NAITUDON ti tirador ti pammapatay. Nadusan iti pagbaludan daytoy, ngem iti kaano man dina inako ti naipabasol kenkuana, ken uray pay dagiti kakaduana iti krimen. No kasta, nagun-oden ti hustisia a kalkalikaguman ti pamilia ti biktima?
Saan pay, agingga a di pay a naibuksilan ti rupa ti akin-utek iti pammapatay wenno ti nangibilin iti amin.
Dayta ngarud ti kayat nga ipaawat ti pamilia ni dati a Senador Benigno “Ninoy” Aquino Jr, nga uray agingga kadagitoy a panawen a nadusan dagiti karaman iti krimen, saan pay met a rimmuar ti pudpudno a mastermind ti pannakapapatayna iti tarmac iti dati a Manila International Airport (MIA) idi Agosto 21, 1983.
Nasakit ngarud unay ti rikna ni Kris Aquino ken Senador Noynoy Aquino, annak ti napapatay a senador, idi nakaruaren iti pagbaludan idi Marso 4, ti sangapulo wenno kaudian a grupo dagiti soldado nga adda direkta a partisipasionna iti masasao ita a kadakkelan a conspiracy iti pannakapapatay ni Ninoy.
Wen, ta uray naibagadan a napakawandan dagiti soldado a kameng ti Aviation Security Command (Avsecom) a nairaman iti kaso, pagsaksakitan ti nakem latta ti pamilia Aquino ti natibker a panaglibak dagiti soldado a maysa kadakuada ti tirador, no di ket ni Rolando Galman, ti sibilian a kagiddan ni Ninoy a napasag iti tarmac iti dayta nga aldaw. Ken agingga a nakaruar iti pagbaludan da Capt. Romeo Bautista, 2Lt. Jesus Castro, Claro L. Lat, da Arnulfo de Mesa, Filomeno Miranda, Ernesto Mateo, Rodolfo Desolong, Ruben Aquino ken Arnulfo Artates nga agpapada a sarhento, ken ni Constable Rogelio Moreno, awan met ti nalawag nga ibagbagada mainaig iti akin-utek ti krimen.
Kadagiti agdagup iti 16 a sinentensiaan idi ti Sandiganbayan idi 1990 a mabalud iti agingga iti 40 a tawen mainaig iti agsingin a pannakapapatay da Ninoy ken Galman, maymaysa ti tonoda: ni Galman ti pudno a nangkalbit ti gatilio a nanggibus iti biag ti senador a mortal idi a kabusor ti diktadoria. Saan ket a ni Constable Moreno nga ad-adda a maitudtudo ita a triggerman, kas maibatay iti napaneknekan ti Sandiganbayan ken ti Korte Suprema a nangpasingked iti daytoy, kadagiti adu nga ebidensia ken testimonia dagiti nakasaksi iti pasamak. Nagsadag ti korte iti nabileg a testimonia da Rebecca “Crying Lady” Quijano, Jessie Barcelona a nangibaga a nakitada a mismo ni Moreno a nangipaturong iti armasna iti teltel ti senador, ken ni Sandra Burton, reporter iti Time magazine.
No adda man simiasi iti natibker a pagtaktakderan dagiti soldado, isu daytoy ti panangako ni M/Sgt. Pablo Martinez iti basolna, wenno nangibaga nga adda pasetna iti plano a patayen ti senador apaman a bumaba manipud iti eroplano. Immun-una a nawayawayaan ni Martinez ngem dagiti 10 a soldado. Rimmuar daytoy iti National Bilibid Prisons idi 2007, babaen ti bileg ti paglintegan a maipaayan ti automatiko a pammakawan manipud iti Presidente (executive clemency) dagiti nabalud nga addaan iti edad 70. (Itay napan a bulan, nawayawayaan pay da A1C Felizardo Taran ken Sgt. Rolando de Guzman, gapu iti immun-una a commuation iti pannakaibaludda.)
