NABATI laengen ti walo a kandidato a para presidente ken walo met para iti bise presidente. Inruar ti Commission on Elections (Comelec) idi Disiembre 15 ti listaan dagiti opisial a kandidato kalpasan ti panangarisitda iti certificates of candidacy ti 99 nga aplikante para iti kangatuan a posision iti pagilian ken 20 ti para iti maikadua a puesto.
Nalpasen ti arigna makatawen a panagparparikna, panagpospostura, ken panagsisinnumar dagiti agpangpanggep, serioso man wenno saan, a mangituray kadatayo iti sumaruno nga innem a tawen.
Awanen iti listaan da Senador Francis Chiz Escudero ken Bise Presidente Noli de Castro ta didan a nangidatag kadagiti kandidaturada. Nagpababa laengen iti kina-bise presidente da Senador Mar Roxas ken Loren Legarda, ken MMDA Chairman Bayani Fernando. Idinto a gobernador ti Zambales ti kayat met a sukdalen ni Hermogenes Ebdane, dati a Sektretario ti Public Works and Highways.
Iti panangrugitayo ngarud a mangamiris kadagiti nabati a walo iti listaan, awan met ti makita a pagdudumaan ti platapormada. Padapada met laeng ti ibagbagada, ken nawayada nga agkari iti kaykayatda.
Saan met a napateg ti naggapuan a pamilia, trabaho wenno partido politikal dagitoy a personalidad. Kas iti adun a padastayo iti eleksion, nababa laeng a porsiento dagiti botante ti mangkita iti kababalin ken prinsipio dagiti kandidato wenno iti partidoda iti panagbutosda. Malimitaran laengen ti panagpilida iti ania la ditan a maiduol kadakuada a pagpilian. Ken gapu iti kinalaing dagiti kandidato, wenno dagiti mangiturturong kadakuda, nga agpalabra ken mangilemmeng iti kinapudno, karamanen ditoy ti panagpipinniltakda tapno malilibeg met ti panagkita ti publiko kadagiti karibalda, lalo a mapatpaturay ngarud ti panagkitada kadagiti kandidato a pilienda iti kaaldawan ti eleksion.
Dagitoy man dagiti agtaltalinaed a panagkita ti publiko iti tunggal kandidato. Aggapu daytoy iti kaaduanna a komentario dagiti umili ken sumagmamano nga eksperto iti politika ti pagilian a nailanaden kadagiti diario, wenno mangmangngeg kadagiti patangan.
1. BENIGNO “Noynoy” AQUINO III, Liberal Party
Apay nga Ibutosda?: Manipud idi natay ni dati a Presidente Cory Aquino itay Agosto, nariing kadagiti umili ti naisangsangayan a panangipateg iti demokrasia nga ibagbagian ti inana ken ti martir nga amana a ni Senador Ninoy Aquino Jr. Ni Noynoy ti manamnama a mangituloy iti dayta a segged ti prinsipio dagiti dadakkelna. Nadalus ti naganna iti politika, ta kas iti inana idi 1986, awan ti panangipagarup ni Noynoy nga isu ti maipatudon nga standard bearer ti partido. Kayatna a sawen, awan ti inusarna a sabali a tao, ken ilemlemmengna nga agenda iti panagserbina iti gobierno tapno isagana ti bagbagina. Isu ti nakaala iti kangatuan a puesto iti gradona a 59% iti naudi a surbey ti SWS.
Apay a dida ibutos?: Awan ti maipagpampannakkelna a gapuananna idi adda daytoy iti Kamara iti siam a tawen. No saan laeng a gapu iti naganna, ken ni Kris Aquino a nalatak nga aktres a kabsatna, saan a nangabak daytoy a senador idi 2007. Maysa pay a mangguyod iti naganna ti Hacienda Luisita a kukua ti pamiliana, mangiladladawan pay laeng iti panangipingpinget dagiti marigrigat a mannalon para iti karbenganda a daga a talonenda.
Ti Bisena: Addaan met ti nadalus a nagan iti politika ni Mar Roxas a katiketna. Awan met ti milat iti rekordna iti panagtakemna iti gobierno iti nadumaduma a posision, manipud nag-Sekretario iti Trade and Industry ken iti Finance, nag-diputado ken senador (topnotcher idi 2004). No adda Kris Aquino ni Noynoy, adda met Korina Sanchez ni Roxas, ti asawana a nalatak a brodkaster iti ABS-CBN a mangtulong iti panagkampaniana.
