KARKARNA daytoy ngem pudno: saanen a nabanglo ti Filipinas iti kabarbaro nga administrasion iti America. Wen, ta saan laeng a naminsan, no di pay ket namitlo nga intarayan ni Presidente Barack Obama ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo. Nangrugi pay daytoy idi panawen ti kampania iti eleksion idiay America.
Kaudian ditoy iti napasamak a National Prayer Breakfast iti Washington D.C, itay napan a bulan. Dinardaras daytoy nga inatendaran ni Presidente Arroyo manipud iti pito nga aldaw a panagbaniagana iti lima a pagilian ta ninamnamana unay a maalamano wenno arigna maaprosan man laeng ti laylayan ti amerikana ni Obama. Ngem saan a napasamak iti dayta a gundaway.
Kasla met laeng daytoy idi maiproklama ni Obama a kas baro a presidente ti Estados Unidos. Dagdagus idi a tinawagan daytoy iti telepono ni Presidente Arroyo tapno makablaawanna. Ngem saan a sinungbatan ni Obama. Uray iti ipapan ni Presidente Arroyo iti New York para iti maysa a pasken ti United Nations, saan latta a natuloy ti panagpanggep dagiti opisialtayo sadiay a makapagpatang dagiti dua a lider.
Rimmuar ngarud kadagiti damag a kasla napalalo la unay ti panaggagatel ti presidentetayo a maasitgan ti nalatak ken karismatiko a lider ti America. No sobraan ti agsao dagiti nalabid, kasla igaggagara ni Obama a yadayo ti bagbagina ti presidentetayo.
UKEN NI BUSH
No ania dagiti rason, tallo ti mabalin a mapiduttayo kadagiti agsasanggala ita nga opinion kadagiti diario.
Apay a kasla natamnay ni Obama a makilangen iti Presidentetayo? Umuna, makuna a kasla natulnog nga uken ni Presidente Arroyo kadagiti pagayatan ti administrasion ni dati a Presidente George W. Bush. Paset ngamin ti Filipinas ti sumagmamano laeng a pagilian a nagkameng iti Coalition of the Willing a binukel ken indauluan ti gobierno ni Bush tapno maaramatna iti pananggubatna iti Afghanistan ken Iraq. Ngem saan nga umanamong ti kaaduanna nga Americano iti nakarit a panaggargaraw ti gobierno ni Bush, ket daytoy ti pabpabasolenda ita a namungayanan ti sagsagabaenda ita a krisis iti ekonomiada. Gapu itoy, naabak ti manok ni Bush iti napalabas a eleksion iti pagilianda, ken sumagmamano nga aldaw sakbay a bimmaba iti puestona, pinalapalda pay daytoy iti sapatos. Kayat ngarud nga ipakita ni Obama a sungani no di man nasaysayaat ti kayatna a pannakaipataray ti gobiernona ngem ti dati a gobierno ni Bush. Ken no mabalin, ania man a mansa nga imbati ni Bush, kayat a dalusan daytoy ni Obama.
Maikadua, ken paset met laeng ti addang ti baro nga administrasion ti America a pabaruen ti prinsipio iti pannakaipagna ti turayda tapno makalung-awda iti sasaadenda a krisis ti ekonomia, kayat ni Obama nga agtalinaed ti panagpapada dagiti umili iti amin a paset ti lubong, ta kasta ti kayatna a pagsadagan a prinsipio iti ordinario a panagbiag dagiti Amerikano—saanen a napateg ti pagdudumaan ti pammati, prinsipio ti politika, idelohia ken puli tapno agkaykaysa para iti panagbalbaliw. Kayatna a sawen, makigayyem met ti Amerika iti asino man a pagilian uray saanen a kasapulan a dilaanda pay ti dapanna.
Ken maikatlo, ammo ti America ti kababalin ti administrasion ni Presidente Arroyo, kas koma kadagiti nagdadakkel nga isyu ti kurapsion a pakaguyguyodan dagiti sakana. Kaudian ditoy ti kaso ti kickback kadagiti proyekto ti gobierno a pinunduan ti World Bank, kadakkelan nga institusion a makuna a tengngel met dagiti Amerikano nga agpapautang kadagiti agkasapulan a pagilian. Makapuling pay ditoy ti record ti gobierno mainaig ti human rights wenno ti extra-judicial killing a naminsan, inimbestigar metten iti Senado ti America. Ken agingga ita, saanda a malipatan ti kaso ti panagsuitik iti eleksion idi 2004 a nangabakan ti presidente.