Iti pannakiinnuman ti ABS-CBN ken ni Martinez idi rummuar daytoy iti pagbaludan, kinuna, kas iti datin nga inakona, nga isu ti nangkuyog ken ni Galman a simrek iti tarmac, ken nakitana la kano unay ti panangpaltog daytoy ken ni Ninoy. Ket intudo pay ni Martinez ni dati nga ambassador Eduardo “Danding” Conjuangco a kas utek ti pammapatay, gapu ta dayta kano ti rimmuar iti bibig dagiti tattao a nakapatpatang ni Martinez idi maplano iti aramidenda iti dayta nga aldaw nga isasangpet ni Ninoy manipud iti Estados Unidos. Inramanna pay ti maysa a General Gatan a kas maysa kadagiti nagplano, ken maysa a sibilian a nalipatanna kanon ti naganna.
Nairaman pay iti kaso ni Chief of Staff idi ti AFP, ni Gen. Fabian Ver ngem nakapanaw daytoy iti Filipinas sakbay a mabista ti kaso. Saan ngarud a naala ti ania man a bersionna iti kaso agingga a matay daytoy iti sakit idiay Thailand idi 1998. Ni laeng ngarud Brig. Gen. Luther Custodio, hepe ti Avsecom, ti kangatuan ti ranggona kadagiti soldado a sinentensiaan ti Sandiganbayan idi 1991, ngem natay met daytoy iti kanser iti isu met laeng a tawen. Dua pay ti natay iti pagbaludan, da Airman 1st Class Estelo Cordova a binagsol ti padana a balud idi 2005, ken C1C Mario Lazaga nga inatake iti puso.
Mangnamnama ngarud ni Justice Secretary Raul Gonzalez a ti pannakaibalud dagiti soldado iti 26 a tawen ken ti pannakawayawaya dagitoy kalpasan ti commutation dagiti sentensiada, ti mangirugin iti panangrikepda ti kaso ni Ninoy. Segun iti sekretario, pulos nga awan ti panagbaliw ti tono dagiti soldado a ni Galman, awanen ti sabali pay, ti tirador, ngarud ti kapatgan ita, isu ti panangiruarda ti pudno a mastermind.
Nabatad met ti panangibaga ni Msgr. Robert Olaguer, chaplain iti Bilibid, nga iti uneg ti 19 a tawen a pannakipatpatangna kadagiti soldado, dakkel ti pammatina nga inosente dagitoy iti pammabasol kadakuada. Uray pay natangken latta ti pamilia Aquino iti panangibagada a sipud pay idi 1983, agul-uboden dagiti soldado.
Agtaltalinaed ngarud ti dakkel a saludsod agingga ita no asino kada FM, Imelda, Danding Conjuangco, wenno ni Ver ti akin-utek ti agsingin a pammapatay kada Ninoy ken Galman.
Ngem tapno marisut ti adu a pattapatta, adda pay sumagmamano nga opisial a makunkuna a dakkel ti akemda iti pannakatay ni Ninoy. Ket kasapulan ngarud unay a maidatag dagitoy iti Korte, iti kasta masullatanda ti ania man nga abut tapno mabukel ti pudpudno a pakasaritaan dagiti pasamak idi 1983. Maysa ditoy ni Air Force Capt. Felipe Valerio, hepe ti Task Force Alpha, a nabilin a mangtaming iti isasangpet ni Ninoy iti airport a nakaradkad. Nairaman idi ni Valerio kadagiti orihinal a listaan dagiti indarum ti Tanodbayan idi 1986 mainaig iti kaso. Ngem nakapanaw daytoy iti pagilian sakbay a mabista iti kaso, ken patienda nga adda ita iti Estados Unidos babaen ti sabali a nagan. Nabista ti kasona uray awan iti korte kas ken ni Ver, ket idi 2005 imbilin ti Sandiganbayan ti madagdagus a pannakaarestona. Ngem saanda a mabirokan daytoy agingga ita. Ken napateg met ti pannakaaresto ni Col. Romeo Ochoco, ti itudtudo pay ni Martinez a nangibaon kenkuana a mangkuyog ken ni Galman iti airport iti daydi nga aldaw.
Mismo a ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo ti nangibilin iti madagdagus a pannakatiliw dagiti opisial, nangruna iti pannakakemmeg ni Valerio iti Estados Unidos. Segun iti DOJ, napateg ti ania man nga ammo ni Valerio mainaig iti kaso. Ket apaman nga agballigida a mangidatag ni Valerio iti Korte, mabalin a maluktan manen ti kaso ni Ninoy.
