DIOS TI AGNGINA, SIR KEN MA’AM!

“SAY Thank You to our Teachers.”  

Dayta man ti naisurat iti maysa nga opisial a poster ti Department of Education (DepEd) a mangital-o iti National Teachers’ Month babaen ti slogan a “My Teacher, My Hero.

Nakaladawan ditoy, babaen ti “graceful lines” ti maysa nga ubing bayat ti panangisursuro kenkuana ti titserna nga agbasa—a no siraratem a nalaing, makitam ditoy ti sukog-puso.

Babaen ti Proclamation No. 242 a pinirmaan ni Presidente Benigno “Noynoy” Aquino III idi 2011, naideklara dagiti aldaw manipud iti Septiembre 5 agingga iti Oktubre 5 iti kada tawen a kas National Teachers’ Month. Daytoy ti maysa a napanunot ti gobierno a nasamay a wagas a pangbigbig kadagiti gapuanan dagiti mangisursuro, a maibilbilang pay a bannuar, gapu iti dakkel a maitultulongda a mangtarabay kadagiti ubbing para iti masakbayan ti pagilian.

Iti kaudian a listaan ti DepEd, mapan a 583,812 ti mangisursuro, kadakkelan a porsiento ditoy (84.35%) dagiti babbai, kadagiti publiko a pagadalan iti entero a pagilian. Saan a nairaman iti bilang dagiti prinsipal ken dadduma pay nga agserserbi nga administrador iti pagadalan.

Natural laeng a ti DepEd ti kangrunaan nga ahensia a mangilunglungalong iti parambak, nga idauluan ita ni Education Secretary Armin Luistro, a maysa met a mararaem a mangisursuro. Nangiruaren ti ahensia kadagiti annuroten ti selebrasion nga agtunged inton Oktubre 5 babaen ti maysa a naisangsangayan a programa ti World Teachers’ Day iti PhilSports Arena iti Siudad ti Pasig.

Sigurado la ketdi nga adu kadatayo ti makalaglagip latta met kadagiti ipangpangrunatayo a mangisursuro. No awanda, wenno saan a nagpakita dagitoy kadagiti klasrumtayo, awantayo met ngata iti agdama a kasasaadtayo iti biag.

Iti biangko, ti panagisuro ti nangbukel iti dakkel a pasetna ti panagbiagko. Maysa a mangisursuro ni tatangko, kasta met ti dua kadagiti kakabsatko; lisensiado a mangisursuro ti maysa pay ngem kinaykayatna ti sumrek iti sabali a pagobraan. Nangisuroak met iti agpagbiit iti maysa a pribado a sekundaria.

Adu met dagiti titserko a pagyamyamanak iti dakkel iti agduduma a rason, a kas koma kada Mrs. Cresencia Javier a maestrak iti Grado Singko nga immuna a nanginspirar kaniak nga agsurat, agyamanak kadagiti napipintas a komentona kadagiti gapuanak iti theme writing-mi; Ms. Asuncion Vegara a maestrak iti Grado Sais a nangimula iti panunotko ti kinapateg ti language proficiency a kas armas iti panagballigi iti nangatngato a tukad iti edukasion; Ms. Cecilia Cabanada nga adviser-ko iti Maikatlo a Tukad wenno panawen ti panangrugik nga agbaliodong iti eskuela ta isu man laeng ti nakadlaw nga adda parikutko kadagidi a panawen (nagdakkel a banag ti panangsaludsona kaniak dayta iti naminsan a pinagbatinak iti klasrum); ken Ms Ederlina Sison, ti estrikto a baket a maestrak iti English ken Phonetics iti kolehio, ngem nagbalin a nadekket a gayyemko idi naduktalanna a naayatak met nga agbasa kadagiti klasiko a nobela.

Ngem kadagiti amin a nagbalin a titserko, naisabsabali ni Mr. Marcelino Sora ta nasobsobra pay ngem maysa a mangisursuro ti pangibilangak kenkuana, a nangrugi amin iti panagbasak iti Narvacan National Central High School (NNCHS) iti ilimi a Narvacan, Ilocos Sur. Maestrok isuna iti Social Studies, commandant-mi iti Citizens Army Training (nagpaay a First Lieutenant iti Philippine Army sakbay a nagpa-revert wenno nagsubli iti biag a sibilian a nangigapuananna metten a nangisuro iti high school), ken kangrunaanna, isu ti mentorko iti campus journalism (naammuak kalpasanna a nagsursurat gayam idi iti Bannawag ken iti Philippine Free Press). Isu ti adviser ti The Pioneer, ti publikasion ti eskuelami a nagpaayak nga editor-in-chief iti maudi a tawenko iti sekundaria.

Diak malipatan daydi pannakipartisiparko iti competitive exam para kadagiti mayat nga agkameng iti publikasion. Addaak pay laeng idi iti Maikadua a Tukad, ken maysa a transferee manipud iti pribado a pagadalan. Pinagsuratna kami nga agdadamo iti maysa a feature story maipapan iti maysa a tao. Iti kaadu dagiti tattao a napapateg kaniak a mabalinko a suraten, ti dianitor ketdi iti eskuela ti inaramatko a topiko. Ditoy, inladawak ni Manong Temiong no kasano a bumri dagiti urat iti takiagna, ken agaruyot ti ling-etna iti kaaddana iti kainaran a mangidurduron iti karitelana a napno kadagiti nagango a bulbulong ken basura dagiti estudiante. Dua nga aldaw kalpasan ti eksamen, simmirip ni Mr. Soria iti siledmi ket binilinna ti adviser-ko a tumakder koma daytoy “ubing a Valdez” iti klasenmi. Dayta implastarko ti bagik iti sanguanan ti lumakayen, kalalainganna iti pammagi, ken nakaantiparra a lalaki, a nangisem a dagus kaniak. Binilinnak a mapan iti opisina iti publikasion no bakantek. Idi laeng a naammuak a nagustuanna gayam ti sinuratko ket isun a mismo ti personal a nangbirok ti kunana nga ubing a nalaing nga agiladawan iti suratenna.