Ti Partidona: Maysa ti Liberal Party kadagiti bumilbileg a partido iti agdama. Adun ti lokal a lider a nagkamang ditoy manipud iti agturturay a partido ti administrasion.
2. MANUEL “Manny” VILLAR, Nacionalista Party
Apay nga Ibutosda?: Kas makita iti adu nga infomercial nga iparparangna iti telebision, mannakitulong daytoy ken nalaka a pakikadduaan. Nalaing a mangilawlawag kadagiti panggepna iti gobierno, kangrunaan ditoy ti panangtamingna dagiti kasapulan dagiti OFW, ken ti panangipangpangrunana iti negosio para iti idudur-as ti ekonomia. Napintas a ramen ti drama ti nangrugianna a narigat a biag iti Tondo agingga a nagbalin a kababaknangan a Filipino, babaen ti panagballigina iti negosio. Ipakpakitana a kabaelanna ti tumakder iti bukbukodna nga awan ti impluwensia ti ania man a grupo.
Apay a dida ibutos?: Agpayso a naggapu iti marigrigat a pamilia, ngem sipapasaw met a mangiparparang iti laingna iti negosio a nakakimaranna iti adu a pirak. Ti agdama a kinabaknanga ti gasgastuenna tapno magun-odna ti kangatuan nga ambisionna. Gapu ngarud iti kuartana, kabaelanna a gatangen ti kinapudno dagiti tattao a mausarna para iti panggepna. Agparparang ngarud a trapo ta uray la asino ditan, aktibista man, anak ti diktador, wenno nangirurumen kenkuana iti napalabas, basta maaramatna, awidenna ditoy iti partidona. Dakkel a pakapilawanna ti pannakiramanna iti kontrobersia iti C5 Extension Road, ta isu ti maitudtudo nga akin-utek ti double allocation para iti maymaysa a proyekto ti gobierno. Gapu iti kadakkelen a nagastosna iti informercial, anianto ngata ti aramidenna tapno mapasublina dagitoy. Kas negosiante, di rumbeng a mangiruar ti kuarta no awan ti maawidna a ganansia.
Ti Bisena: Nadalus met ti nagan ni Loren Legarda ta awan pay met nakairamananna a kaso iti kurapsion ti gobierno. Nalatak a pro-environment, nasirib, napintas, ken popular iti masa, kas makita iti duan a daras a panagbalinna a topnotcher iti eleksion iti Senado. Ngem agpatingga laengen dita ti makuna a nasayaat a maibaga kenkuana. Ibagianna ti kunkunada a “political butterfly,” wenno “balimbing” iti Tagalog. Masukatsukat iti pakikappenganna, uray pay kanenna dagiti saona wenno ibabawina dagiti luana, tapno laeng makapuesto. Maipalagip a maysa idi ni Legarda kadagiti nangiladdet ken ni Erap iti impeachment trial a nangrugian ti pannakakugtarna iti Malakanyang idi 2001. Ngem idi eleksion nasional idi 2004, immakar ni Loren iti sidong ti oposision, kas kameng ti Nationalist People’s Coalition (NPC) ni Danding Cojuangco, ken kas katiket ni Fernando Poe Jr., a gayyem ni Erap. Sakbay a kimmappeng ken ni Villar, maysa ni Legarda kadagiti mayat a maimbestigar ni Villar iti isyu iti C5.
Ti Partidona: Kas ti LP, maysa met ti Nacionalista Party kadagiti bumilbileg a partido iti agdama. Adun ti lokal a lider a nagkamang met ditoy manipud iti agturturay a partido ti administrasion. Uray pay dagiti makakannigid a grupo a kas iti Makabayan, naawidna metten iti partidona.
3. GILBERT “Gibo” TEODORO, Lakas-Kampi-CMD
Apay nga Ibutosda?: Bar topnotcher idi 1985, ken nagadal iti Harvard Law. Adda galadna a nalaing a lider, ken ibagianna dagiti naubing pay a politiko a masirib, saan pay a namilatan iti narugit a politika ken adda ikarkarina a panagbalbaliw. Gapu iti kredensialna, umuna, kas diputado ti Tarlac, ken Sekretario ti National Defense, adda ngarud kredibilidadna a mangiturong iti gobierno iti nasayaat. Iti naudi a surbey, adda ngimmatuan ti gradona, gapu daytoy iti nabagas a panangilawlawagna iti palatapormana, iti laksid dagiti kontrobersia ti agdama nga administrasion a naggapuanna. No agpangato pay ti gradona, ken ti kaadda ti dakkel a makinaria ti administrasiona, adda pangatiwna kadagiti nalatlatak ngem isuna a kabalubalna.