Iti biang ti pamilia Marcos, awan ti panangkontrada iti ania man a panggep ti gobierno a manglukt manen ti kaso. Segun ken ni Dip. Ferdinand “Bong-Bong” Marcos Jr. babaen ti maysa nga interbiu kenkuana iti telebision, napateg met daytoy a wagas tapno iti kaudiananna rummuar met laeng ti rupa ti pudpudno a mastermind.
Ngem awan met pannakasiguradona no makatulongto nga agpayso ti isaonto ni Valerio iti Korte. No kas met laeng dagiti soldado nga ilibakna ti partisipasionna, pudno man wenno saan, kaskasdi nga awan ti pagturturongan ti kaso, ket mairaman laengen ti kaso ni Ninoy kadagiti adu pay a kaso ti pannakatambang dagiti nalatak a personalidad iti lubong, kas kada John F. Kennedy ken ni Martin Luther King, nga agingga kadagitoy a panawen, sitatalinaed a misterio iti imatang ti publiko dagiti pudpudno a mastermind.
Ti napateg, kas ti idawdawat ita ni Chief Public Attorney Persida Rueda-Acosta, irugi koman dagiti partido a nairaman ti kaso iti agpipinnakawan. Ni Acosta ti kangrunaan a nangtaming ti pannakawayawaya dagiti soldado manipud iti Bilibid, ken kas ken ni Msgr. Olaguer, mamati unay nga awan ti basol dagiti soldado iti kaso ni Ninoy.
Segun ken ni Sek. Gonzalez, sibibiag pay ti pudno a mastermind. Patien met ti pamilia Aquino a sikakapet pay laeng iti turay dagiti adda pannakainaigda iti kaso. Ngem ti nalawag ketdi, makuna a nasiglat ti pannakaipakat ti plano ken wagas tapno mapukaw iti lubong ni Sen. Ninoy Aquino. Ngem iti di ninamnama dagiti nagbasol, nakatulong dayta a wagas tapno maisubli ti demokrasia iti pagilian idi 1986.
(Basaen iti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Marso 30, 2009.)
Saan pay, agingga a di pay a naibuksilan ti rupa ti akin-utek iti pammapatay wenno ti nangibilin iti amin.
Dayta ngarud ti kayat nga ipaawat ti pamilia ni dati a Senador Benigno “Ninoy” Aquino Jr, nga uray agingga kadagitoy a panawen a nadusan dagiti karaman iti krimen, saan pay met a rimmuar ti pudpudno a mastermind ti pannakapapatayna iti tarmac iti dati a Manila International Airport (MIA) idi Agosto 21, 1983.
Nasakit ngarud unay ti rikna ni Kris Aquino ken Senador Noynoy Aquino, annak ti napapatay a senador, idi nakaruaren iti pagbaludan idi Marso 4, ti sangapulo wenno kaudian a grupo dagiti soldado nga adda direkta a partisipasionna iti masasao ita a kadakkelan a conspiracy iti pannakapapatay ni Ninoy.
Wen, ta uray naibagadan a napakawandan dagiti soldado a kameng ti Aviation Security Command (Avsecom) a nairaman iti kaso, pagsaksakitan ti nakem latta ti pamilia Aquino ti natibker a panaglibak dagiti soldado a maysa kadakuada ti tirador, no di ket ni Rolando Galman, ti sibilian a kagiddan ni Ninoy a napasag iti tarmac iti dayta nga aldaw. Ken agingga a nakaruar iti pagbaludan da Capt. Romeo Bautista, 2Lt. Jesus Castro, Claro L. Lat, da Arnulfo de Mesa, Filomeno Miranda, Ernesto Mateo, Rodolfo Desolong, Ruben Aquino ken Arnulfo Artates nga agpapada a sarhento, ken ni Constable Rogelio Moreno, awan met ti nalawag nga ibagbagada mainaig iti akin-utek ti krimen.
