KAANO pay a nagbalin nga apeliedo ti “Bong Revilla”?
Saan nga ang-angaw daytoy ta agpayso a nagbalinen daytoy nga opisial nga apeliedo ni Senador Ramon Jr. nga anak ni nag-Senador Ramon Revilla Sr. Makuna ngarud a peke ti nagan no awagam a Ramon “Bong” Revilla Jr ti artista a nagbalin a senador. Nakaala ngamin daytoy iti pangngeddeng manipud iti maysa a korte (RTC Br. 19) iti Cavite idi Oktubre 2009 a nangipalubos iti panagaramatna iti “Bong Revilla” a kas apeliedona. Ket segun iti abogado ni Senador Bong Revilla, naatur kano metten ti birth certificate ti senador para iti baro nga apeliedona.
Ngem nangnangruna wenno iti laeng eleksion idi 2010 nga inaramat ti senador dayta a nagan. Ta no kitaentayo ti listaan dagiti agdama a senador, adda iti maika-20 iti alphabetical order ni Revilla, sumaruno ken ni Ralph Recto. Iti dayta a posisionna iti listaan ti nasurot idi agpalawag dagiti senador iti pangngeddengda iti kallabes nga impeachment kontra ken ni napatakiasen a Chief Justice Renato Corona. Ken kadagiti billing wenno pannakaaramat ti nagan ti senador nga artista kadagiti pelikula ken programana iti telebision, Ramon “Bong” Revilla latta met ti maar-aramat.
Nalaka laeng a mapugtuan no ania ti nangiduron ken ni Bong Revilla a mangbaliw pay ti naglatak la ngaruden a naganna. Kayatna a maiduron iti ngato ti naganna iti listaan dagiti kandidato a para senador a naisurat iti alphabetical order. No ngamin ti letra “R” ti Revilla ti usarenna, adda la ketdi daytoy iti maika-49 wenno iti asideg ti udi ti listaan dagiti 61 a kandidato iti dayta nga eleksion. Apagisu ngarud a naibatog iti maika-8 a puesto ti naganna.
Topnotcher ni “Bong Revilla”
Dayta, maawatantayon no apay nga inaramatna ti aglatlatak idi a kanta ni Lito Camo nga “Otso Otso” a bukodna a campaign jingle, a nangipalagip kadagiti botante a maika-8 daytoy iti balota.
Nalawag ketdi a maysa a manipulasion daytoy iti legal a sistema ti pagilian. Maysa ngarud a petision ti naidatag iti Comelec tapno mapengdan ti artista a senador a mangaramat iti Bong Revilla a kas apeliedona, ngem imbasura laeng daytoy ti Comelec gapu iti simple laeng a rason a saan a kaso ti misrepresentation daytoy nga impakat ni Revilla.
Nagklik ngarud ti impakat ni Revilla—wenno Bong Revilla—a manipulasion iti naganna. Naglayus ti butosna ket isu pay ti nagbalin a topnotcher kadagiti naibutos a senador iti dayta nga eleksion.
Nalaka laeng ngarud a maisilpo ti naballigi nga estratehia ni Revilla iti agdama a kaso dagiti party-list nga agngayangay para iti eleksion ti Kongreso inton umay a tawen.
Agasem ta arigna isuda amin, kayatda iti makilinnetlet iti ngato wenno iti umuna a paset ti listaan. Aramatenda ti letra A a kas pangrugian ti naganda. Di pay napnek ti maysa a party-list iti immun-una nga eleksion, inaramat daytoy ti numero “1”, ket dayta timmulad metten dagiti dadduma a grupo kadagiti simmaruno nga eleksion. Adda met dagiti di agpaudi a pagsasarunenda ti letra A (AA, AAA) tapno maiselselda ti bagbagida iti ngato iti listaan.