NAPASAGIDAN NI GMA
Ken adu ti agkuna a ni Presidente Arroyo ti maysa kadagiti pinasagidan ni Obama iti panagbitlana iti inaugorasionna idi Enero. Ditoy a natibong nga imbagana nga amin a lider a sikakapet iti iggemda a bileg babaen iti kurapsion ken panangallilaw ken ti panangpaulimekda kadagiti mangkontra kadakuada, ket addada iti nalidem a paset ti pakasaritaantayo. Nupay kasta sidadaan kano ti gobiernona a tulungan dagitoy no lukayanda ti nairut a gemgemda. No pudno a ni Arroyo napasagidan, umasidegto ngarud ti America kenkuana no agbalbaliwen daytoy—wenno mamimpinsan a risuten ni Presidente Arroyo ti parikut iti kurapsion, panagsuitik ti eleksion, ken extra-judicial killing iti pagiliantayo.
Ket gapu iti natamnay a pannakilangen ni Obama iti presidentetayo, kasla kellaat ngarud a narubroban ti nasionalismo ti kaaduanna nga agturay. Gapu iti isyu ti World Bank, ibagbagadan a panangdadael iti pagilian ti imbulgar ti WB a kurapsion iti gobierno ket rumbeng a mapapanaw dagiti opisialda iti sakuptayo. Ken wen, kuna pay dagitoy a politiko a panawenen tapno ipakitatayo a kabaelantayon ti tumakder uray awan ti tulong dagiti Amerikano.
WASWASENDAN TI VFA?
Kasla nairanrana man wenno iturturong ti Malakanyang, adda addang ita ti Kongreso nga umibbettayon iti Visiting Forces Agreement (VFA). Daytoy ti katulagan a sinerrektayo idi 1999 a nangilawlawag iti kaadda latta ti puersa ti America iti sakuptayo uray pinanawandan ti base militarda ditoy. Gapu iti VFA, maisaysayangkat ti “Balikatan” wenno napagkaysa a panagsanay dagiti soldado a Filipino ken Amerikano tapno manayonan ti ammoda iti pannakirangetda kadagiti terorista a grupo, partikular dagiti adda iti Mindanao. Babaen ti VFA, adu ti naipaay a tulong ti America para iti bukodtayo a buyot ken proyekto kadagiti probinsia a pagsansanayanda.
Nangrugi ti panangkiddawda ita a mawaswasen ti VFA idi rimmuar ti naudi a pangngeddeng ti Korte Suprema a mangibagbaga nga awan ti pagbatbatayanna iti linteg ti pannakitulag ni Foreign Secretary Alberto Romulo ken ti embahada ti America tapno agtultuloy a mabalud ni Lance Cpl. Daniel Smith iti compound ti embahada imbes a ti maysa a nakipet a pagbaludan idiay Muntinlupa. Ni Smith ti soldado nga Amerikano a paset ti Balikatan, a nabalud gapu iti panangramesna ti maysa a Filipina idiay Olongapo idi 2005.
Gapu itoy, imbilin pay ti Korte Suprema a kasapulan ti baro a katulagan iti nagbaetan ti Malakanyang ken ti embahada tapno mayakar ni Smith iti pudpudno a pagbaludan iti Filipinas. Ngem uray pay iti daytoy, yurayda agingga a saan a matuldekan ti kaso ni Smith iti Korte wenno agingga a makedngan ti Motion for Reconsideration ti embahada mainaig iti naudi a desision ti korte.
Ngem maysa laeng daytoy ti sumagmamano pay a probision a kuna dagiti agpalpaliiw iti politika a dagiti laeng Amerikano ti mapabpaboran iti interpretasionda iti katulagan. Maysa pay ditoy ti interpretasionda iti legalidad ti VFA iti biang ti gobierno ti America. Segun ken ni dati a Chief Justice Artemio Panganiban, addan pangngeddeng ti Korte Suprema ti Estados Unidos nga agbalin laeng a paset ti paglintegan ti pagilianda ti ania man a tratado wenno katalugan kas ti VFA no adda linteg nga aggapu iti Kongresoda tapno maaddaan ti bileg daytoy a kas linteg. Gapu ngarud ta awan ti naipasa a linteg iti Kongreso ti America para iti VFA, kasla ti Filipinas laeng ngarud ti mangiramraman a paset ti paglintegan iti sakuptayo iti nasao a katulagan.