Kadagiti agdagup iti 16 a sinentensiaan idi ti Sandiganbayan idi 1990 a mabalud iti agingga iti 40 a tawen mainaig iti agsingin a pannakapapatay da Ninoy ken Galman, maymaysa ti tonoda: ni Galman ti pudno a nangkalbit ti gatilio a nanggibus iti biag ti senador a mortal idi a kabusor ti diktadoria. Saan ket a ni Constable Moreno nga ad-adda a maitudtudo ita a triggerman, kas maibatay iti napaneknekan ti Sandiganbayan ken ti Korte Suprema a nangpasingked iti daytoy, kadagiti adu nga ebidensia ken testimonia dagiti nakasaksi iti pasamak. Nagsadag ti korte iti nabileg a testimonia da Rebecca “Crying Lady” Quijano, Jessie Barcelona a nangibaga a nakitada a mismo ni Moreno a nangipaturong iti armasna iti teltel ti senador, ken ni Sandra Burton, reporter iti Time magazine.
No adda man simiasi iti natibker a pagtaktakderan dagiti soldado, isu daytoy ti panangako ni M/Sgt. Pablo Martinez iti basolna, wenno nangibaga nga adda pasetna iti plano a patayen ti senador apaman a bumaba manipud iti eroplano. Immun-una a nawayawayaan ni Martinez ngem dagiti 10 a soldado. Rimmuar daytoy iti National Bilibid Prisons idi 2007, babaen ti bileg ti paglintegan a maipaayan ti automatiko a pammakawan manipud iti Presidente (executive clemency) dagiti nabalud nga addaan iti edad 70. (Itay napan a bulan, nawayawayaan pay da A1C Felizardo Taran ken Sgt. Rolando de Guzman, gapu iti immun-una a commuation iti pannakaibaludda.)
Iti pannakiinnuman ti ABS-CBN ken ni Martinez idi rummuar daytoy iti pagbaludan, kinuna, kas iti datin nga inakona, nga isu ti nangkuyog ken ni Galman a simrek iti tarmac, ken nakitana la kano unay ti panangpaltog daytoy ken ni Ninoy. Ket intudo pay ni Martinez ni dati nga ambassador Eduardo “Danding” Conjuangco a kas utek ti pammapatay, gapu ta dayta kano ti rimmuar iti bibig dagiti tattao a nakapatpatang ni Martinez idi maplano iti aramidenda iti dayta nga aldaw nga isasangpet ni Ninoy manipud iti Estados Unidos. Inramanna pay ti maysa a General Gatan a kas maysa kadagiti nagplano, ken maysa a sibilian a nalipatanna kanon ti naganna.
Nairaman pay iti kaso ni Chief of Staff idi ti AFP, ni Gen. Fabian Ver ngem nakapanaw daytoy iti Filipinas sakbay a mabista ti kaso. Saan ngarud a naala ti ania man a bersionna iti kaso agingga a matay daytoy iti sakit idiay Thailand idi 1998. Ni laeng ngarud Brig. Gen. Luther Custodio, hepe ti Avsecom, ti kangatuan ti ranggona kadagiti soldado a sinentensiaan ti Sandiganbayan idi 1991, ngem natay met daytoy iti kanser iti isu met laeng a tawen. Dua pay ti natay iti pagbaludan, da Airman 1st Class Estelo Cordova a binagsol ti padana a balud idi 2005, ken C1C Mario Lazaga nga inatake iti puso.
Mangnamnama ngarud ni Justice Secretary Raul Gonzalez a ti pannakaibalud dagiti soldado iti 26 a tawen ken ti pannakawayawaya dagitoy kalpasan ti commutation dagiti sentensiada, ti mangirugin iti panangrikepda ti kaso ni Ninoy. Segun iti sekretario, pulos nga awan ti panagbaliw ti tono dagiti soldado a ni Galman, awanen ti sabali pay, ti tirador, ngarud ti kapatgan ita, isu ti panangiruarda ti pudno a mastermind.
Nabatad met ti panangibaga ni Msgr. Robert Olaguer, chaplain iti Bilibid, nga iti uneg ti 19 a tawen a pannakipatpatangna kadagiti soldado, dakkel ti pammatina nga inosente dagitoy iti pammabasol kadakuada. Uray pay natangken latta ti pamilia Aquino iti panangibagada a sipud pay idi 1983, agul-uboden dagiti soldado.