“Sure-win” Dagiti Mangrugi iti “A” Wenno “1”
Ammo la unay dagitoy a grupo ti ar-aramidenda. Ta no agbasartayo iti kaudian nga eleksion (2010), 24 wenno arigna kagudua iti 43 a party-list a naiproklama a nangabak iti eleksion iti addaan ti nagan a mangrugi iti letra A ken dua met ti mangrugi iti numero 1. Ken agasem met ta kadagiti 187 a pinalubosan ti Comelec a pabutosan para iti party-list iti dayta a tawen, nasurok a kagudua wenno 103 iti mangrugi iti letra A ken 12 ti mangrugi iti numero 1.
Ken ti kadagupan iti uppat nga eleksion sakbay iti 2010, mapan a 36 iti 74 a nangabak a grupo iti mangrugi iti naganda iti letra A, ken 12 pay a grupo ti mangrugi met iti letra B.
Iti ngarud met sumaruno nga eleksion (2013), 67 kadagiti 127 a party-list a naipaayanen iti akreditasion ti Comelec iti addaan ti nagan a mangrugi iti letra A ken 10 met kadagiti mangrugi iti numero 1. Ken kadagiti 172 a baro nga aplikante para iti akreditasion, 59 kadagitoy iti addan ti nagan a mangrugi iti letra A ken 32 ti mangrugi iti numero 1.
Nakakatkatawa no di man minamauyong, wenno “absurd” a kas panangiladawan ni James Jimenez, direktor ti Education and Information Department ti Comelec, iti daytoy nga ipapauso a teknik dagiti party-list tapno makapagplastarda. Usarenda ti A, AA, AAA wenno 1 nga awan met ti ania a koneksion iti nagan wenno panggep ti grupoda, ken no adda man, impilitda leng nga inselsel. Kas pagarigan, ania koma ti kayat a sawen ti “A” ken “1” kadagitoy a party-list: A Blessed, A Tambay, A Teacher, AA KASOSYO PARTY, 1 Ang Pamilya, ken 1-TUBIG?
Bentahe ti Immuna iti Listaan
Kinapudnona, addan dagiti panagadal iti Estados Unidos a mangbigbigbig iti kinabileg ti posision ti maysa a kandidato iti opisial a listaan a mangimpluensia iti panagpili dagiti botante. Segun kada political scientists Jon A. Krosnick ken Joanne Marie Miller ti Ohio State University, babaen ti insayangkatda a panagadal idi 1998, mapan a 2.5 a porsiento ti bentahe ti kandidato nga adda iti umuna a puesto ti listaan ngem dagiti adda laeng iti likud.
Napaneknekanda pay a dakkel ti epekto ti pannakayurnos ti nagan dagiti kandidato iti balota no kasta a saan a naadalan wenno nakurang ti impormasion dagiti botante maipapan kadagiti kandidato nga ibutosda.
Kapada laeng met daytoy ti obserbasion dagiti political analaysts ti pagilian a mangibagbaga a panangiparangarang iti kinakapuy ti sistema ti politika iti panagiinnuna dagiti politiko, partikular dagiti mangimatmaton kadagiti party list, a sumelsel iti umuna a puesto iti listaan. Gunggundawayan laeng ngarud dagitoy ti agdama a realidad tunggal eleksion: ti kinaawan ammo dagiti botante. Wenno isu daytoy ti panagsadutda nga ammuen ti pudno a kababalin dagiti kandidato, isu a sumrekda lattan kadagiti presinto nga awan ti nakasagana nga ibutosda. Dagiti laeng ngarud adda iti umuna a puesto iti listaan ti pidutenda nga isurat iti balota.
Gapu ngarud iti daytoy a kinapudno tunggal eleksion, liklikanen ti Comelec ti alphabetical order a pannakaisurat ti nagan dagiti kandidato iti party-list. Babaen ti Resolution No. 9467 a pinasingkedan ti komision idi Hunio 15, maipakatton ti randomization wenno wagas nga awan ti ania a rason a pannakayurnos ti nagan dagiti party-list iti agbalinto nga opisial a listaan ti komision. Mabunot ngarud babaen ti raffle dagiti numero a maituding iti kada party-list. No ania ti pagsagannadda a mabunot, isu met ti panagsagannadda a maisurat iti listaan.
