdawatda iti tulong ti pribado a sektor, kas koma dagiti dadakkel a pribado a kompania a kabaelanda ti mangisponsor kadagiti kasapulan a panagsanay dagiti atletatayo.

Kinapudnona, adun dagiti kompania a tumultulong kadagiti atletatayo nangruna dagiti boksingerotayo, ngem saan pay met a nangitunda daytoy kadakuada iti ar-arapaaptayo a balitok iti Olympics. Ngem uray adda dagitoy a tulong, mababalaw latta met ti panangipagna dagiti agtuturay iti panagsanay dagiti atletatayo.

Napateg ngarud ti panagtutunos koman dagiti lidertayo iti sports tapno awanen ti mangriribuk pay iti panunotda a mangipakat kadagiti programada. Iti naminsan a tawen, kayat ti PSC a pilien laeng ti 10 nga sports, karaman ti boksing ken swimming, nga ipangpangrunada a padur-asen ta isu pay a gastos ken orasda no awan met maganabda kadagiti dadduma.  

Segun ken ni Abigail Valte, maysa kadagiti pannakangiwat ti Malakanyang, daytoy met ti kayat ni Presidente Benigno “Noynoy” S. Aquino III gapu ta agkurang pay met kano ti pundo ti pagilian. Pilienda laeng dagiti ammoda a sigurado a pangabakanda iti balitok a medalia.

Ngem kontra ditoy ti POC,ta napatpateg ti panangpilida kadagiti nasisiglat nga atleta nga adda karbenganna a mairaman iti national team ngem ti panangiwalinda lattan iti ania man nga sports event.

Karaman met ti ibagbagada a solusion ti panangurnosda iti liderato iti pannakaipataray ti sports development ti pagilian. Kangrunaan ditoy ti panangilisida daytoy iti politika.

Adda met insingasing idi ni Lito Atienza, dati a mayor ti Manila, nga isardeng pay laeng ti pagilian ti mangipatulod iti Olympics agingga a masiguradotayo kano a kabaelanen dagiti atletatayo a magun-od iti balitok a medalia. 

Agtultuloy ti Arapaaptayo

Ngem kinontra daytoy ti maysa a dati nga opisial ti Malakanyang. Saan kano met a ti panangabak laeng iti balitok ti rason no apay a sumaliptayo iti Olympics. Napateg met ti pannakidanggaytayo kadagiti padatayo a pagilian ken no kasano ti panangibagi dagiti atletatayo iti bukodtayo a pagilian.

Segun ken ni Manny Lopez, nangidaulo iti delegasion ti pagilian iti Olympics, ditay latta koma liwliwayan a palakpakan dagiti atletatayo uray pay awan ti nagun-odda a balitok, uray gapu man laeng iti kinaturedda a sumabak iti laban. Ken iti laksid ti nalidem a tangatang, adda met masirayan ni Lopez a raya ti init para iti sports ti pagilian kadagiti sumarsaruno a tawen. Iti sumarna, masapul a saan a nababbaba ngem innem a tawen ti panagsanay dagiti atletatayo tapno agbalin a world-class ti kalibreda.

Dayta, a, no makapudno dagiti opisialtayo kadagiti isingsingasing dagiti maseknan a rumbeng nga aramidenda tunggal mapaaytayo iti Olympics wenno ania man a dadakkel a pakisalipantayo.

Ti napateg, saanda koma yaleng-aleng laeng ti panangpadur-asda iti sports iti pagilian. Dakkel ti maitulong ti sports iti pagilian ken iti riknatayo a kas Filipino. Kitaentayo laengen no kasano ti panangidaydayawtayo iti kina-Filipinotayo gapu iti gapuanan ni Manny Pacquiao iti boksing. Ken no kasano ti panangipapaay iti dayaw kadagiti bukodda a pagilian dagiti naukkoran kadagiti balitok a medalia iti Olympics.

Ala, saganaantayo manen ti sumaruno nga Olympics a maangay iti Rio de Janeiro (Brazil) inton 2016. Dakkel met latta a mangted ti inspirasion kadatayo a Filipino ti pannakakitatayo kadagiti atletatayo a maikkan manen ti gundawayda a manggun-od, para iti pagilian, iti arapaapda a medalia a balitok.

Wen, ti napateg, sibibiag latta dayta nga arapaap.  

(Basaen ti kompleto a bersion daytoy iti Bannawag, Agosto 30, 2012.)