Apay a dida ibutos?: Maysa a dagensenna iti kaaddana iti partido ti situtugaw a Presidente a kaaduanna kadagiti umili iti saanen a mangay-ayat iti daytoy. Ti pangibutosda ken ni Teodoro, kasla ipakpakitana metten a panuynoyanda dagiti naalas nga aramid ti Presidente. Iti naudi a surbey ti Pulse Asia, uppat iti lima a Filipino ti nagkuna a dida ibutos ti asino man a yendorso ti Presidente. Amangan no maipada laeng daytoy ken ni Senador John MacCain iti Estados Unidos a nagbalin a dagensen iti kandidaturana ti kinababa met ti popularidad ni George Bush nga amona.
Ti Bisena: Nalatak nga artista, aktor ken nalaing nga host iti telebision ni Edu Manzano. Ken di met nga awan ti padasna iti gobierno, ta nagbalin daytoy a bise mayor iti Makati City, presidente ti Vice Mayor’s League of the Philippines, ken chairman ti Optical Media Board. Ngem no agbasartayo iti napalabas nga eleksion, saan a garantia iti kinaartista wenno kinalatak ti kandidato iti panangabakna. Makatulong laeng ni Edu a mangparegta ken mangparimat ti tiket ti administrasion.
Ti Partidona: Uray pay agdinamag ti panagakar dagiti dati a taga-Lakas-Kampi-CMD iti LP wenno NP, sitatalinaed a nabileg latta ti nabatbati a bilang dagiti lokal a lider a mangkankanunong iti adminsitrasion. Malaksid pay nga iggemda iti kadakkelan a makinaria iti politika, ken ti napateg a panagkari manen dagiti lider ti Cebu a panangsolido ti sibubukel a probinsia para kenkuana, kas iti inaramidda ken ni GMA idi 2004.
4. JOSEPH “Erap” ESTRADA, Pwersa ng Masang Pilipino –United Oposision
Apay nga Ibutosda?: Nalatak daytoy nga artista ken adun ti padasna a kas lider. Ibagianna ti masa nga agtultuloy a mangid-idolo kenkuana agingga ita. Kadagiti kandidato nga aggapu iti Oposision, ni Erap ti kasayaatan a pangkontra ken ni GMA.
Apay a dida ibutos?: Adu ti rason no apay a di mabalin nga agpresidente manen. Umuna ti legalidad. Iparparit ti Konstitusion ti releeksion dagiti nagbalinen a presidente, ken adda pay met kuestion mainaig iti presidential pardon a naipaay kenkuana no sakup daytoy ti pannakaisubli kenkuana ti karbenganna nga agkandidato manen. Maikadua, ti moralidad. Kasano nga ilawlawagna ti plataporma a panagbalbaliw no iti naminsan a panagtakemna, inabusona ti posisionna babaen ti pannakiramanna iti ilegal a sugal. Nasentensiaan daytoy iti Sandiganbayan iti kaso a plunder. Maysa laeng a panagibales iti politika ti kangrunaan a panggepna nga agsubli iti posision.
Ti Bisena: Napintas ti gapuanan ni Jejomar Binay iti Makati a kas mayor iti napaut a panawen. Nalaka a mayasidegna ti bagbagina iti masa wenno dagiti ordinario nga umili gapu iti langana. Mayannatup laeng daytoy ti kayat ni Erap a tema ti partidona. Ngem iti Makati laeng a nalatak ni Binay, awan ti ania a makaam-ammo kenkuana iti adu a paset ti Mindanao ken Visayas. Awan ngarud ti maitulongna iti agngangabit pay laeng a kandidatura ni Erap.
Ti Partidona: Bassit laeng a partido ti PMP-UNO. Mabilbilang ti lokal a lider, no adda man, a kameng ti partido. Ken uray pay ti PDP-Laban ni Binay, arigna a maysa a partido a naisurat laengen iti papel. Nakapsut ti makinariada no maidilig kadagiti tallo a dadakkel a partido iti agdama.
5. RICHARD "Dick" GORDON, Bagumbayan
Apay nga Ibutosda?: Nasiglat a mayor a kas makita iti inaramidna iti Olongapo, nga agingga kadagitoy sitatalinaed a naprogreso ken world-class nga economic zone. Nalaing nga agsao ken nadalus met ti rekordna, a kas senador ken chairman ti Philippine National Red Cross.