Agtaltalinaed ngarud ti dakkel a saludsod agingga ita no asino kada FM, Imelda, Danding Conjuangco, wenno ni Ver ti akin-utek ti agsingin a pammapatay kada Ninoy ken Galman.
Ngem tapno marisut ti adu a pattapatta, adda pay sumagmamano nga opisial a makunkuna a dakkel ti akemda iti pannakatay ni Ninoy. Ket kasapulan ngarud unay a maidatag dagitoy iti Korte, iti kasta masullatanda ti ania man nga abut tapno mabukel ti pudpudno a pakasaritaan dagiti pasamak idi 1983. Maysa ditoy ni Air Force Capt. Felipe Valerio, hepe ti Task Force Alpha, a nabilin a mangtaming iti isasangpet ni Ninoy iti airport a nakaradkad. Nairaman idi ni Valerio kadagiti orihinal a listaan dagiti indarum ti Tanodbayan idi 1986 mainaig iti kaso. Ngem nakapanaw daytoy iti pagilian sakbay a mabista iti kaso, ken patienda nga adda ita iti Estados Unidos babaen ti sabali a nagan. Nabista ti kasona uray awan iti korte kas ken ni Ver, ket idi 2005 imbilin ti Sandiganbayan ti madagdagus a pannakaarestona. Ngem saanda a mabirokan daytoy agingga ita. Ken napateg met ti pannakaaresto ni Col. Romeo Ochoco, ti itudtudo pay ni Martinez a nangibaon kenkuana a mangkuyog ken ni Galman iti airport iti daydi nga aldaw.
Mismo a ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo ti nangibilin iti madagdagus a pannakatiliw dagiti opisial, nangruna iti pannakakemmeg ni Valerio iti Estados Unidos. Segun iti DOJ, napateg ti ania man nga ammo ni Valerio mainaig iti kaso. Ket apaman nga agballigida a mangidatag ni Valerio iti Korte, mabalin a maluktan manen ti kaso ni Ninoy.
Iti biang ti pamilia Marcos, awan ti panangkontrada iti ania man a panggep ti gobierno a manglukt manen ti kaso. Segun ken ni Dip. Ferdinand “Bong-Bong” Marcos Jr. babaen ti maysa nga interbiu kenkuana iti telebision, napateg met daytoy a wagas tapno iti kaudiananna rummuar met laeng ti rupa ti pudpudno a mastermind.
Ngem awan met pannakasiguradona no makatulongto nga agpayso ti isaonto ni Valerio iti Korte. No kas met laeng dagiti soldado nga ilibakna ti partisipasionna, pudno man wenno saan, kaskasdi nga awan ti pagturturongan ti kaso, ket mairaman laengen ti kaso ni Ninoy kadagiti adu pay a kaso ti pannakatambang dagiti nalatak a personalidad iti lubong, kas kada John F. Kennedy ken ni Martin Luther King, nga agingga kadagitoy a panawen, sitatalinaed a misterio iti imatang ti publiko dagiti pudpudno a mastermind.
Ti napateg, kas ti idawdawat ita ni Chief Public Attorney Persida Rueda-Acosta, irugi koman dagiti partido a nairaman ti kaso iti agpipinnakawan. Ni Acosta ti kangrunaan a nangtaming ti pannakawayawaya dagiti soldado manipud iti Bilibid, ken kas ken ni Msgr. Olaguer, mamati unay nga awan ti basol dagiti soldado iti kaso ni Ninoy.
Segun ken ni Sek. Gonzalez, sibibiag pay ti pudno a mastermind. Patien met ti pamilia Aquino a sikakapet pay laeng iti turay dagiti adda pannakainaigda iti kaso. Ngem ti nalawag ketdi, makuna a nasiglat ti pannakaipakat ti plano ken wagas tapno mapukaw iti lubong ni Sen. Ninoy Aquino. Ngem iti di ninamnama dagiti nagbasol, nakatulong dayta a wagas tapno maisubli ti demokrasia iti pagilian idi 1986.
(Basaen iti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, Marso 30, 2009.)
No comments:
Post a Comment