SABALIN TI PUYUPOY TI ANGIN
Nupay kanayon ti panangibagbaga ni Ambassador Kristie Kenney a sipupudno ti gobieroda nga ipatungpal dagiti probision ti VFA para iti agpada a pagimbagan dagti dua a pagilian, sabali met ti makitkita a garawna iti ibagbagana. Ta no isuda ti masurot, awan ti panggep dagiti Amerikano a mangisuko iti nangrames a kadaraanda kadagiti pagbaludan ditoy. Makipatangkami, kunada, ngem kaanonto?
Uray pay ti Presidente, awan ti nalawag a pagtaktakderanna mainaig iti isyu. Segun ken ni Executive Secretary Eduardo Ermita, makaammon dagiti tinudinganda a negosiador tapno sumrek iti baro manen a katulagan para iti kaso ni Smith. Ngem ti rigatna, kasla saan a kayat ti makipatang ti America kadagitoy a panawen. Okey latta met ti Malakanyang ta no mabalin, dina kayat a mapasugkian ni Obama ta kadagitoy a panawen nga asidegen ti eleksion, kasapulanna ti ania man a tulong a maawidna iti Estados Unidos. Ken agingga kadagitoy, mangnamnama a sakbay a bumaba iti puestona, makasangona met laeng ni Obama.
Ngem, kas kuna dagiti adu a political analysts, sabalin ti puyupoy ti angin nga aggapu iti America. No naited man kadagiti beterano a Filipino iti nabayagen a dawdawatenda a bayad ti serbisioda iti panawen ti gubat, paset laeng daytoy ti addang ti gobiernoda a rikpanen ti isyu mainaig iti obligasionda kadatayo.
Rumbeng ngarud nga irugi metten ti Filipinas nga urnosen ti bagbagina. Awanen ti kasayaatan no di ti panangaramattayon nga umili iti eleksion tapno pumili iti maysa a lider a natangken a mangirupir kadagit karbengantayo. Iti kasta, saantayo laeng a kasla agpakpakaasi wenno agpalpalimos, nga awanen ti panagraemna iti bukodna a bagi, kadagiti Amerikano.
(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Marso 9, 2009.)
Kaudian ditoy iti napasamak a National Prayer Breakfast iti Washington D.C, itay napan a bulan. Dinardaras daytoy nga inatendaran ni Presidente Arroyo manipud iti pito nga aldaw a panagbaniagana iti lima a pagilian ta ninamnamana unay a maalamano wenno arigna maaprosan man laeng ti laylayan ti amerikana ni Obama. Ngem saan a napasamak iti dayta a gundaway.
Kasla met laeng daytoy idi maiproklama ni Obama a kas baro a presidente ti Estados Unidos. Dagdagus idi a tinawagan daytoy iti telepono ni Presidente Arroyo tapno makablaawanna. Ngem saan a sinungbatan ni Obama. Uray iti ipapan ni Presidente Arroyo iti New York para iti maysa a pasken ti United Nations, saan latta a natuloy ti panagpanggep dagiti opisialtayo sadiay a makapagpatang dagiti dua a lider.
Rimmuar ngarud kadagiti damag a kasla napalalo la unay ti panaggagatel ti presidentetayo a maasitgan ti nalatak ken karismatiko a lider ti America. No sobraan ti agsao dagiti nalabid, kasla igaggagara ni Obama a yadayo ti bagbagina ti presidentetayo.
UKEN NI BUSH
No ania dagiti rason, tallo ti mabalin a mapiduttayo kadagiti agsasanggala ita nga opinion kadagiti diario.