Apay a dida ibutos?: Saan a nalawag no kameng daytoy ti oposision wenno administrasion, a napateg koma a sungbatanna tapno maamuan a dagus dagiti umili no ania ti direksion ti ibagbagana a panagbalbaliw.
Ti Bisena: Kapadana ni Bayani Fernando a dati a nagaget ken epektibo a mayor. Dakkel ti panagprogreso ken pannakadalus ti ladawan ti Marikna idi agtakem daytoy a mayor ti siudad. Idi agbalin a chairman iti MMDA, adu met ti nagapuananna tapno madalusan dagiti kalsada ken karayan kadagiti siudad, ngem rason met daytoy iti pananggura dagiti drayber, agtagtagilako ken iskuater a naapektaran kadagiti programana. Saan met a nalatak daytoy iti adu a paset ti pagilian.
Ti Partidona: Kaipaspasngay laeng a partido ti Bagumbayan, awan ti maikarkarina a makinaria ken lokal a lider tapno makaisayangkat iti napasnek a kampania para iti nasional nga eleksion.
6. EDDIE VILLANUEVA, Bangon Pilipinas
Apay nga Ibutosda?: Ibagianna ti baro a politika nga agsadag iti nadiosan a panagserbi. Kasapulan daytoy a galad tapno sibubukel a mabaliwan ti agdama a narugit a sistema ti politika ti pagilian.
Apay a dida ibutos?: Gapu met laeng iti kababalinna a kas tao ti Dios ti rason tapno liklikan ti tao a mabutosan daytoy. No panagserbi met laeng iti ili ti panggepna, maaramidna met dayta babaen ti panagtultuloyna a mangadal kadagiti kameng ti Jesus Is Lord nga idauluanna. Idi 2004, basbassit ti naalana a butos ngem ti ipaspasawna idi a nasurok a dua a milion a kameng ti JIL.
Ti Bisena: Naabak met iti eleksion idi 2004 ni Perfecto Yasay idi agkandidato daytoy a senador. Kasano a mangabak iti nangatngato a posision nga ad-adayo a nalatlatak ngem isu dagiti makabalubalna? Awan la’t maitulongna tapno manayonan ti butos ni Villanueva.
Ti Partidona: Awan ti nabileg a makinaria ti Bangon Pilipinas. Dagiti laeng kameng ti JIL ti kaaduanna a mapatudonna iti kampania.
7. ANA CONSUELO“Jamby” MADRIGAL, Independiente
Apay nga Ibutosda?: Isu laeng ti babai kadagiti kandidato. Ni Jamby man dayta wenno ni Judy Ann Santos, awan met dakesna no kabaelan daytoy a risuten ti parikut ti pagilian.
Apay a dida ibutos?: Imposible ti kayatna a maaramid: ti agtaray nga awan ti partidona. Inusar ni Chiz Escudero iti utekna idi ibagana nga imposible a mangabak no isu laeng ti agkuti tapno agkampania, kalpasan nga immibbet daytoy iti NPC a mangkanunong koma iti kandidaturana. Ken maysa, ania koma ti ipagpannakkel ni Madrigal nga inaramidna iti innem a tawenna iti Senado, no di laeng ti ay-ayatna a sumakay iti ania la ditan nga isyu a kaaduanna, awan met ti nabagas nga ibagbagana. Ni Jamby ti ibagbagada a babai a bersion ni Eddie Gil.
8. JC DE LOS REYES, Ang Kapatiran
Apay nga Ibutosda?: Baro a rupa ti politika. Nasayaat nga alternatibo ti tradisional a politika.
Apay a dida ibutos?: Awan ti ammotayo kenkuana, no di laeng maysa a konsehal ti Olongapo ken kaanakan ni Gordon a a makalabanna iti puesto.
Ti Bisena: Awan ti makaam-ammo iti bisena ni Dominador Chipeco, no di laeng ti pamiliar nga apeliedona.
Ti Partidona: Rimmaman ti Ang Kapatiran Party iti eleksion iti para senador idi 2007. Ngem kas ninamnama, awan ti nakapuesto kadagiti kandidatona. Awan met ti napasamak tapno makuna nga immadu wenno ad-adda a naglatak ti partido tapno makuna a nakasaganan daytoy para iti dakdakkel nga eleksion.
MABALIN nga adu pay ti mapasamak tapno agbaliw dagitoy a persepsion agingga iti eleksion. Irugrugitayo ngaruden nga adalen a nasayaat ti kalidad dagiti kandidato nga ibutostayo, uray pay dagitoy laengen a nagan ti mabalin a pagpiliantayo. No rinuker ngamin ‘tay mapilitayo, awanen ti sabali a mapabasol no di met laeng datayo nga umili.