Intedna kaniak ti adu a back issues ti The Pioneer ket imbilina nga adalek kano ditoy ti ania man a kayatko a maamuan iti diario, partikular dagiti pasetna ken no kasano a masurat dagiti artikulo ditoy. Daytoy ngarud ti nangrugian ti tallo a tawen a panagbalinko a campus writer babaen ti pannarabayna.

Estriko iti klasemi ni Mr. Soria, ngem pasaray naragsak met. Paggustona ti mangsutil kadagiti kaklasek a di makasungbat kadagiti saludsodna, a kasla adda pay laeng iti serbisio militar a mangsitsitar iti maysa a private. Nakalallagip dagiti isawsawangna a “Likkabek ‘ta durekmo” kadagiti maungtan nga estudiante (di nakaskasdaaw ta nagsoldado ngarud). Ngem no maminsan, pagaayatmi a denggen dagiti makapakatawa nga istoriana, a kaaduanna ti mangtirtiris kadagiti adda iti poder gapu kadagiti adu a kalokuan nga ar-aramidenda.

Ngem ad-adda nga immasideg ti riknak ken ni Mr. Soria idi addaakon iti Maikapat a Tukad. Uray nadutokannakon nga editor-in-chief, pinadasko latta met ti gasatko iti politika ti kampus. Timmarayak a representative para iti senior class. Ngem maysa nga insidente ti napasamak idi panawen ti kampania a nagistayan nakakugtarak ken uppat pay a kaklasek iti eskuela. Inakomi nga agkakaeskuelaan ti panaginummi iti nasanger, ket nagdawatkami iti pammakawan kadagiti nagannak kadakami nga inayabanda iti eskuela, ken nangnangruna iti prinsipal a nangited met laeng kadakami iti maysa pay a gundaway. Nadiskualipikaak a kandidato ken nakiddaw pay a maikkatak met iti publikasionmi. Ngem saan nga immannugot ni Mr. Soria a maikkatak iti The Pioneer. Gapu iti dayta a panangipeksana ti panagtalekna iti kabaelak ti kapapatgan a pasamak iti naganus pay a biagko iti eskuela.

Dayta metten ti namungayanan ti naiget a panagsanayko kenkuana mainaig iti panagsuratan. Ken saanak met a narigatan a nangsagepsep dagiti inyad-adalna ta pagay-ayatko met iti agbasa ken agsurat. Nakatulong kaniak ti intedna a posisionko iti publikasion tapno maalak ti kapkapnekak a kompiansa iti bagik. Insursurotnak pay iti printing press iti Siudad ti Laoag tapno ag-proofread kadagiti galley iti maimprenta a panid iti diariomi.

Diak met pinaay ti maestrok ta iti maudi a tawen a pannakisalipko iti Division Secondary Schools Press Conference (DSSPC), nagun-odko ti over-all individual champion, ken kangrunaanna, nagun-od ti The Pioneer ti over-all champion iti sibubukel a probinsia, wenno pito a tawen kalpasan ti naudi a panagkampeon ti eskuelami iti tinawen a pasalip.

Idi maamuan ni Mr. Soria nga iti maysa a unibersidad ti Vigan ti pagbasaak iti kolehio, kinaritnak pay no kabaelak met ti agkameng iti Tandem, ti publikasion dagiti estudiante iti unibersidad. Ken saan laeng a naaramidko dayta, nagpaayak nga editor-in-chief ti Tandem iti dua nga agsaruno a tawen. Ket idi maturposko ti kolehio ken naawatak nga agisuro iti journalism iti pribado a pagadalan, binirokko a dagus ni Mr. Soria a nakaretiro idin a kas mangisursuro. Kas maysa a napudno nga adalan iti masterna, napanak nagreport kenkuana maipapan kadagiti gapuanak, ken nangkiddaw metten iti pammagbagana iti baro a biagko a kas mangisursuro. Dagiti ngarud pannarabayna kaniak manipud panaghayskulko ken ti naamaan a balakadna iti naudi a pannakipatangko kenkuana ti makunak a maysa met a napateg a gameng iti panagbiagko.

Daydin ti naudi a pannakakitak ken ni Mr. Soria; ta kalpasan ti panagisurok, immakarakon iti Manila ket nakastrekak kadagiti nadumaduma nga imprenta ken publikasion. Pimmusay daytoy iti edadna a 80 idi Hulio itay napan a tawen.

Nagasatak ta nagbalinak a maysa kadagiti estudiantena a nangipapuso iti ania man nga inyadalna iti ruar ken uneg ti klasrum, ken mangnamnamaak a maibinglayko met dagitoy a naadal ken padasko no bilang ta mangisuroakto manen.

Ala, kadagiti amin a nagbalin nga estudiante, daytoy ngaruden ti kasayaatan a panawen nga ipeksatayo ti naimpusuan a panagyamantayo kadagiti mangisursuro, nangnangruna kadagiti nangipaay iti dakkel iti panagbalbaliw ti panagbiagtayo, ken nangnangruna no sibibiagda pay.

No adayotayo man kadakuada, adda met kararag nga insagana ti DepEd a para kadakuada. Mabalin nga usarentayo ti kararag ket inaganantayo laengen ti partikular a mangisursuro a kayattayo a pagyamanan, sibibiagda man wenno pimmusayen.

(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Setiembre 30, 2013.)