Apay a kasla natamnay ni Obama a makilangen iti Presidentetayo? Umuna, makuna a kasla natulnog nga uken ni Presidente Arroyo kadagiti pagayatan ti administrasion ni dati a Presidente George W. Bush. Paset ngamin ti Filipinas ti sumagmamano laeng a pagilian a nagkameng iti Coalition of the Willing a binukel ken indauluan ti gobierno ni Bush tapno maaramatna iti pananggubatna iti Afghanistan ken Iraq. Ngem saan nga umanamong ti kaaduanna nga Americano iti nakarit a panaggargaraw ti gobierno ni Bush, ket daytoy ti pabpabasolenda ita a namungayanan ti sagsagabaenda ita a krisis iti ekonomiada. Gapu itoy, naabak ti manok ni Bush iti napalabas a eleksion iti pagilianda, ken sumagmamano nga aldaw sakbay a bimmaba iti puestona, pinalapalda pay daytoy iti sapatos. Kayat ngarud nga ipakita ni Obama a sungani no di man nasaysayaat ti kayatna a pannakaipataray ti gobiernona ngem ti dati a gobierno ni Bush. Ken no mabalin, ania man a mansa nga imbati ni Bush, kayat a dalusan daytoy ni Obama.
Maikadua, ken paset met laeng ti addang ti baro nga administrasion ti America a pabaruen ti prinsipio iti pannakaipagna ti turayda tapno makalung-awda iti sasaadenda a krisis ti ekonomia, kayat ni Obama nga agtalinaed ti panagpapada dagiti umili iti amin a paset ti lubong, ta kasta ti kayatna a pagsadagan a prinsipio iti ordinario a panagbiag dagiti Amerikano—saanen a napateg ti pagdudumaan ti pammati, prinsipio ti politika, idelohia ken puli tapno agkaykaysa para iti panagbalbaliw. Kayatna a sawen, makigayyem met ti Amerika iti asino man a pagilian uray saanen a kasapulan a dilaanda pay ti dapanna.
Ken maikatlo, ammo ti America ti kababalin ti administrasion ni Presidente Arroyo, kas koma kadagiti nagdadakkel nga isyu ti kurapsion a pakaguyguyodan dagiti sakana. Kaudian ditoy ti kaso ti kickback kadagiti proyekto ti gobierno a pinunduan ti World Bank, kadakkelan nga institusion a makuna a tengngel met dagiti Amerikano nga agpapautang kadagiti agkasapulan a pagilian. Makapuling pay ditoy ti record ti gobierno mainaig ti human rights wenno ti extra-judicial killing a naminsan, inimbestigar metten iti Senado ti America. Ken agingga ita, saanda a malipatan ti kaso ti panagsuitik iti eleksion idi 2004 a nangabakan ti presidente.
NAPASAGIDAN NI GMA
Ken adu ti agkuna a ni Presidente Arroyo ti maysa kadagiti pinasagidan ni Obama iti panagbitlana iti inaugorasionna idi Enero. Ditoy a natibong nga imbagana nga amin a lider a sikakapet iti iggemda a bileg babaen iti kurapsion ken panangallilaw ken ti panangpaulimekda kadagiti mangkontra kadakuada, ket addada iti nalidem a paset ti pakasaritaantayo. Nupay kasta sidadaan kano ti gobiernona a tulungan dagitoy no lukayanda ti nairut a gemgemda. No pudno a ni Arroyo napasagidan, umasidegto ngarud ti America kenkuana no agbalbaliwen daytoy—wenno mamimpinsan a risuten ni Presidente Arroyo ti parikut iti kurapsion, panagsuitik ti eleksion, ken extra-judicial killing iti pagiliantayo.
Ket gapu iti natamnay a pannakilangen ni Obama iti presidentetayo, kasla kellaat ngarud a narubroban ti nasionalismo ti kaaduanna nga agturay. Gapu iti isyu ti World Bank, ibagbagadan a panangdadael iti pagilian ti imbulgar ti WB a kurapsion iti gobierno ket rumbeng a mapapanaw dagiti opisialda iti sakuptayo. Ken wen, kuna pay dagitoy a politiko a panawenen tapno ipakitatayo a kabaelantayon ti tumakder uray awan ti tulong dagiti Amerikano.
WASWASENDAN TI VFA?
Kasla nairanrana man wenno iturturong ti Malakanyang, adda addang ita ti Kongreso nga umibbettayon iti Visiting Forces Agreement (VFA). Daytoy ti katulagan a sinerrektayo idi 1999 a nangilawlawag iti kaadda latta ti puersa ti America iti sakuptayo uray pinanawandan ti base militarda ditoy. Gapu iti VFA, maisaysayangkat ti “Balikatan” wenno napagkaysa a panagsanay dagiti soldado a Filipino ken Amerikano tapno manayonan ti ammoda iti pannakirangetda kadagiti terorista a grupo, partikular dagiti adda iti Mindanao. Babaen ti VFA, adu ti naipaay a tulong ti America para iti bukodtayo a buyot ken proyekto kadagiti probinsia a pagsansanayanda.