Nalpasen ti arigna makatawen a panagparparikna, panagpospostura, ken panagsisinnumar dagiti agpangpanggep, serioso man wenno saan, a mangituray kadatayo iti sumaruno nga innem a tawen.
Awanen iti listaan da Senador Francis Chiz Escudero ken Bise Presidente Noli de Castro ta didan a nangidatag kadagiti kandidaturada. Nagpababa laengen iti kina-bise presidente da Senador Mar Roxas ken Loren Legarda, ken MMDA Chairman Bayani Fernando. Idinto a gobernador ti Zambales ti kayat met a sukdalen ni Hermogenes Ebdane, dati a Sektretario ti Public Works and Highways.
Iti panangrugitayo ngarud a mangamiris kadagiti nabati a walo iti listaan, awan met ti makita a pagdudumaan ti platapormada. Padapada met laeng ti ibagbagada, ken nawayada nga agkari iti kaykayatda.
Saan met a napateg ti naggapuan a pamilia, trabaho wenno partido politikal dagitoy a personalidad. Kas iti adun a padastayo iti eleksion, nababa laeng a porsiento dagiti botante ti mangkita iti kababalin ken prinsipio dagiti kandidato wenno iti partidoda iti panagbutosda. Malimitaran laengen ti panagpilida iti ania la ditan a maiduol kadakuada a pagpilian. Ken gapu iti kinalaing dagiti kandidato, wenno dagiti mangiturturong kadakuda, nga agpalabra ken mangilemmeng iti kinapudno, karamanen ditoy ti panagpipinniltakda tapno malilibeg met ti panagkita ti publiko kadagiti karibalda, lalo a mapatpaturay ngarud ti panagkitada kadagiti kandidato a pilienda iti kaaldawan ti eleksion.
Dagitoy man dagiti agtaltalinaed a panagkita ti publiko iti tunggal kandidato. Aggapu daytoy iti kaaduanna a komentario dagiti umili ken sumagmamano nga eksperto iti politika ti pagilian a nailanaden kadagiti diario, wenno mangmangngeg kadagiti patangan.
1. BENIGNO “Noynoy” AQUINO III, Liberal Party
Apay nga Ibutosda?: Manipud idi natay ni dati a Presidente Cory Aquino itay Agosto, nariing kadagiti umili ti naisangsangayan a panangipateg iti demokrasia nga ibagbagian ti inana ken ti martir nga amana a ni Senador Ninoy Aquino Jr. Ni Noynoy ti manamnama a mangituloy iti dayta a segged ti prinsipio dagiti dadakkelna. Nadalus ti naganna iti politika, ta kas iti inana idi 1986, awan ti panangipagarup ni Noynoy nga isu ti maipatudon nga standard bearer ti partido. Kayatna a sawen, awan ti inusarna a sabali a tao, ken ilemlemmengna nga agenda iti panagserbina iti gobierno tapno isagana ti bagbagina. Isu ti nakaala iti kangatuan a puesto iti gradona a 59% iti naudi a surbey ti SWS.
Apay a dida ibutos?: Awan ti maipagpampannakkelna a gapuananna idi adda daytoy iti Kamara iti siam a tawen. No saan laeng a gapu iti naganna, ken ni Kris Aquino a nalatak nga aktres a kabsatna, saan a nangabak daytoy a senador idi 2007. Maysa pay a mangguyod iti naganna ti Hacienda Luisita a kukua ti pamiliana, mangiladladawan pay laeng iti panangipingpinget dagiti marigrigat a mannalon para iti karbenganda a daga a talonenda.
Ti Bisena: Addaan met ti nadalus a nagan iti politika ni Mar Roxas a katiketna. Awan met ti milat iti rekordna iti panagtakemna iti gobierno iti nadumaduma a posision, manipud nag-Sekretario iti Trade and Industry ken iti Finance, nag-diputado ken senador (topnotcher idi 2004). No adda Kris Aquino ni Noynoy, adda met Korina Sanchez ni Roxas, ti asawana a nalatak a brodkaster iti ABS-CBN a mangtulong iti panagkampaniana.
Ti Partidona: Maysa ti Liberal Party kadagiti bumilbileg a partido iti agdama. Adun ti lokal a lider a nagkamang ditoy manipud iti agturturay a partido ti administrasion.