Makatikaw Kano
Gapu iti daytoy, saanton a kas karina nga adda laeng iti umuna iti listaan dagiti adda naganna a mangrugi iti “A” wenno “1”
Ngem kontra ditoy dagiti party-list a (CIBAC, Bayan Muna, Gabriela ken Kabataan. Kunada nga ad-adda laeng kano nga ulawenna dagiti botante no saan a masurot ti alphabetical order iti listaan dagiti kandidato a kas nakairuamanda. Napapautto ngaruden ti orasda nga agbutos, ta birokendanto a nabayag ti nagan dagiti kayatda a party-list, a rasonto metten ti atiddog a pila kadagiti presinto.
Ngem kuna met ni Comelec Chairman Sixto Brillantes nga awan ti pagbasaran dagitoy a panagam-amkanda. Panggep ket ti resolusion a liklikan ti pannakatikaw dagiti botante a mangammo no ania ti pudpudno a kaipapanan ti nagan dagiti party-list. Ken maysa, mabalin latta met a maaramat ti numero a kaibatogan ti naganda iti listaan no bilang ta ma-random dagitoy. Inaramaten daytoy a wagas ti sumagmamano a party-list iti eleksion idi 2010.
No ti maysa botante nga addan napilina a sektor a kanunonganna wenno pangibilanganna ti bagina, sigurado la ketdi a kabesadonan ti nagan wenno numero ti party list nga ibutosna.
Isingsingasing ngarud ni Brillantes nga imbes a pagiinnagawanda nga aramaten ti letra A wenno numero 1, mangpanunot koma dagiti party-list iti nagan a mayannatup iti panggepda wenno kababalin ti paggapuanda a sektor. Ken nasaysayaat no nalaka a malagip dagiti botante ti mapilida a nagan. Wen met, siwawayada nga aramidenda dayta.
Paset iti reporma iti eleksion ti party-list ti daytoy nga addang ti Comelec a mangiwalinen iti alphabetical order iti listaan dagiti kandidato. Nabayag ngaminen a madildillaw ti sistema ti party list ti pagilian gapu ta sumiasin daytoy iti pudpudno a panggep ti gobierno nga ipaayan ti naan-anay a representasion dagiti maipapaigid a sektor. Adu latta met ti mabalin a lumusotan dagiti peke wenno saan a pudpudno a party-list. Kas pagarigan laengen, ti pannakaipalubos nga ibagian ti maysa a nabaknang nga anak ti presidente ti sektor dagiti guardia.
Reporma iti Eleksion
Segun ken ni Edna Estifania Co, propesor iti NCPAG iti Unibersidad ti Filipinas, pagrebbengan dagiti party-list nga ipaay ti timekda para iti panagbalbaliw iti gimong. Pagrebbenganda nga adalan wenno ikkan iti naan-anay nga impormasion dagiti botante mainaig iti sektor a kayatda nga ibagian wenno ipalawag kadakuada no apay a rumbeng a maibutosda iti Kongreso. Ket no ti panagiinnagawda iti umuna iti listaan iti balota ti ipangpangruna la unay dagitoy a grupo, naparmek ngaruden ti pudpudno nga espiritu ti panagbalbaliw a kasapulantayo.
No pudno met ngarud a napasnek ti Comelec a mangipakat iti reporma iti eleksion, mangnamnamatayo a saanen a maulit ti inaramid dagiti immun-una nga opisialda a nangipalubos ti panangaramat ni Revilla iti “Bong Revilla” a nalawag met a manipulasion laeng daytoy iti maysa a legal sistema.
No palubosanda latta daytoy, adunto metten ti mangtulad iti inaramidna. Isilpodanto met dagiti palayawda, kas koma ti Akong, Ago, Andring ken dadduma pay a mangrugi iti letra “A” wenno “B” tapno isuda met ti umuna iti listaan.
Sabagay no gapu iti daytoy, ipakatto metten ti Comelec ti randomization iti pannakaurnos ti nagan dagiti kandidato a senador wenno uray pay iti presidente ken bise presidente kadagiti balota, nalakanto laengen nga awatentayo dagiti rason ken panggepda.
(Basaen iti kumpleto a bersion daytoy iti Bannawag, Hulio 30, 2012.)
No comments:
Post a Comment