Nangrugi ti panangkiddawda ita a mawaswasen ti VFA idi rimmuar ti naudi a pangngeddeng ti Korte Suprema a mangibagbaga nga awan ti pagbatbatayanna iti linteg ti pannakitulag ni Foreign Secretary Alberto Romulo ken ti embahada ti America tapno agtultuloy a mabalud ni Lance Cpl. Daniel Smith iti compound ti embahada imbes a ti maysa a nakipet a pagbaludan idiay Muntinlupa. Ni Smith ti soldado nga Amerikano a paset ti Balikatan, a nabalud gapu iti panangramesna ti maysa a Filipina idiay Olongapo idi 2005.
Gapu itoy, imbilin pay ti Korte Suprema a kasapulan ti baro a katulagan iti nagbaetan ti Malakanyang ken ti embahada tapno mayakar ni Smith iti pudpudno a pagbaludan iti Filipinas. Ngem uray pay iti daytoy, yurayda agingga a saan a matuldekan ti kaso ni Smith iti Korte wenno agingga a makedngan ti Motion for Reconsideration ti embahada mainaig iti naudi a desision ti korte.
Ngem maysa laeng daytoy ti sumagmamano pay a probision a kuna dagiti agpalpaliiw iti politika a dagiti laeng Amerikano ti mapabpaboran iti interpretasionda iti katulagan. Maysa pay ditoy ti interpretasionda iti legalidad ti VFA iti biang ti gobierno ti America. Segun ken ni dati a Chief Justice Artemio Panganiban, addan pangngeddeng ti Korte Suprema ti Estados Unidos nga agbalin laeng a paset ti paglintegan ti pagilianda ti ania man a tratado wenno katalugan kas ti VFA no adda linteg nga aggapu iti Kongresoda tapno maaddaan ti bileg daytoy a kas linteg. Gapu ngarud ta awan ti naipasa a linteg iti Kongreso ti America para iti VFA, kasla ti Filipinas laeng ngarud ti mangiramraman a paset ti paglintegan iti sakuptayo iti nasao a katulagan.
SABALIN TI PUYUPOY TI ANGIN
Nupay kanayon ti panangibagbaga ni Ambassador Kristie Kenney a sipupudno ti gobieroda nga ipatungpal dagiti probision ti VFA para iti agpada a pagimbagan dagti dua a pagilian, sabali met ti makitkita a garawna iti ibagbagana. Ta no isuda ti masurot, awan ti panggep dagiti Amerikano a mangisuko iti nangrames a kadaraanda kadagiti pagbaludan ditoy. Makipatangkami, kunada, ngem kaanonto?
Uray pay ti Presidente, awan ti nalawag a pagtaktakderanna mainaig iti isyu. Segun ken ni Executive Secretary Eduardo Ermita, makaammon dagiti tinudinganda a negosiador tapno sumrek iti baro manen a katulagan para iti kaso ni Smith. Ngem ti rigatna, kasla saan a kayat ti makipatang ti America kadagitoy a panawen. Okey latta met ti Malakanyang ta no mabalin, dina kayat a mapasugkian ni Obama ta kadagitoy a panawen nga asidegen ti eleksion, kasapulanna ti ania man a tulong a maawidna iti Estados Unidos. Ken agingga kadagitoy, mangnamnama a sakbay a bumaba iti puestona, makasangona met laeng ni Obama.
Ngem, kas kuna dagiti adu a political analysts, sabalin ti puyupoy ti angin nga aggapu iti America. No naited man kadagiti beterano a Filipino iti nabayagen a dawdawatenda a bayad ti serbisioda iti panawen ti gubat, paset laeng daytoy ti addang ti gobiernoda a rikpanen ti isyu mainaig iti obligasionda kadatayo.
Rumbeng ngarud nga irugi metten ti Filipinas nga urnosen ti bagbagina. Awanen ti kasayaatan no di ti panangaramattayon nga umili iti eleksion tapno pumili iti maysa a lider a natangken a mangirupir kadagit karbengantayo. Iti kasta, saantayo laeng a kasla agpakpakaasi wenno agpalpalimos, nga awanen ti panagraemna iti bukodna a bagi, kadagiti Amerikano.
(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Marso 9, 2009.)
No comments:
Post a Comment