2. MANUEL “Manny” VILLAR, Nacionalista Party
Apay nga Ibutosda?: Kas makita iti adu nga infomercial nga iparparangna iti telebision, mannakitulong daytoy ken nalaka a pakikadduaan. Nalaing a mangilawlawag kadagiti panggepna iti gobierno, kangrunaan ditoy ti panangtamingna dagiti kasapulan dagiti OFW, ken ti panangipangpangrunana iti negosio para iti idudur-as ti ekonomia. Napintas a ramen ti drama ti nangrugianna a narigat a biag iti Tondo agingga a nagbalin a kababaknangan a Filipino, babaen ti panagballigina iti negosio. Ipakpakitana a kabaelanna ti tumakder iti bukbukodna nga awan ti impluwensia ti ania man a grupo.
Apay a dida ibutos?: Agpayso a naggapu iti marigrigat a pamilia, ngem sipapasaw met a mangiparparang iti laingna iti negosio a nakakimaranna iti adu a pirak. Ti agdama a kinabaknanga ti gasgastuenna tapno magun-odna ti kangatuan nga ambisionna. Gapu ngarud iti kuartana, kabaelanna a gatangen ti kinapudno dagiti tattao a mausarna para iti panggepna. Agparparang ngarud a trapo ta uray la asino ditan, aktibista man, anak ti diktador, wenno nangirurumen kenkuana iti napalabas, basta maaramatna, awidenna ditoy iti partidona. Dakkel a pakapilawanna ti pannakiramanna iti kontrobersia iti C5 Extension Road, ta isu ti maitudtudo nga akin-utek ti double allocation para iti maymaysa a proyekto ti gobierno. Gapu iti kadakkelen a nagastosna iti informercial, anianto ngata ti aramidenna tapno mapasublina dagitoy. Kas negosiante, di rumbeng a mangiruar ti kuarta no awan ti maawidna a ganansia.
Ti Bisena: Nadalus met ti nagan ni Loren Legarda ta awan pay met nakairamananna a kaso iti kurapsion ti gobierno. Nalatak a pro-environment, nasirib, napintas, ken popular iti masa, kas makita iti duan a daras a panagbalinna a topnotcher iti eleksion iti Senado. Ngem agpatingga laengen dita ti makuna a nasayaat a maibaga kenkuana. Ibagianna ti kunkunada a “political butterfly,” wenno “balimbing” iti Tagalog. Masukatsukat iti pakikappenganna, uray pay kanenna dagiti saona wenno ibabawina dagiti luana, tapno laeng makapuesto. Maipalagip a maysa idi ni Legarda kadagiti nangiladdet ken ni Erap iti impeachment trial a nangrugian ti pannakakugtarna iti Malakanyang idi 2001. Ngem idi eleksion nasional idi 2004, immakar ni Loren iti sidong ti oposision, kas kameng ti Nationalist People’s Coalition (NPC) ni Danding Cojuangco, ken kas katiket ni Fernando Poe Jr., a gayyem ni Erap. Sakbay a kimmappeng ken ni Villar, maysa ni Legarda kadagiti mayat a maimbestigar ni Villar iti isyu iti C5.
Ti Partidona: Kas ti LP, maysa met ti Nacionalista Party kadagiti bumilbileg a partido iti agdama. Adun ti lokal a lider a nagkamang met ditoy manipud iti agturturay a partido ti administrasion. Uray pay dagiti makakannigid a grupo a kas iti Makabayan, naawidna metten iti partidona.
3. GILBERT “Gibo” TEODORO, Lakas-Kampi-CMD
Apay nga Ibutosda?: Bar topnotcher idi 1985, ken nagadal iti Harvard Law. Adda galadna a nalaing a lider, ken ibagianna dagiti naubing pay a politiko a masirib, saan pay a namilatan iti narugit a politika ken adda ikarkarina a panagbalbaliw. Gapu iti kredensialna, umuna, kas diputado ti Tarlac, ken Sekretario ti National Defense, adda ngarud kredibilidadna a mangiturong iti gobierno iti nasayaat. Iti naudi a surbey, adda ngimmatuan ti gradona, gapu daytoy iti nabagas a panangilawlawagna iti palatapormana, iti laksid dagiti kontrobersia ti agdama nga administrasion a naggapuanna. No agpangato pay ti gradona, ken ti kaadda ti dakkel a makinaria ti administrasiona, adda pangatiwna kadagiti nalatlatak ngem isuna a kabalubalna.
Apay a dida ibutos?: Maysa a dagensenna iti kaaddana iti partido ti situtugaw a Presidente a kaaduanna kadagiti umili iti saanen a mangay-ayat iti daytoy. Ti pangibutosda ken ni Teodoro, kasla ipakpakitana metten a panuynoyanda dagiti naalas nga aramid ti Presidente. Iti naudi a surbey ti Pulse Asia, uppat iti lima a Filipino ti nagkuna a dida ibutos ti asino man a yendorso ti Presidente. Amangan no maipada laeng daytoy ken ni Senador John MacCain iti Estados Unidos a nagbalin a dagensen iti kandidaturana ti kinababa met ti popularidad ni George Bush nga amona.
Ti Bisena: Nalatak nga artista, aktor ken nalaing nga host iti telebision ni Edu Manzano. Ken di met nga awan ti padasna iti gobierno, ta nagbalin daytoy a bise mayor iti Makati City, presidente ti Vice Mayor’s League of the Philippines, ken chairman ti Optical Media Board. Ngem no agbasartayo iti napalabas nga eleksion, saan a garantia iti kinaartista wenno kinalatak ti kandidato iti panangabakna. Makatulong laeng ni Edu a mangparegta ken mangparimat ti tiket ti administrasion.
Ti Partidona: Uray pay agdinamag ti panagakar dagiti dati a taga-Lakas-Kampi-CMD iti LP wenno NP, sitatalinaed a nabileg latta ti nabatbati a bilang dagiti lokal a lider a mangkankanunong iti adminsitrasion. Malaksid pay nga iggemda iti kadakkelan a makinaria iti politika, ken ti napateg a panagkari manen dagiti lider ti Cebu a panangsolido ti sibubukel a probinsia para kenkuana, kas iti inaramidda ken ni GMA idi 2004.
4. JOSEPH “Erap” ESTRADA, Pwersa ng Masang Pilipino –United Oposision
Apay nga Ibutosda?: Nalatak daytoy nga artista ken adun ti padasna a kas lider. Ibagianna ti masa nga agtultuloy a mangid-idolo kenkuana agingga ita. Kadagiti kandidato nga aggapu iti Oposision, ni Erap ti kasayaatan a pangkontra ken ni GMA.
Apay a dida ibutos?: Adu ti rason no apay a di mabalin nga agpresidente manen. Umuna ti legalidad. Iparparit ti Konstitusion ti releeksion dagiti nagbalinen a presidente, ken adda pay met kuestion mainaig iti presidential pardon a naipaay kenkuana no sakup daytoy ti pannakaisubli kenkuana ti karbenganna nga agkandidato manen. Maikadua, ti moralidad. Kasano nga ilawlawagna ti plataporma a panagbalbaliw no iti naminsan a panagtakemna, inabusona ti posisionna babaen ti pannakiramanna iti ilegal a sugal. Nasentensiaan daytoy iti Sandiganbayan iti kaso a plunder. Maysa laeng a panagibales iti politika ti kangrunaan a panggepna nga agsubli iti posision.
Ti Bisena: Napintas ti gapuanan ni Jejomar Binay iti Makati a kas mayor iti napaut a panawen. Nalaka a mayasidegna ti bagbagina iti masa wenno dagiti ordinario nga umili gapu iti langana. Mayannatup laeng daytoy ti kayat ni Erap a tema ti partidona. Ngem iti Makati laeng a nalatak ni Binay, awan ti ania a makaam-ammo kenkuana iti adu a paset ti Mindanao ken Visayas. Awan ngarud ti maitulongna iti agngangabit pay laeng a kandidatura ni Erap.
Ti Partidona: Bassit laeng a partido ti PMP-UNO. Mabilbilang ti lokal a lider, no adda man, a kameng ti partido. Ken uray pay ti PDP-Laban ni Binay, arigna a maysa a partido a naisurat laengen iti papel. Nakapsut ti makinariada no maidilig kadagiti tallo a dadakkel a partido iti agdama.
5. RICHARD "Dick" GORDON, Bagumbayan
Apay nga Ibutosda?: Nasiglat a mayor a kas makita iti inaramidna iti Olongapo, nga agingga kadagitoy sitatalinaed a naprogreso ken world-class nga economic zone. Nalaing nga agsao ken nadalus met ti rekordna, a kas senador ken chairman ti Philippine National Red Cross.
Apay a dida ibutos?: Saan a nalawag no kameng daytoy ti oposision wenno administrasion, a napateg koma a sungbatanna tapno maamuan a dagus dagiti umili no ania ti direksion ti ibagbagana a panagbalbaliw.
Ti Bisena: Kapadana ni Bayani Fernando a dati a nagaget ken epektibo a mayor. Dakkel ti panagprogreso ken pannakadalus ti ladawan ti Marikna idi agtakem daytoy a mayor ti siudad. Idi agbalin a chairman iti MMDA, adu met ti nagapuananna tapno madalusan dagiti kalsada ken karayan kadagiti siudad, ngem rason met daytoy iti pananggura dagiti drayber, agtagtagilako ken iskuater a naapektaran kadagiti programana. Saan met a nalatak daytoy iti adu a paset ti pagilian.
Ti Partidona: Kaipaspasngay laeng a partido ti Bagumbayan, awan ti maikarkarina a makinaria ken lokal a lider tapno makaisayangkat iti napasnek a kampania para iti nasional nga eleksion.
6. EDDIE VILLANUEVA, Bangon Pilipinas
Apay nga Ibutosda?: Ibagianna ti baro a politika nga agsadag iti nadiosan a panagserbi. Kasapulan daytoy a galad tapno sibubukel a mabaliwan ti agdama a narugit a sistema ti politika ti pagilian.
Apay a dida ibutos?: Gapu met laeng iti kababalinna a kas tao ti Dios ti rason tapno liklikan ti tao a mabutosan daytoy. No panagserbi met laeng iti ili ti panggepna, maaramidna met dayta babaen ti panagtultuloyna a mangadal kadagiti kameng ti Jesus Is Lord nga idauluanna. Idi 2004, basbassit ti naalana a butos ngem ti ipaspasawna idi a nasurok a dua a milion a kameng ti JIL.
Ti Bisena: Naabak met iti eleksion idi 2004 ni Perfecto Yasay idi agkandidato daytoy a senador. Kasano a mangabak iti nangatngato a posision nga ad-adayo a nalatlatak ngem isu dagiti makabalubalna? Awan la’t maitulongna tapno manayonan ti butos ni Villanueva.
Ti Partidona: Awan ti nabileg a makinaria ti Bangon Pilipinas. Dagiti laeng kameng ti JIL ti kaaduanna a mapatudonna iti kampania.
7. ANA CONSUELO“Jamby” MADRIGAL, Independiente
Apay nga Ibutosda?: Isu laeng ti babai kadagiti kandidato. Ni Jamby man dayta wenno ni Judy Ann Santos, awan met dakesna no kabaelan daytoy a risuten ti parikut ti pagilian.
Apay a dida ibutos?: Imposible ti kayatna a maaramid: ti agtaray nga awan ti partidona. Inusar ni Chiz Escudero iti utekna idi ibagana nga imposible a mangabak no isu laeng ti agkuti tapno agkampania, kalpasan nga immibbet daytoy iti NPC a mangkanunong koma iti kandidaturana. Ken maysa, ania koma ti ipagpannakkel ni Madrigal nga inaramidna iti innem a tawenna iti Senado, no di laeng ti ay-ayatna a sumakay iti ania la ditan nga isyu a kaaduanna, awan met ti nabagas nga ibagbagana. Ni Jamby ti ibagbagada a babai a bersion ni Eddie Gil.
8. JC DE LOS REYES, Ang Kapatiran
Apay nga Ibutosda?: Baro a rupa ti politika. Nasayaat nga alternatibo ti tradisional a politika.
Apay a dida ibutos?: Awan ti ammotayo kenkuana, no di laeng maysa a konsehal ti Olongapo ken kaanakan ni Gordon a a makalabanna iti puesto.
Ti Bisena: Awan ti makaam-ammo iti bisena ni Dominador Chipeco, no di laeng ti pamiliar nga apeliedona.
Ti Partidona: Rimmaman ti Ang Kapatiran Party iti eleksion iti para senador idi 2007. Ngem kas ninamnama, awan ti nakapuesto kadagiti kandidatona. Awan met ti napasamak tapno makuna nga immadu wenno ad-adda a naglatak ti partido tapno makuna a nakasaganan daytoy para iti dakdakkel nga eleksion.
MABALIN nga adu pay ti mapasamak tapno agbaliw dagitoy a persepsion agingga iti eleksion. Irugrugitayo ngaruden nga adalen a nasayaat ti kalidad dagiti kandidato nga ibutostayo, uray pay dagitoy laengen a nagan ti mabalin a pagpiliantayo. No rinuker ngamin ‘tay mapilitayo, awanen ti sabali a mapabasol no di met laeng datayo nga umili.
(Basaen ti orihinal a bersion daytoy iti Bannawag, December 28, 2009.)
No comments:
Post a Comment